Theo như sau khi Nga hứng chịu thất bại lớn trên chiến trường Ukraine, một nỗ lực nhằm xoay chuyển cục diện quân sự mà ông cho là một cuộc đụng độ Đông-Tây, khiến vào ngày 21/9 Tổng thống Vladimir Putin ra lệnh động viên đầu tiên của Nga kể từ Thế chiến Thứ hai .
Tổng thống Nga Vladimir Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu.
Hiện tại, cuộc huy động chính thức được mô tả là lệnh động viên một phần, qua đó sẽ thu hút đều đặn 300.000 quân trừ bị tại quốc gia lớn nhất thế giới trong khoảng thời gian vài tháng, chứ không phải là một cuộc huy động toàn diện dựa trên lực lượng trừ bị khổng lồ gồm 25 triệu người, theo Bộ trưởng Quốc phòng Nga.
Về mặt lý thuyết, nam và nữ từ 18 đến 60 tuổi có thể được huy động như lính trừ bị theo luật pháp của Nga, tùy thuộc vào cấp bậc của họ.
Các nhà phân tích quân sự phương Tây từ lâu cho rằng Nga đang thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng trên chiến trường Ukraine do tổn thất nặng nề, trong khi những người theo chủ nghĩa dân tộc Nga trong nhiều tháng đã kêu gọi một số hình thức động viên để thổi luồng sinh khí mới vào chiến dịch mà họ mô tả là một chiến dịch không trôi chảy.
Ukraine đã khởi động chương trình động viên của riêng mình hai ngày trước cuộc xâm lược của Nga hôm 24 tháng 2 và ngay sau đó tuyên bố thiết quân luật, cấm nam giới từ 18-60 tuổi rời khỏi đất nước. Ukraine hiện đang trong đợt động viên thứ tư. Số lượng chính xác quân trừ bị được huy động tại Ukraine được giữ bí mật nhưng các tuyên bố chính thức cho thấy ít nhất là 400.000 người.
Dưới đây là các yếu tố chính trong kế hoạch động viên của Nga, một số được đề ra trên trang web của Điện Kremlin trong một sắc lệnh do ông Putin ký, và các phần khác đã được chính ông Putin hoặc bộ trưởng quốc phòng bổ sung.
* Lệnh triệu tập ngay lập tức 300.000 quân nhân trừ bị đã từng phục vụ trong quân đội Nga và có kinh nghiệm chiến đấu hoặc kỹ năng quân sự chuyên biệt. Không bao gồm sinh viên hoặc lính quân dịch - nam thanh niên phục vụ 12 tháng bắt buộc trong lực lượng vũ trang.
* Quân đội đang tìm kiếm những người trừ bị từng làm các công việc cụ thể và chuyên biệt trong quân đội, chẳng hạn như lái xe tăng, đặc công và lính bắn tỉa. Tuy nhiên, danh sách chính xác các chuyên viên mà Nga đang cần thì được giữ bí mật vì nếu không sẽ hé lộ lỗ hổng nhân sự của Nga hiện đang nằm ở đâu.
* Các nhà phê bình cho rằng từ ngữ của sắc lệnh động viên và chi tiết về những người sẽ và sẽ không được đưa vào có vẻ như đã cố tình mơ hồ để tạo cho các cơ quan chức năng một mức độ rộng rãi khi thi hành. Điện Kremlin nói rằng một phần của sắc lệnh, mà họ cho là có tham chiếu đến 300.000 người được huy động trong các giai đoạn, đã cố tình không được công bố. Không rõ liệu các chi tiết khác cũng đã được cố tình giấu đi.
* Nhiệm vụ chính của quân trừ bị, theo Bộ trưởng Quốc phòng Nga, sẽ là củng cố tiền tuyến ở Ukraine, hiện dài hơn 1.000 km. Ông Sergei Shoigu nói với đài truyền hình nhà nước: “Đương nhiên những gì đằng sau lằn ranh này cần được củng cố, lãnh thổ cần được kiểm soát”.
