Một ổ bánh mì và một tuần ám ảnh
Bánh mì vốn là thứ “nhanh gọn cho kịp giờ làm”, bữa sáng của học trò, công nhân, người già… Ở Quảng Ngãi, cũng chỉ là một ổ bánh mì mua vội ngoài đường, cắn vài miếng cho ấm dạ. Nhưng từ ngày 11 đến sáng 13/12, những ổ bánh mì mang tên Hồng Vân lại bị nhiều người khai báo là điểm khởi đầu của một chuỗi ngày nôn ói, tiêu chảy, sốt, đau đầu, đau quặn bụng… kéo nhau vào viện trong hoang mang.
Đáng sợ nhất là cảm giác “không biết mình đã ăn gì” và “không biết khi nào sẽ nặng lên”. Có người nhẹ thì tự uống thuốc ở nhà, có người chịu không nổi mới vào viện. Thế là số ca tăng dồn, rải rác theo từng ngày, từng khu phố, từng gia đình, để rồi khi tin tức lan ra, nỗi lo lây sang cả những người chưa kịp ăn: “Ổ bánh mì mình mua hôm qua… có phải cùng chỗ đó không?”
129 người đi khám, hơn 140 ca ngộ độc và những giường bệnh chật kín
Theo thống kê đến ngày 17/12, ghi nhận 129 người đã đến các cơ sở y tế khám và điều trị liên quan vụ nghi ngộ độc sau khi ăn bánh mì Hồng Vân; ngoài ra còn nhiều trường hợp triệu chứng nhẹ tự theo dõi hoặc điều trị tại nhà. Các điểm bán được bệnh nhân xác nhận nằm trên đường Huỳnh Thúc Kháng, đường Quang Trung (khu gần khách sạn trung tâm), số 1156 Quang Trung, số 47 Trần Hưng Đạo… và một số điểm khác.
Trong làn sóng nhập viện ấy, hình ảnh khiến người ta nghẹn nhất là trẻ em. Bệnh viện Sản – Nhi Quảng Ngãi tiếp nhận 17 bệnh nhi từ tối 12 đến 14/12; bé nhỏ nhất mới 30 tháng tuổi. Đến sáng 17/12 vẫn còn nhiều bé phải nằm lại vì đau bụng, tiêu chảy, mệt rã rời; có trường hợp phải chuyển tuyến ra Đà Nẵng. Phía Bệnh viện Đa khoa Phúc Hưng cũng cho biết tiếp nhận hơn 90 trường hợp đến khám/điều trị; riêng khoa Nội còn nhiều ca nặng cần theo dõi sát.
Có những lời kể nghe mà rợn: “Ăn buổi chiều, tối phát sốt, đau bụng; đi khám tư không đỡ, tới chủ nhật mệt quá mới nhập viện…” Và cũng có ca người lớn tuổi diễn tiến nặng, từng được nhắc tới với biểu hiện suy thận cấp – một cảnh báo rằng ngộ độc thực phẩm không phải chuyện “khó chịu vài hôm” như nhiều người vẫn nghĩ.
Kiểm tra liên ngành: những khoảng trống pháp lý và vệ sinh bị phơi ra
Sau vụ việc, lực lượng chức năng và đoàn kiểm tra liên ngành vào cuộc kiểm tra các điểm bán và khu vực được cho là nơi chế biến, cung cấp chả, xíu mại, bơ, tương ớt… cho hệ thống. Điều khiến dư luận bức xúc không chỉ là con số người nhập viện, mà là những gì bị ghi nhận trong quá trình kiểm tra: chưa xuất trình/không chứng minh được nhiều giấy tờ pháp lý liên quan sản xuất – kinh doanh thực phẩm; chưa chứng minh được nguồn gốc nguyên liệu; thiếu hồ sơ khám sức khỏe, giấy xác nhận tập huấn kiến thức an toàn thực phẩm cho chủ cơ sở và người trực tiếp chế biến; một số sản phẩm (như các loại chả làm nhân) chưa có hồ sơ công bố theo quy định.
