Nhà nghiên cứu Andrew Exum của Trung tâm nghiên cứu nền an ninh mới của Mỹ vừa đề xuất 5 giải pháp giúp Tổng thống Obama có thể chiến thắng cuộc chiến tranh dai dẳng ở Afghanistan.
Cắt giảm tài trợ cho cuộc chiến
Điều này có thể nghe hơi “ngược đời” nhưng thực tế cho thấy, lượng lớn tiền chảy vào Kabul là nguyên nhân thúc đẩy các cuộc xung đột. Cả Taliban và Chính phủ Afghanistan có được lợi ích từ việc duy trì cuộc xung đột.
Với lượng tiền lớn đổ vào từ bên ngoài nhằm giúp Afghanistan chống khủng bố, tái thiết đất nước, bọn tham nhũng như rơi vào hũ gạo. Tổ chức minh bạch quốc tế xếp hạng tỷ lệ tham nhũng ở Afghanistananistan đứng thứ ba trên thế giới.
Cắt giảm tài trợ chính để buộc quân lính hành động có trách nhiệm hơn.
Điều này xuất phát từ việc, Mỹ và đồng minh chỉ biết đổ tiền vào Afghanistan mà không kiểm soát cách sử dụng, quản lý và giám sát hiệu quả. Vì thế, Mỹ cần tập trung phát triển và hướng dẫn cách chi tiêu khôn ngoan, hợp lý hơn.
Để làm được như vậy, Mỹ và liên quân cần sử dụng các phương pháp kinh tế để tính toán về nguồn vốn viện trợ và phát triển theo lịch trình cụ thể. Ví dụ, xây dựng Chương trình đoàn kết quốc gia ở Afghanistan nhằm cho phép thành lập quỹ ủy thác, chuyển các khoản ngân quỹ không dùng trong năm nay để chi cho năm sau…ngăn không chotiền không dùng trong năm nay sẽ biến mất vào năm kế tiếp…
Hiện trong giới quân sự, nếu đạn dược không dùng hết trong năm nay, nó sẽ được bắn hết vào cuối năm để xin được đầy đủ đạn dược trong năm tiếp (do không có số tồn dư từ năm trước). Điều đáng buồn là tình hình cũng đang diễn ra tương tự trong hoạt động cứu trợ.
Một bước nữa trong việc cắt giảm chi phí là chấm dứt nạn “SPENDEX”, chấm dứt sự tiêu pha vô trách nhiệm.
Thêm nữa, cần phải tạo ra áp lực đối với các đơn vị quân sự và tổ chức hỗ trợ phát triển, khiến họ phải chi li từng đồng được cấp. Thay vì tìm cách củng cố nền kinh tế méo mó của Afghanistan trước, người Mỹ cần phải thay đổi về hệ thống ưu đãi của chính mình, để tránh việc tiếp tục làm lợi cho những kẻ phản loạn và quan chức tham nhũng ở Afghanistan.
2. Lựa chọn những đối tượng có khả năng tham gia chiến trận tốt nhất
Song song với việc hạn chế nguồn tiền đổ vào Afghanistan, Chính phủ Mỹ cần gia tăng sự hiệu quả của những đối tượng tham gia vào chiến trường Afghanistan.
Lựa chọn loại trực thăng tối ưu như CH-47 sẽ giúp tăng hiệu quả chiến đấu và tránh lãng phí nguồn lực.
Chính sách đúng đắn đầu tiên trong kế hoạch mà ông Obama phải tiến hành là cắt giảm quân số hoạt động trên chiến trường. Tiếp theo là lựa chọn những người chỉ huy quân sự đủ khả năng.
Ngoài ra, lựa chọn đúng đắn về trang thiết bị chiến đấu cũng là điều quan trọng. Với địa hình nhiều đồi núi như ở Afghanistan, Chính phủ Mỹ cần sử dụng nhiều hơn trực thăng CH-47 thay vì sử dụng dàn trải các loại máy bay khác.
Tiếp theo, đó là tăng các thiết bị chiến đấu thông minh như máy bay không người lái, khí cầu do thám để giúp binh sĩ không phải trực tiếp tham gia các nhiệm vụ, hoạt động nguy hiểm.
Biện pháp cuối cùng là xây dựng, phát triển các chương trình an ninh địa phương, ví dụ như Cảnh sát địa phương Afghanistan…, giảm tải cho binh sĩ Mỹ và liên quân.
3
. Tận dụng các chuyên viên ngoại giao kinh nghiệm
Đầu tháng, chính quyền Mỹ phải chịu sự mất mát vô cùng to lớn khi “cây đại thụ của ngoại giao Mỹ”, Richard Holbrooke, người đang giữ vai trò Đặc sứ cho các vấn đề của Afghanistan và Pakistan, qua đời ở tuổi 69.
