Theo như đợt giao tranh thứ hai giữa quân đội hai nước Campuchia và Thái Lan trong chưa đầy sáu tháng qua kéo dài hơn cuộc chiến năm ngày hồi tháng Bảy, và gây thiệt hại lớn hơn nhiều, khiến cái giá của cuộc chiến biên giới giữa Thái Lan và Campuchia được thể hiện một cách nghiệt ngã, mà Campuchia thấm cái giá phải trả cho cuộc chiến này.
Campuchia được đánh giá là đã phải chịu thương vong quân sự lớn hơn rất nhiều so với Thái Lan trong cuộc xung đột lần này
Cái giá của cuộc chiến biên giới giữa Thái Lan và Campuchia được thể hiện một cách nghiệt ngã trong bệnh viện Mongkol Borei – một khu nhà thấp tầng thoáng đãng với cây xanh bao quanh.
Những người lính bị thương nằm lặng lẽ trên giường bệnh. Một người, tay bị cắt cụt từ khuỷu trở xuống, ngồi kế bên là người vợ đang mỉm cười và tìm cách động viên chồng. Vợ và con của một người khác ngồi trên tấm chiếu đặt cạnh giường.
Đôi tay của bác sĩ gây mê Sar Chanraksmey run lên, khóe mắt rưng rưng khi cho tôi xem những hình ảnh ghê rợn trên điện thoại về những ca ông điều trị các chấn thương do vụ nổ.
"Tim tôi đau nhói," ông nói. "Xin hãy nói với thế giới rằng chúng tôi chỉ muốn hòa bình."
Đợt giao tranh thứ hai giữa quân đội hai nước trong chưa đầy sáu tháng qua kéo dài hơn cuộc chiến năm ngày hồi tháng Bảy, và gây thiệt hại lớn hơn nhiều.
Đã xảy ra những cuộc đấu pháo dọc theo toàn bộ đường biên giới dài 800km, cùng những trận đánh ác liệt ở cự ly gần giữa binh sĩ Thái Lan và Campuchia nhằm giành quyền kiểm soát một vài ngọn đồi có rừng bao phủ.
Không quân Thái Lan gần như tự do ném bom các mục tiêu bên trong lãnh thổ Campuchia – quốc gia có hệ thống phòng không hạn chế và lực lượng không quân gần như không đáng kể.
Trong khi đó, các tên lửa BM21 đáng sợ của Campuchia – loại vũ khí thiếu độ chính xác – đã trút xuống phía bên kia biên giới thuộc Thái Lan, khiến một dân thường thiệt mạng và nhiều người khác bị thương, dù chính quyền Thái đã sớm tiến hành sơ tán.
Giao tranh đã buộc dân thường ở cả hai phía biên giới phải rời bỏ nhà cửa
Campuchia không công bố số lượng binh sĩ thiệt mạng kể từ khi giao tranh tái diễn hôm 7/12, nhưng quân đội Thái Lan ước tính con số này có thể lên tới vài trăm người.
Phía Thái Lan có 21 binh sĩ thiệt mạng. Sự chênh lệch này cho thấy rõ ưu thế về quy mô và trang bị của lực lượng vũ trang Thái Lan so với Campuchia.
Tương tự với xung đột hồi tháng Bảy, rất khó xác định chính xác vì sao tranh chấp kéo dài 120 năm liên quan đến những dải lãnh thổ nhỏ lại bùng phát thành một cuộc xung đột vũ trang quy mô lớn như vậy.
Lần này, Thái Lan cáo buộc lực lượng Campuchia phục kích một nhóm kỹ sư quân sự Thái hôm 7/12, khiến hai binh sĩ bị thương.
Chính phủ Campuchia thì cho rằng Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul đã tái khởi động chiến sự nhằm nâng cao cơ hội của mình trong cuộc tổng tuyển cử sắp tới.
Điểm khác biệt lần này là quyết tâm của quân đội Thái Lan trong việc tiếp tục giao tranh cho tới khi, theo lời các chỉ huy, quân đội Campuchia không còn là mối đe dọa trên biên giới.
