Năm Nhâm Th́n 2012 được người ta quan niệm là năm Rồng vàng, rất tốt cho việc sinh con, nhất là con trai. Theo quan niệm, con Rồng thường tượng trưng cho sự may mắn và tinh thông nhất trong 12 con giáp. Rồng không chỉ là biểu tượng của danh dự, quyền lực và sự lỗi lạc, nó c̣n mang hàm nghĩa đây là… con trời. Và thế là công cuộc săn “Rồng” lại được người ra lao vào “chinh chiến”. Mà đă sinh vào năm rồng th́ kiểu ǵ cũng phải sinh quư tử. Không ít những ông bố bà mẹ đă rơi vào cảnh trớ trêu, dở khóc dở cười…
Đă sinh con là phải… năm đẹp
Với quan niệm sinh con th́ phải chọn năm đẹp, Dê vàng, Heo vàng, Mèo quư, Rồng vàng; rồi phải sinh được con trai đă khiến không ít cha mẹ nát óc t́m trăm phương ngàn kế để “sinh con theo ư muốn”. Hậu quả trước mắt là bệnh viện, trường học quá tải; c̣n về lâu dài, chính con cháu chúng ta sẽ phải chịu hậu quả của sức ép dân số, đặc biệt là t́nh trạng mất cân bằng giới tính… Lúc đó, xă hội sẽ phải chịu gánh nặng rất lớn về sự khủng hoảng trên thị trường hôn nhân. Mà Trung Quốc là bài học nhăn tiền. C̣n nhớ, cứ đến thời điểm những năm được cho là đẹp như Quư Mùi, Đinh Hợi, Tân Măo… là các bệnh viện phụ sản vốn đă quá tải lại càng thêm chật chội v́ số trẻ mới sinh tăng đột biến. Và 5 năm sau đó th́ đến lượt các trường tiểu học quá tải đầu vào lớp 1, rồi các trường trung học quá tải niên học của các học sinh lứa tuổi này.
Xây dựng gia đ́nh được hơn 1 năm, nhưng vợ chồng chị Hương vẫn đang có kế hoạch để học thêm cao học. Đùng đùng thế nào mẹ chồng chị đi xem bói, thầy phán rằng anh chị phải sinh con năm Nhâm Th́n th́ mới hợp tuổi cha mẹ, và phải sinh vào đúng tháng 2-3 âm lịch th́ mới bắt được Rồng vàng. Thế là cụ cứ nhất quyết “học hành là chuyện dài, không học năm nay th́ năm sau học, chứ bao nhiêu năm mới có một năm đẹp, cứ phải sinh đẻ cái đă”. Thuyết phục cụ không được, cuối cùng chị đành phải hoăn kế hoạch học hành lại để… “săn Rồng”.
Trước áp lực của mẹ chồng, nhất định phải săn được quư tử v́ các cụ đă nói “Trai Đinh, Nhâm, Quư th́ tài”, thế là chị lại phải mày ṃ các biện pháp để sinh con trai. Nào là t́m đến bác sĩ để được tư vấn xem chồng phải ăn ǵ, vợ phải ăn ǵ; Nào th́ phải t́m hiểu xem con X nó ưa cái ǵ, con Y ưa cái ǵ; Rồi phải tạo môi trường thuận lợi…Rồi th́ hai vợ chồng phải “giao ban” vào đúng ngày ấy ngày ấy của tháng… Khổ cho vợ chồng chị đang là công chức Nhà nước, thế nhưng việc “giao ban” của vợ chồng chị lại phải theo chỉ định của bác sĩ. Có hôm đang giờ, làm việc cả vợ cả chồng phải bỏ về nhà để hành sự… Khổ cho ông chồng chị, mỗi lần bỏ việc cứ càu nhàu. Đă thế mỗi bữa ăn cơm, chồng chị đều phải rưới thêm th́a nước mắm hoặc rắc thêm ít bột canh cho mặn chát, v́ người ta bảo ăn mặn th́ mới có con trai. Kết quả là bây giờ chị Hương đă có bầu được 5 tháng, kiểu ǵ con chị cũng sinh vào năm Nhâm Th́n. Chỉ c̣n mỗi việc xác định xem có phải là quư tử hay không. Chị vào bệnh viện phụ sản siêu âm, bác sĩ không nói giới tính, chị ra mấy pḥng khám bên ngoài siêu âm. Chả cần hỏi, bác sĩ cũng bảo: “Con rồng này giống mẹ rồi”.
