|
Quan điểm của người Mỹ về đại học đã thay đổi nhanh chóng, khi chi phí tăng và việc làm bấp bênh biến con đường này thành một canh bạc rủi ro.
Theo khảo sát của NBC News, 63% cử tri Mỹ cho rằng bằng đại học 4 năm “không đáng với chi phí”, so với 47% năm 2017. Nhiều sinh viên ra trường thiếu kỹ năng nghề nghiệp cụ thể và phải gánh khoản nợ lớn. Chỉ 33% tin rằng bằng đại học “đáng với chi phí” vì mang lại cơ hội việc làm tốt hơn và thu nhập cao hơn về lâu dài - giảm mạnh từ 49% năm 2017 và 53% năm 2013.
Ngay cả người đã tốt nghiệp cũng đổi quan điểm: chỉ 46% cho rằng đáng, so với 63% năm 2013. Xu hướng này lan rộng ở mọi nhóm chính trị, đặc biệt là cử tri Cộng hòa.
Bỏ dở đại học vì gánh nợ
Trong một bài viết trên tờ New York Times, Will Flannigan cho biết ký ức về quãng đời sinh viên không đến từ những bức ảnh cũ hay dòng trạng thái trên mạng xã hội, mà từ khoản 500 USD bị trừ khỏi tài khoản mỗi tháng để trả nợ vay sinh viên.
Anh học đại học suốt 6 năm, gánh hơn 60.000 USD tiền vay, nhưng bỏ dở khi chỉ còn thiếu vài tín chỉ để tốt nghiệp. Trớ trêu thay, những môn học anh từng theo đuổi không liên quan gì đến công việc hiện tại - biên tập viên tại Wall Street Journal, chuyên phụ trách tối ưu hóa nội dung cho công cụ tìm kiếm.
“Ngày đó, người trẻ được dạy rằng bất kể chi phí thế nào, cứ học đại học thì đời sống sẽ tốt lên. Giống như một lời hứa cứu rỗi rằng khoản đầu tư ấy chắc chắn xứng đáng”, Nicole Webb, Phó chủ tịch cấp cao tại Wealth Enhancement Group, chia sẻ.
Lớn lên trong những năm 1990 - 2000, Flannigan tin hoàn toàn vào lời hứa đó. Thầy cô luôn xem đại học như con đường mặc định phải đi. Anh theo học trường cao đẳng cộng đồng rồi chuyển lên đại học bang, vừa học vừa làm đủ nghề: phục vụ bàn, pha chế, trông xe, bán đĩa than, viết cho tạp chí âm nhạc địa phương.
Nhưng cuối cùng, gánh nặng tài chính trở nên quá lớn. Ngay trước kỳ học cuối cùng, anh vượt hạn mức vay liên bang và buộc phải nghỉ học, chấp nhận bước ra đời với khoản nợ chồng chất và không có bằng cấp.
Crystal Hernandez (25 tuổi) vay 13.000 USD để học ngành tội phạm học tại Westwood College ở Colorado, nhưng trường đóng cửa sau hai học kỳ, khiến cô mang nợ mà không có bằng cấp. Không có trình độ, cô chỉ tìm được việc lương thấp, thu nhập bị bào mòn bởi tiền trả nợ; nhiều tháng phải lựa chọn hóa đơn để trả. Điện thoại liên tục nhận tin nhắn đòi nợ, điểm tín dụng sụt giảm. Đến nay, cô vẫn nợ 9.000 USD và cảm thấy tuyệt vọng, như đang mắc kẹt và “chìm dần”.
Ở tuổi 63, sống tại Denver, Lisa Jones nói bà “có thể chết trước khi trả hết” 77.000 USD nợ vay sinh viên. Bà đi học thạc sĩ và tiến sĩ ở tuổi 43 để làm công việc đánh giá chất lượng giáo dục, rồi gắn bó với một tổ chức phi lợi nhuận hỗ trợ sức khỏe tinh thần học sinh - công việc ý nghĩa nhưng lương thấp.
Tuổi nghỉ hưu đến gần, bà lo không thể lao động mãi, nhưng vẫn phải trả 440 USD mỗi tháng từ khoản lương hưu cố định. Bà khẳng định mình sống tiết kiệm, không du lịch xa xỉ hay tiêu xài quá tay.
Bà Jones hạnh phúc với kiến thức và sự nghiệp, nhưng cảm thấy món nợ như “một hình phạt” vì dám theo đuổi học vấn khi không xuất thân giàu có: “Chẳng lẽ chỉ những ai có tiền mặt mới xứng đáng được học đại học?”
Theo thống kê, những người vay tiền nhưng không tốt nghiệp có khả năng vỡ nợ cao gấp ba lần so với người có bằng cấp. Hầu hết phải vật lộn với các khoản trả hàng tháng quá lớn so với thu nhập.
Thu nhập vẫn cao hơn, nhưng lợi thế giảm mạnh
Dữ liệu độc lập cho thấy người có bằng đại học thường thu nhập cao hơn và ít thất nghiệp hơn. Tuy vậy, tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên mới tốt nghiệp đã tăng từ năm 2022 - thời điểm AI như ChatGPT xuất hiện - và hiện cao hơn mức chung.
Phân tích của Goldman Sachs cho biết thị trường việc làm cho sinh viên mới ra trường đã suy yếu tới mức lợi thế truyền thống của họ so với lao động không có bằng cấp giảm xuống mức thấp nhất lịch sử.
Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy AI thu hẹp cơ hội ở các vị trí đầu vào, và trong bối cảnh này, nhiều người trẻ Mỹ đang hướng sang các trường nghề và những lĩnh vực kỹ thuật, thực hành nhiều hơn.
Cùng lúc đó, chi phí giáo dục leo thang khiến giá trị bằng cấp giảm sút: học phí đã tăng gấp đôi tại các trường công lập, và tăng 75% tại các trường tư kể từ năm 1995. Nợ vay sinh viên tiếp tục đè nặng người đi học suốt hàng chục năm.
Preston Cooper, chuyên gia tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, nhận xét: “Quan niệm lâu nay rằng bằng cử nhân đảm bảo lợi thế trên thị trường lao động đang phai nhạt. Sinh viên thận trọng hơn với rủi ro khi theo học 4 năm, thậm chí 2 năm. Họ muốn con đường đưa họ vào lực lượng lao động nhanh hơn”.
Theo khảo sát Gallup tháng 9, chỉ 35% người Mỹ xem đại học là “rất quan trọng”, giảm mạnh từ 51% năm 2019 và 75% năm 2010. Gánh nặng nợ vay càng làm nhiều người hoài nghi giá trị tấm bằng. Khảo sát của Pew Research cho thấy chỉ 22% cho rằng bằng đại học 4 năm “đáng giá dù phải vay nợ”, 47% nói chỉ đáng nếu không vay, và 29% cho rằng không đáng trong mọi trường hợp.
Dữ liệu của NBC cũng cho thấy cái nhìn bi quan hơn so với khảo sát của Indeed hồi đầu năm, theo đó một phần ba người có bằng đại học nói tấm bằng của họ “lãng phí tiền bạc”. Trong nhóm Gen Z, 51% cảm thấy hối tiếc - cao hơn Millennials (41%) và Baby Boomers (20%).
“Các trường đại học đã đánh mất sự kết nối với một bộ phận lớn người dân Mỹ vì vấn đề chi phí”, Horwitt nhận định. “Họ hiện bị xem là xa rời thực tế và khó tiếp cận đối với nhiều người”.
VietBF@ sưu tập
|
|