Thái Lan đã bác bỏ các lời kêu gọi ngừng bắn từ phía Campuchia, thậm chí phớt lờ cả lời kêu gọi đình chiến mà Tổng thống Mỹ Donald Trump gửi tới hai bên.
Trong các cuộc trao đổi với sĩ quan quân đội Thái Lan, lập luận thường được nhắc đến là việc không thể tin Campuchia sẽ tuân thủ lệnh ngừng bắn, trừ khi họ phải chịu những tổn thất lớn hơn nhiều so với hồi tháng Bảy.
Một minh chứng sống động cho cách tiếp cận cứng rắn này là những thanh thép cong queo và hố thủng lớn trên cây cầu bắc qua sông Me Teuk ở tỉnh Pursat.
Ngày 13/12, các tiêm kích F-16 của Thái Lan đã thả nhiều quả bom, phá hủy một đoạn dài 20 mét của cây cầu do Trung Quốc xây dựng – công trình nối một dải dài biên giới phía nam Campuchia giáp Thái Lan với phần còn lại của đất nước.
F-16 cũng đánh trúng một tòa nhà tám tầng cạnh một sòng bạc, mà phía Thái Lan cho rằng được sử dụng làm sở chỉ huy quân sự.
Thái Lan đã phá hủy cây cầu trọng yếu bắc qua sông Me Teuk tại Campuchia
Hệ quả ngoài dự kiến – hoặc có lẽ là có chủ ý – của các đòn tấn công này là làn sóng người Trung Quốc ồ ạt rời đi.
Chúng tôi nhìn thấy họ kéo vali, ôm theo máy tính, nháo nhác băng qua con sông trên cây cầu thép cũ – công trình vẫn còn nguyên vẹn nhưng không phù hợp cho xe tải hạng nặng.
Những quan chức tháp tùng chúng tôi ra cầu giải thích, với vẻ thiếu thuyết phục, rằng những người này làm việc tại một nhà máy thủy điện ở thượng nguồn.
Tuy nhiên, trang phục họ mặc và thiết bị họ mang theo gần như chắc chắn cho thấy những người này xuất phát từ một trong các "khu tổ hợp lừa đảo" đang hoạt động tại nhiều khu vực biên giới của Campuchia. Họ che kín mặt và từ chối trả lời phỏng vấn.
Mối liên hệ giữa giới lãnh đạo Campuchia với ngành lừa đảo là một điểm yếu trong nỗ lực giành thiện cảm quốc tế của nước này; Thái Lan đã biến việc nhắm vào ngành này thành trọng tâm trong chiến dịch quân sự, với việc ném bom nhiều khu phức hợp sòng bạc.
Chính phủ Campuchia nói rằng họ hiện đang hành động để trấn áp các trung tâm lừa đảo, nhưng việc các cơ sở này bùng phát mạnh trong những năm gần đây, cùng mối liên hệ của chúng với một số nhân vật Campuchia rất quyền lực và có kết nối chính trị, khiến người ta nghi ngờ mức độ chân thành của các biện pháp đó.
Yếu tố chính phủ Campuchia hy vọng có thể giành được sự đồng cảm là ở những lời kêu gọi hòa bình. Kể từ khi giao tranh tái bùng phát, thông điệp gần như liên tục của chính quyền là kêu gọi quay trở lại lệnh ngừng bắn hồi tháng Bảy và đề nghị có sự trung gian của quốc tế.
Tại các thành phố Campuchia, những tấm biển bằng tiếng Anh và tiếng Khmer treo khắp nơi, tuyên bố mong muốn hòa bình – điều mà hầu như bất kỳ người Campuchia nào bạn gặp cũng lặp lại.
Điều này có những lý do chính đáng. Ngoài cái giá khủng khiếp mà binh sĩ nước này đang phải trả ở tiền tuyến, tác động kinh tế hẳn là rất nặng nề, dù rất khó thu thập số liệu thống kê cụ thể.
Hoạt động thương mại xuyên biên giới đã hoàn toàn đình trệ kể từ khi chiến sự tái bùng phát
Hơn 700.000 lao động đã trở về từ Thái Lan, do lo ngại có thể đối mặt với sự thù địch từ người dân nước này.
