Theo như đánh giá của tướng Mỹ Milley đã cung cấp một ước tính mới và ngắn hơn đáng kể so với các ước tính của tình báo phương Tây về việc Tehran trở thành một quốc gia có vũ khí hạt nhân nhanh như thế nào. “Cửa sổ thời gian” để Mỹ phản ứng ngắn hơn nhiều so với các ước tính trước đó. Iran chỉ cần vài tháng để sản xuất vũ khí hạt nhân. Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ Mark Milley vừa lên tiếng cảnh báo.
Tuyên bố mang tính cảnh báo cao
“Iran chỉ cần vài tháng để chế tạo vũ khí hạt nhân nếu Tehran chọn sản xuất một quả bom hạt nhân” – Tướng Mark Milley nhận định trước Quốc hội vào thứ Năm, 23 Tháng Ba. Đánh giá của tướng Milley đã cung cấp một ước tính mới và ngắn hơn đáng kể so với các ước tính của tình báo phương Tây về việc Tehran trở thành một quốc gia có vũ khí hạt nhân nhanh như thế nào.
Ali Akbar Salehi, Giám đốc Cơ quan nguyên tử năng Iran trong lễ động thổ nhà máy hạt nhân Bushehr ngày 10 Tháng Mười Một 2019 (ảnh: Fatemeh Bahrami/Anadolu Agency via Getty Images) (Photo by Fatemeh Bahrami/Anadolu Agency via Getty Images)
Cảnh báo cũng làm tăng thêm sự lo ngại về những tiến bộ trong chương trình hạt nhân Iran. “Tính từ thời điểm một quyết định sản xuất được đưa ra, Iran có thể sản xuất vật liệu phân hạch cho vũ khí hạt nhân trong chưa đầy hai tuần và sẽ chỉ mất thêm vài tháng để sản xuất một vũ khí hạt nhân hoàn chỉnh” – Tướng Mark Milley lưu ý trước Tiểu ban Chuẩn chi Quốc phòng Hạ viện (House Appropriations Subcommittee on Defense).
Tuyên bố đó đã vang vọng những đánh giá gần đây của một số quan chức Mỹ rằng Tehran chỉ cần vài ngày tái khởi động chương trình hạt nhân là có đủ vật liệu uranium “cấp độ vũ khí” (uranium cấp độ vũ khí được coi là có độ tinh khiết 90%) để chế tạo một quả bom hạt nhân.
Xong phần vật liệu là câu hỏi quan trọng: Cần bao lâu để quốc gia Hồi giáo này sản xuất xong một vũ khí hạt nhân? Có nghĩa là Mỹ (và Israel) có bao nhiêu thời gian để ra tay trước? Tuyên bố của tướng Milley đi kèm với cảnh báo: “Theo hiểu biết tốt nhất, chúng tôi không tin nhà lãnh đạo tối cao ở Iran vẫn chưa đưa ra quyết định tiếp tục chương trình vũ khí họ đã đình chỉ hoặc dừng vào cuối năm 2003. Nhưng Mỹ không bao giờ cho phép Iran có được vũ khí hạt nhân tác chiến. Quân đội Mỹ đã đưa ra nhiều lựa chọn để lãnh đạo xem xét nếu Iran quyết định phát triển một vũ khí hạt nhân như thế”.
Ngày thứ Hai, 20 Tháng Ba, các cơ quan tình báo Mỹ thừa nhận Tehran đang thực hiện các bước cần thiết để biến vật liệu phân hạch thành một quả bom hạt nhân. Các cuộc đàm phán tái lập Thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 mà Mỹ đã rút ra vào thời chính quyền Trump năm 2018 đã bị đình trệ vào năm ngoái. Iran luôn nói chương trình hạt nhân của họ là hoàn toàn nhằm mục đích hòa bình.
Sẽ tấn công trước!
Tuy nhiên, khó có ai tin tuyên bố này vì Iran là quốc gia phi hạt nhân duy nhất có trong tay uranium được làm giàu hơn 60%. Năm 2015, cơ quan nguyên tử của Mỹ ra kết luận “Tehran theo đuổi chương trình vũ khí hạt nhân ít nhất cho đến năm 2003”.
Trong quá khứ, các quan chức Mỹ thường tránh xa những nhận xét của dư luận về việc Iran sẽ mất bao lâu để chế tạo xong vũ khí hạt nhân đầu tiên nếu quyết định sản xuất. Tuy nhiên, họ tin Tehran có thể chế tạo vũ khí hạt nhân trong khoảng một năm. Các quan chức phương Tây khác cũng có suy nghĩ tương tự.
Vào Tháng Một, 2020, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Jean-Yves Le Drian dự báo “Iran có thể mất từ một đến hai năm để chế tạo vũ khí hạt nhân”. Một số quan chức Israel cũng đưa ra khung thời gian tương tự. Vào Tháng Mười Hai, David Albright, cựu thanh tra viên vũ khí và là Chủ tịch của Viện Khoa học và An ninh Quốc tế (Institute for Science and International Security) tuyên bố: “Iran có thể sản xuất vũ khí hạt nhân thô đầu tiên trong vòng sáu tháng!”.
Tuy nhiên, những người khác vẫn giữ quan điểm rằng, phải mất từ một đến ba năm để Iran hoàn thiện một vũ khí hạt nhân đúng nghĩa. “Không còn nghi ngờ gì về việc Iran có thể sản xuất vũ khí hạt nhân dễ dàng khi đã có vật liệu phân hạch đạt yêu cầu, nhưng tôi không chắc họ có thể làm nhanh thế nào – Gary Samore, Giám đốc trung tâm Crown Center for Middle East Studies thuộc Brandeis University và là cựu quan chức Toà Bạch Ốc trong chính quyền Obama nhận định – Chúng ta cũng không biết Iran đã khởi động lại và nghiên cứu phát triển xong những gì họ đang làm trước năm 2003”.
Henry Rome, thành viên cao cấp tại viện Washington Institute for Near East Policy nhận định: “Một đột phá về thời gian sản xuất vũ khí hạt nhân của Iran sẽ tác động mạnh lên các nhà hoạch định chính sách. Nếu thời gian ‘cửa sổ’ tính theo tháng, sự việc sẽ gây thêm áp lực lên quyết định ngăn chặn trước”. Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia của Toà Bạch Ốc cũng không đưa ra ý kiến về nhận định của tướng Milley mà chỉ nói: “Trong quá khứ và hiện tại, Mỹ luôn khẳng định không bao giờ cho phép Iran có được vũ khí hạt nhân. Chúng tôi tin rằng ngoại giao là cách tốt nhất để đạt mục tiêu đó, nhưng Tổng thống Biden cũng nói rất rõ, tất cả các lựa chọn đều được tính đến”.