Không chỉ chị Hương, mà nhiều cặp vợ chồng khác cũng đă lên kế hoạch săn cu Rồng ngay từ đầu năm. Nhiều người t́m mọi cách, từ ăn uống, kiêng khem, tính ngày tính giờ, soi trứng vi tính… đến đi cầu khấn khắp nơi, xem thầy xem sách, thậm chí không ít người c̣n sẵn sàng phá bỏ cái thai khi trót lỡ kế hoạch hoặc biết đó là con gái. Trên thực tế, cũng có rất nhiều ông lang vườn quảng cáo thuốc ḿnh có thể đẻ được con trai. Không ít cặp vợ chồng đă chạy đôn chạy đáo khắp ông lang này ông lang nọ. Tôi biết có cả cặp vợ chồng đang làm ăn sinh sống ở nước ngoài cũng nhảy bổ về Việt Nam để gặp thầy lang mà nào có ăn thua ǵ. Họ chẳng cần biết đâu là căn cứ khoa học cho cái quan niệm năm nào là năm đẹp, chỉ biết là các cụ quan niệm vậy. Chung quy lại quan niệm ấy cũng xuất phát từ dân gian chứ chưa có cơ sở đánh giá nào. Ngược lại, chính việc đua nhau sinh con năm đẹp, các ông bố bà mẹ đă vô t́nh đặt những đứa con ḿnh vào những hoàn cảnh khó khăn hơn khi chất lượng học hành không cao, phải cạnh tranh khốc liệt hơn. Đấy là c̣n chưa nói đến việc sinh con theo kiểu “chín ép” sẽ ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển b́nh thường của đứa trẻ và cũng nhiều ông bố bà mẹ mất tiền oan cho những ông lang vô tích sự.
Thay cả tạo hóa
“Con tôi là trai hay gái” thường là câu hỏi đầu tiên của thai phụ khi bước xuống khỏi bàn siêu âm. Và v́ vậy mà dù pháp luật đă cấm các bác sĩ tiết lộ giới tính thai nhi khi siêu âm, bắt mạch nhưng dường như đây vẫn là chiêu câu khách của hầu hết các pḥng khám sản tư nhân. Thai phụ và người nhà sẽ dễ dàng nhận lại câu trả lời của bác sĩ về giới tính thai nhi, hoặc một cách ví von dễ hiểu nhất như: “Giống mẹ/ bố rồi”; “Thằng bé/ Con bé này hiếu động quá”… Một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Phát triển xă hội tại một số tỉnh thuộc khu vực Đông Bắc, Tây Bắc và duyên hải đă cho thấy có tới 2/3 số phụ nữ biết giới tính của con trước khi sinh, 98% trong số đó là qua siêu âm. Tại các đô thị lớn th́ con số này có lẽ lên đến 100%.
Cùng với công nghệ chẩn đoán giới tính thai nhi th́ các công nghệ lựa chọn giới tính cũng ngày càng dễ tiếp cận hơn. Đặc biệt ở nhóm người có học thức th́ việc lựa chọn giới tính thai nhi càng phổ biến. Với bằng chứng từ số liệu của cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009 của Việt Nam, Quỹ dân số Liên hợp quốc (UNFPA) đă cảnh báo rằng tŕnh độ học vấn của người mẹ và điều kiện kinh tế của hộ gia đ́nh quan hệ tương hỗ chặt chẽ với tỷ số giới tính khi sinh. Cụ thể, ở nhóm các bà mẹ có tŕnh độ tiểu học và thấp hơn th́ tỷ số giới tính khi sinh (số trẻ trai/trẻ gái) là 107,1, ở nhóm trung học phổ thông và học nghề lên đến 111,4, ở nhóm có tŕnh độ cao đẳng trở lên là 113,9. Mặt khác, sự mất cân bằng giới tính khi sinh cũng tùy thuộc nhiều vào vị thế kinh tế xă hội của hộ gia đ́nh. Nhóm dân số nghèo nhất thường có tỷ số giới tính khi sinh rất gần với mức b́nh thường là 105, trong khi đó với nhóm dân số giàu th́ con số này lên đến 112…
Không chỉ vậy, mặc dù chưa được khoa học kiểm chứng song rất nhiều h́nh thức hỗ trợ “có con trai” vẫn được các bà mẹ áp dụng, như nhờ thầy thuốc tư vấn, nghiên cứu tài liệu sách báo, các trang web, dược phẩm... Đây là những hành vi vi phạm nghiêm trọng Pháp lệnh Dân số, Nghị định 104/2004/NĐ-CP và Nghị định 114/2006/NĐ-CP của Chính phủ, song việc phát hiện và xử lư lại vô cùng khó khăn do thiếu chứng lư, lực lượng thanh tra, kiểm tra mỏng, quy định về quyền hạn xử phạt c̣n hạn chế.