* Các lực lượng trừ bị không thể được triển khai đến Ukraine ngay lập tức vì trước tiên họ sẽ phải trải qua khóa huấn luyện hoặc đào tạo mới và làm quen với cách Nga thực hiện cái mà nước này gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt”. Các nhà phân tích quân sự phương Tây dự báo sẽ mất vài tháng trước khi họ thấy hành động.
* Quân nhân chuyên nghiệp được gọi là ‘kontraktniki’ hiện đang phục vụ trong các lực lượng vũ trang sẽ được tự động gia hạn hợp đồng cho đến khi chính quyền quyết định kết thúc thời gian tạm động viên. Nói cách khác, việc giải ngũ của quân nhân chuyên nghiệp trở nên khó khăn hơn rất nhiều.
* Chỉ những yếu tố về độ tuổi, những khiếu nại hợp lệ về sức khỏe đã được ủy ban quân y xác nhận hoặc những người đã bị tòa án kết án tù mới có thể được xuất ngũ từ quân đội hoặc lực lượng trừ bị. Những người làm việc trong ngành công nghiệp quốc phòng có thể hoãn việc phục vụ.
* Trước đó một ngày, Quốc hội Nga đã thông qua một dự luật nhằm trừng phạt cứng rắn các tội danh như đào ngũ, gây thiệt hại cho tài sản quân sự và không tuân lệnh nếu phạm phải trong các tình huống động viên quân sự hoặc chiến đấu. Theo một bản sao của đạo luật, được Reuters nhìn thấy, việc tự nguyện đầu hàng sẽ trở thành tội phạm đối với quân nhân Nga, bị phạt 10 năm tù.
* Các quân nhân trừ bị sẽ được khuyến khích về mặt tài chính và được trả lương như những quân nhân chuyên nghiệp phục vụ toàn thời gian, những người kiếm được nhiều tiền hơn nhiều so với mức lương trung bình của Nga. Điều đó có thể làm cho đề nghị này trở nên hấp dẫn hơn đối một số người ở các tỉnh mà mức lương theo truyền thống thấp hơn tại các thành phố lớn.
* Các nhà phân tích quân sự phương Tây đang chia rẽ về việc liệu lệnh động viên một phần có quá muộn để làm thay đổi cục diện cuộc chiến có lợi cho Moscow hay không. Hầu hết nói rằng họ nghĩ rằng đã quá muộn, nhưng một số ít nói rằng nó có thể giúp Nga theo một số cách, mặc dù không phải ngay lập tức và không phải là kết cục.
* Thông báo huy động dường như đã gây ra sự hoảng sợ cho một số người trừ bị tiềm năng. Theo dữ liệu bán vé, các chuyến bay một chiều ra khỏi Nga đã cháy vé hôm 21/9, và có tin một số người đàn ông bị lính biên phòng Nga đuổi trở lại.
* Chính trị gia đối lập đang bị giam cầm Alexei Navalny ngày 21/9 dự đoán rằng nhiều người đàn ông sẽ cố gắng né tránh lệnh động viên.
* Các nhà hoạt động từ liên minh chống chiến tranh Vesna (Mùa xuân) đã kêu gọi người Nga biểu tình phản đối loan báo động viên tại các trung tâm thành phố và thị trấn. “Lệnh động viên này có nghĩa là hàng nghìn người đàn ông Nga - cha, anh và chồng của chúng ta - sẽ bị ném vào cối xay thịt của chiến tranh,” Vesna nói trong một tuyên bố. “Bây giờ chiến tranh sẽ thực sự đến với mọi nhà và mọi gia đình.”
* Lực lượng an ninh hôm 21/9 bắt giữ hơn 1.300 người tại các cuộc biểu tình chống lệnh động viên, theo nhóm quan sát độc lập tên là OVD-Info.