Đáng chú ý, khu vực chế biến tại một địa chỉ ở đường Nguyễn Nghiêm bị ghi nhận chưa có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh và giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm (hoặc giấy tờ tương đương); bố trí chế biến không đảm bảo nguyên tắc “một chiều”, tiềm ẩn nguy cơ nhiễm chéo. Thực phẩm còn lại cũng bị niêm phong để phục vụ điều tra; mẫu thực phẩm và bệnh phẩm được lấy để xét nghiệm tìm nguyên nhân.
Và câu hỏi cứ tự bật ra, rất chát: Nếu những “điều kiện tối thiểu” còn thiếu như vậy, vì sao một hệ thống có thể hoạt động, mở nhiều điểm bán, trở thành cái tên quen thuộc… cho tới khi bệnh viện đông nghẹt?
Thư xin lỗi, cơn phẫn nộ và cảnh “thanh lý tủ bánh mì”
Chiều 14/12, trang của cơ sở đăng “thư xin lỗi”, nhận trách nhiệm về thiếu sót trong kiểm soát và chế biến, nói đã tạm ngưng hoạt động và phối hợp cơ quan chức năng, đồng thời hứa chỉ quay lại khi “bảo đảm an toàn tuyệt đối”. Nhưng xin lỗi, trong những vụ liên quan sức khỏe – thậm chí tính mạng – thường không đủ để đóng lại nỗi sợ.
Trên mạng xã hội, phản ứng của người được cho là nạn nhân và người nhà nạn nhân gay gắt, bởi cảm giác bị xem nhẹ: có người nói “không thể gọi là thiếu sót”, có người đòi “đóng cửa vĩnh viễn”, có người kể mình sốt cao, đi ngoài liên tục nhiều ngày, nằm viện kiệt sức và nhấn mạnh “không phải xin lỗi là xong chuyện”. Những câu chữ ấy không văn hoa, nhưng có thứ thật thà của nỗi đau: khi thân thể bị hành hạ, người ta cần một câu trả lời rõ ràng hơn một lời xin lỗi.
Rồi đến ngày 17/12, mạng xã hội lan truyền hình ảnh hệ thống rao bán/thanh lý tủ bán bánh mì. Chủ cơ sở xác nhận đang bán toàn bộ tủ, giá thấp nhất từ 1 triệu đồng một tủ. Một chi tiết nhỏ thôi, nhưng lại như dấu chấm than. Bởi trong mắt nhiều người, đó giống như khoảnh khắc “đóng sập cánh cửa” của một thương hiệu – và cũng là lúc nỗi hoang mang chuyển thành hoài nghi: liệu việc thanh lý này là dừng hẳn, hay chỉ là rút lui tạm thời, hay là thay hình đổi dạng để quay lại?
Không chỉ Quảng Ngãi: chuỗi cảnh báo với bánh mì và đồ ăn đường phố
Cùng thời điểm, Lâm Đồng cũng ghi nhận nhiều ca nhập viện nghi liên quan bánh mì; cơ quan y tế yêu cầu điều tra, truy xuất nguồn gốc, lấy mẫu xét nghiệm, xử lý nghiêm vi phạm. Những vụ việc nối nhau khiến người dân giật mình: hóa ra rủi ro không nằm ở “món bánh mì”, mà nằm ở khâu nguyên liệu, bảo quản, chế biến, và ở lỗ hổng quản lý.
Bánh mì không có lỗi. Lỗi nằm ở sự dễ dãi với sức khỏe cộng đồng: khi giấy tờ chỉ là “thủ tục”, khi nguồn gốc nguyên liệu mập mờ, khi bếp núc thiếu chuẩn vệ sinh, khi hậu kiểm lỏng lẻo, và khi niềm tin của khách hàng bị đặt lên bàn cân với lợi nhuận.
