Dự án phát hành đồng xu với hình Tổng thống Trump trên cả hai mặt đang dấy lên cuộc tranh luận về giới hạn giữa tôn vinh cá nhân và giá trị cộng hòa.
Kể từ khi lập quốc vào năm 1776, hình tượng tự do đã được xem là linh hồn của hệ thống tiền tệ Mỹ. Từ thế kỷ 19, các đồng xu Mỹ mang hình nữ thần Tự do, chim đại bàng, hay khẩu hiệu “E pluribus unum” (tạm dịch: chúng ta là một), đều là những biểu tượng của lý tưởng cộng hòa.
Tuy nhiên, kế hoạch phát hành đồng xu 1 USD vào năm 2026 kỷ niệm 250 năm Quốc khánh Mỹ đã phá vỡ truyền thống ấy. Theo bản thiết kế được New York Times dẫn lại, đồng xu mang chân dung Tổng thống Donald Trump ở cả hai mặt: một bên là gương mặt ông che khuất một phần chữ “LIBERTY”, bên kia là hình nắm đấm giơ cao cùng khẩu hiệu “FIGHT FIGHT FIGHT”.
Phác thảo thiết kế một mặt đồng xu 1 USD có in hình ông Trump. Ảnh: Bộ Tài chính Mỹ.
Nếu đề xuất được thông qua và thực hiện, đây sẽ là lần đầu tiên trong lịch sử Mỹ một tổng thống đương nhiệm được khắc hình ở cả hai mặt tiền tệ.
Giới chuyên gia tiền tệ cảnh báo rằng việc đưa hình lãnh đạo đang tại vị lên đồng xu có thể vi phạm cả nguyên tắc pháp lý lẫn giá trị biểu tượng.
“Đồng xu này trông giống một huy hiệu vận động tranh cử hơn là biểu tượng trường tồn của quốc gia”, Giám đốc Bảo tàng Tiền tệ Quốc gia Mỹ Douglas Mudd nhận xét.
"Sai lầm về biểu tượng và nguyên tắc"
Truyền thống tránh khắc hình tổng thống đương nhiệm bắt đầu từ chính cựu lãnh đạo George Washington, người đầu tiên từ chối việc in chân dung mình trên tiền, vì lo ngại hành động này mang dáng dấp “vua chúa”.
Đạo luật Tiền tệ năm 1792 sau đó quy định: các đồng xu Mỹ phải mang hình “biểu tượng tự do”, chứ không phải khuôn mặt người đang sống.
Dù vậy, vẫn tồn tại một vài ngoại lệ hiếm hoi trong lịch sử. Năm 1926, đồng 50 cent in hình hai cố Tổng thống Washington và Calvin Coolidge ra đời. Sự xuất hiện của những đồng 50 cent này ngay lập tức bị công chúng xem là “sai lầm về biểu tượng và nguyên tắc”, theo New York Times.
Sau vụ đó, Quốc hội đã siết chặt quy định, nghiêm cấm việc in hình người sống trên tiền.
Đồng 50 cent in hình hai cố Tổng thống Washington và Calvin Coolidge năm 1926 gây nhiều tranh cãi. Ảnh: Heritage Auctions.
Nhà nghiên cứu tiền tệ Beth Deisher cho rằng kế hoạch in tiền hình Tổng thống Trump “không chỉ sai kỹ thuật mà còn phản lại truyền thống dân chủ Mỹ”.
“Một khi tiền tệ trở thành công cụ tuyên truyền chính trị, niềm tin vào biểu tượng quốc gia sẽ bị tổn hại”, bà Deisher nói.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, người chịu trách nhiệm giám sát dự án, viện dẫn Đạo luật Kỷ niệm Bán thiên niên kỷ năm 2020, cho phép phát hành đồng xu kỷ niệm 250 năm Quốc khánh.
Tuy nhiên, luật nói trên cũng nêu rõ không được khắc “chân dung của người sống” ở bất kỳ mặt nào, khiến việc in hình ông Trump cả hai mặt trở thành tâm điểm tranh cãi.
Biểu tượng bị chính trị hóa
Một số người ủng hộ dự án in tiền nói trên coi đây là biểu trưng cho “tinh thần bền bỉ của nền dân chủ Mỹ”. Nhà sưu tầm Anthony Swiatek nói: “Washington chắc hẳn sẽ tán thành, vì ông Trump đã đạt được nhiều thành tựu và mang nước Mỹ trở lại vị thế mạnh mẽ”.
Tuy nhiên, nhiều sử gia lại xem đó là dấu hiệu của sự đảo ngược giá trị. Giáo sư Douglas Brinkley (Đại học Rice) gọi ý tưởng đồng xu này là “phản Mỹ tận gốc”, vì “hình ảnh ấy biến biểu tượng cộng hòa thành công cụ tôn sùng cá nhân, điều mà chính cố Tổng thống Washington từng lo sợ nhất”.
Theo truyền thống, chỉ những tổng thống đã qua đời mới được in hình lên tiền tệ. Cố Tổng thống Abraham Lincoln được khắc trên đồng 1 cent năm 1909, gần nửa thế kỷ sau khi ông bị ám sát.
Do đó, việc đưa Tổng thống Trump, người vẫn đang hoạt động chính trị, lên đồng xu bị xem là bước đi mang tính “vận động” nhiều hơn là “tưởng niệm”.
Hình ảnh các vị lãnh đạo Mỹ chỉ được đưa lên tiền tệ sau khi họ qua đời nhằm mục đích tôn vinh di sản. Ảnh: Cơ quan Sưu tầm Tiền cổ Quốc gia Mỹ.
Không chỉ vấn đề pháp lý, thiết kế “đồng xu hai mặt Trump” còn bị xem là biểu tượng của sự phân cực chính trị sâu sắc trong nước Mỹ hiện nay.
Tờ Atalntic bình luận rằng “một đồng xu hai mặt nhưng chỉ có một khuôn hình, đó là hình ảnh ẩn dụ hoàn hảo cho nước Mỹ bị chia rẽ bởi bản ngã chính trị”.
Bộ Tài chính vẫn chưa công bố liệu bản thiết kế này có được phê duyệt hay không. Tuy nhiên, cuộc tranh luận xung quanh dự án này đã phản ánh một thực tế: những biểu tượng tưởng như bất biến của nước Mỹ, từ đồng xu đến quốc kỳ, đang ngày càng bị cuốn vào vòng xoáy chính trị, New York Times nhận định.
Nếu được phát hành, đồng xu 2026 sẽ không chỉ đánh dấu mốc 250 năm lập quốc, mà còn là phép thử cho khả năng nước Mỹ duy trì sự cân bằng giữa tự do biểu đạt và tôn trọng nguyên tắc cộng hòa.
“Một cường quốc không cần in hình lãnh tụ để chứng minh sức mạnh”, sử gia Brinkley nói. “Chính khả năng tự giới hạn quyền lực mới là điều làm nên nền dân chủ”.
VietBF@ sưu tập