Chính phủ Mỹ phải tìm kiểm một người thay thế xứng đáng, kinh nghiệm về vấn đề Afghanistan kế nhiệm Đặc sứ Richard Holbrooke.
Không dễ gì có thể tìm được một người lấp vào khoảng trống này dù Chính phủ Mỹ bổ nhiệm Frank Ruggiero tiếp bước người tiền nhiệm Holbrooke bởi Ruggiero không phải là người phù hợp để gánh vác trọng trách lớn lao này do sự hạn chế trong các hoạt động thực tế ở hai quốc gia Afghanistan và Pakistan.
Để tiếp bước trong các cố gắng của Holbrooke, có lẽ Mỹ cần nhà ngoại giao Lakhdar Brahimi, người thành công trong việc tranh thủ hỗ trợ từ các nước láng giềng của Afghanistan. Để hỗ trợ tốt hơn cho Đặc sứ về vấn đề Afghanistan và Pakistan còn có Chỉ huy CENTCOM, James Mattis cùng với các phái viên tại Kabul và Islamabad. Họ có thể được sử dụng để giúp cho các vấn đề ngoại giao, quân sự giữa hai nước.
Theo dự đoán, Đại sứ của Mỹ tại Afghanistan hiện nay, Karl Eikenberry sẽ phải sớm dời nhiệm sở về nước. Tổng thống Obama và Ngoại trưởng Hillary Clinton nên dành nhiều thời gian để tìm kiếm người thay thế từ những nhà ngoại giao có kinh nghiệm làm việc tại các nước Trung Đông, đơn cử như cựu Đại sứ Mỹ tại Iraq, Ryan Crocker.
4. Tăng cường chống tham nhũng
Theo các chuyên gia phân tích, rất khó phát hiện và truy tố những quan chức tham nhũng ở cấp độ địa phương và trung ương ở Afghanistan.
Răn đe và xử lý các quan chức tham nhũng sẽ giúp tình hình ổn định hơn.
Nhiều kẻ tham nhũng người Afghanistan và gia đình của họ dễ dàng thoát thân khỏi Afghanistan bởi họ có hộ chiếu nước ngoài.
Nguyên nhân là Mỹ đang bỏ quên các quan chức có nhiều quốc tịch, bên cạnh quốc tịch Afghanistan, hoặc có con định cư ở nước khác.
Theo đó, Mỹ chưa có danh sách về những quan chức tham nhũng này nên không thể khởi tố hay truy tố các quan chức tham nhũng ở bên ngoài Afghanistan.
Vì vậy, đến lúc cơ quan tình báo Mỹ nên vào cuộc và thiết lập một danh sách những quan chức tham nhũng, nhận hối lộ ở diện này ngay lập tức.
Sau đó, Mỹ có thể lập ra các phiên tòa xét xử các chính trị gia Afghanistan có liên quan đến các hoạt động bất hợp pháp; hoặc ít nhất, việc đe dọa điều tra cũng có thể là một công cụ để đối chọi với các quan chức tham nhũng.
5. Thực hiện cam kết bảo vệ an ninh Afghanistan
Người dân Afghanistan đang sống trong nỗi sợ hãi rằng cộng đồng quốc tế sẽ bỏ rơi họ. Phần lớn công dân (ngoại trừ Taliban) đang cố gắng để tồn tại, chờ đợi cuộc xung đột sẽ chấm dứt sớm. Trong khi đó, nước láng giềng Pakistan lại hỗ trợ Quetta Shura Taliban (một “chi nhánh” của Taliban) và mạng lưới Haqqani (nhóm phiến quân độc lập, bao gồm người Afghanistan và Pakistan).
Cam kết về duy trì lực lượng an ninh của Mỹ để bảo vệ Afghanistan.
Cách đối phó cần thiết của Mỹ nhằm giảm nỗi sợ hãi của người Afghanistan và nguy cơ từ phía Pakistan là thực hiện những cam kết lâu dài về quân sự cho Afghanistan. Nếu kế hoạch rút quân của Mỹ và NATO diễn ra vào năm 2014 thực hiện đúng, Mỹ nên để lại từ 25.000 đến 35.000 quân và đào tạo viên ở Afghanistan để giúp bảo vệ an ninh và huấn luyện quân đội, cảnh sát địa phương.
Nếu đồng thời triển khai 5 biện pháp trên, Mỹ hoàn toàn có cơ sở chấm dứt thắng lợi cuộc chiến ở Afghanistan.
Hữu Nghĩa (theo Foreign Policy)
5 việc Mỹ phải làm để chiến thắng ở Afghanistan