Khoảng 480.000 người Campuchia đã phải rời bỏ nhà cửa, và sự hoảng loạn trước các cuộc không kích của Thái Lan – dù viễn cảnh đó là thật hay chỉ là tin đồn – đã buộc nhiều gia đình phải di dời nhiều lần.
Hoạt động thương mại biên giới trị giá 5 tỷ USD với Thái Lan đã bị đình trệ. Các cộng đồng sinh sống dọc biên giới ở cả hai nước đều chịu thiệt hại. Và làn sóng siết chặt toàn cầu đối với gian lận trực tuyến – trong đó Mỹ và Anh gần đây đã trừng phạt một số tài phiệt Campuchia – đang đe dọa ngành công nghiệp lừa đảo, lĩnh vực mà theo một số ước tính chiếm hơn một nửa nền kinh tế quốc gia.
Tuy nhiên, kể từ khi Tổng thống Trump can thiệp một cách quyết đoán để chấm dứt giao tranh hồi tháng Bảy, thái độ ở Thái Lan đối với người láng giềng nhỏ hơn đã trở nên cứng rắn hơn.
Sau khi ông Hun Sen, nhà lãnh đạo kỳ cựu có ảnh hưởng quyết định tại Campuchia, tiết lộ một cuộc điện đàm riêng tư với bà Paetongtarn Shinawatra, Thái Lan đã trải qua cuộc khủng hoảng chính trị một cú sốc dẫn tới sự sụp đổ của chính phủ và khiến dư luận phẫn nộ.
Có tác động tương tự là những bằng chứng thuyết phục cho thấy binh sĩ Campuchia vẫn tiếp tục rải mìn trong thời gian ngừng bắn, khiến bảy binh sĩ Thái Lan bị cụt chi.
Các nỗ lực của Tổng thống Trump và Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim nhằm khôi phục lệnh ngừng bắn trước đó đã vấp phải sự từ chối dứt khoát từ Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul.
"Chúng tôi không cần phải nghe theo bất kỳ ai," ông nói.
Một chủ nhà hàng ở tỉnh Surin, phía Thái Lan giáp biên giới, kể với chúng tôi rằng cuộc xung đột lần này rất khác so với cuộc chiến ngắn ngủi cách đây 14 năm. Từ trước tới nay, Surin luôn có mối liên hệ chặt chẽ giữa người dân ở đây: nhiều người Campuchia làm việc tại đây, và tiếng Khmer – ngôn ngữ của Campuchia – được sử dụng rộng rãi trong toàn vùng.
Năm 2011, bà cho biết, không hề có sự thù địch công khai nào nhằm vào người Campuchia, và họ vẫn ở lại Thái Lan trong suốt thời gian giao tranh. Nhưng lần này, bà nói, sự nghi kỵ đối với người Campuchia đã gia tăng đáng kể, và phần lớn họ đã rời đi.
Bà cho rằng điều này xuất phát từ những phát ngôn mang tính kích động trên mạng xã hội, vốn đã thổi bùng một thứ chủ nghĩa dân tộc giận dữ và méo mó ở cả hai nước.
Điều đó khiến các nhà lãnh đạo ở cả hai phía rất khó thể hiện thái độ hòa giải, đặc biệt là tại Thái Lan, nơi cuộc khủng hoảng bắt nguồn từ vụ ông Hun Sen công khai bản ghi âm và một cuộc bầu cử sẽ diễn ra vào tháng 2 tới. Không có đảng phái nào tham gia tranh cử ủng hộ việc ngừng bắn.
Thái Lan cáo buộc Campuchia, bằng những lời kêu gọi sự can thiệp từ bên ngoài, là đang "đóng vai nạn nhân".
Campuchia thì cáo buộc Thái Lan hành xử như kẻ bắt nạt.
Những cáo buộc này chẳng phải mới mẻ gì, nhưng đã bị phóng đại trong năm nay, đến mức thật khó hình dung có thể khôi phục được niềm tin – yếu tố thiết yếu trong quan hệ song phương.