Khủng hoảng trên thị trường hôn nhân
Hiện nay, tỷ lệ giới tính khi sinh của nước ta là 111,2, một số tỉnh tỉ lệ này rất cao như Hưng Yên trên 130, Hải Dương 120, Hải Pḥng 115/100, Bắc Ninh 119... Ở Hà Nội, tỷ lệ mới nhất được công bố là 116. Hậu quả tiêu cực của t́nh trạng mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh sẽ tác động trực tiếp đến giới trẻ. Đặc biệt, khi xă hội thừa nam, mối nguy hiểm hướng về phía nữ giới lại nhiều thêm. Dù hiếm nhưng vị thế của họ không phải v́ thế mà được nâng lên, trái lại, họ rất dễ trở thành đối tượng bị tranh cướp, vấn nạn mại dâm, buôn bán phụ nữ sẽ gia tăng và diễn biến phức tạp hơn nữa. Hiện mức tỷ số giới tính ở nhóm tuổi trưởng thành (15-49 tuổi) đang cân bằng ở mức 100/100, nên chúng ta khó mà h́nh dung được đến năm 2049, tỷ số này sẽ là 113/100, dẫn tới dư thừa 12% nam giới trưởng thành. Sự dư thừa này có thể dẫn đến một cuộc “khủng hoảng trên thị trường hôn nhân”.
Theo ông Dương Quốc Trọng, Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đ́nh (Bộ Y tế) th́ t́nh trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam hiện nay tăng nhanh một phần quan trọng là do người dân sử dụng những dịch vụ lựa chọn giới tính khi sinh hiện đại để can thiệp và chẩn đoán. Áp lực giảm sinh của chương tŕnh kế hoạch hóa gia đ́nh càng khiến họ t́m đến những phương pháp này.
Tuy chưa có bằng chứng khoa học đầy đủ về tác động của công nghệ tới tỷ lệ mất cân bằng giới tính, nhưng các nghiên cứu ở nhiều nước đă cho thấy từ khi xuất hiện phương pháp siêu âm giới tính, số bé trai ra đời tăng lên rất nhiều so với bé gái. V́ vậy theo ông Trọng th́ việc xử lư vi phạm liên quan đến việc mất cân bằng giới tính khi sinh là cần thiết và pháp luật của chúng ta đă nghiêm cấm tất cả các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi. Nhưng thực tế là việc xử lư các vi phạm này hết sức khó khăn, do vậy cái quan trọng hơn cả là phải giáo dục để mỗi người dân không thực hiện hành vi này và mỗi người thầy thuốc, mỗi một nhân viên y tế hăy nâng cao đạo đức của họ.
Chung quy lại, sự mong muốn có con trai chủ yếu do tư tưởng Nho giáo cần phải có con trai để nối dơi tông đường, phụng dưỡng cha mẹ đă ăn sâu vào trong tiềm thức của người Việt Nam. Trong khi đó, hệ thống an sinh xă hội cho người cao tuổi của nước ta hiện nay chưa đảm bảo khiến người ta vẫn cảm thấy bất an khi không có con trai. “Tôi cho rằng nâng cao vị thế, vai tṛ của người phụ nữ là rất quan trọng, trong đó có vấn đề an sinh xă hội. Việc hỗ trợ cho cha mẹ sinh ra những trẻ em gái là cần thiết và cần được đẩy mạnh” – ông Dương Quốc Trọng kiến nghị.
Từ năm 2009, đă có các đề án thí điểm về can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh ở các tỉnh, thành phố. Tuy nhiên tất cả mới dừng lại ở vấn đề thay đổi nhận thức, c̣n việc có thay đổi hành vi hay không lại là một chuyện khác. Đă và đang có những chiến lược, những đề án về can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh được xây dựng với nhiều biện pháp tổng ḥa. Và những người làm dân số hy vọng rằng khi áp dụng những biện pháp mạnh ấy sẽ khống chế được việc gia tăng t́nh trạng mất cân bằng giới tính trong vài chục năm tới. Linh Nhật
Công cuộc săn “rồng” và những cảnh trớ trêu
