Hoa Vi là tủ kính công nghệ của Trung Quốc, tập đoàn viễn thông này là biểu tượng của cuộc đọ sức Mỹ-Trung về công nghệ cao. Trên mặt trận công nghệ viễn thông, Washington không chấp nhận để cho một đối thủ chiến lược là Bắc Kinh vươn lên ngang hàng, sau khi Nhà Trắng đã đổi chủ.
Ảnh tư liệu: Trước một cửa hàng Hoa Vi, Bắc Kinh, ngày 12/04/2021. AP - Ng Han Guan
Thanh Hà
Sau bầu cử tổng thống Mỹ tháng 11/2021, Donald Trump thất cử, sáng lập viên Hoa Vi, ông Nhậm Chính Phi, kỳ vọng mở lại « đối thoại mang tính xây dựng » với các đối tác Hoa Kỳ. Nhưng lập tức bà Gina Raimondo, người được tổng thống Joe Biden đề cử làm bộ trưởng Thương Mại, tháng 2/2021, đã dội một gáo nước lạnh khi tuyên bố bà « hiểu rằng một số công ty Trung Quốc bị đưa vào danh sách những thực thể có nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia của Hoa Kỳ, đe dọa quyền lợi của nước Mỹ ». Đồng thời, trước mắt bà Raimondo « không có lý do gì » để chứng minh cho điều ngược lại.
Thống lĩnh thế giới trong thời gian ngắn kỷ lục
Câu hỏi đầu tiên là phải chăng hai đời tổng thống Hoa Kỳ liên tiếp cùng chĩa mũi dùi vào Hoa Vi do tập đoàn Trung Quốc này đang dẫn đầu công nghệ mạng di động ? Trong chưa đầy 30 năm từ khi được thành lập, Hoa Vi đã qua mặt các đối thủ truyền thống như Nokia và Ericsson của châu Âu. Trước đây, với công nghệ 4G, Hoa Vi đã khẳng định vị trí của mình. Thế rồi hãng này trở thành tập đoàn số 1 trên thế giới trong lĩnh vực trang thiết bị viễn thông. Cần chú ý là Trung Quốc đã làm chủ được công nghệ và thậm chí đang dẫn đầu thế giới trong một thời gian rất ngắn.
Điều ngạc nhiên là phải đợi đến gần đây, từ khoảng năm 2018-2019 thì Hoa Vi mới được thế giới nhắc đến nhiều, cho dù từ đầu những năm 2000 giới trong ngành đã trông thấy những tiến bộ vượt trội của tập đoàn Trung Quốc và mọi người đã thấy trước là Hoa Vi sẽ dẫn đầu trong công nghệ 5G.
Mỹ tăng thêm hỏa lực
Mỹ cũng như châu Âu hoàn toàn không ngờ rằng mạng 5G chiếm một vị trí quan trọng tới mức độ nào đối với ngành viễn thông và mạng di động. Cũng không ai dự báo trước là Hoa Vi đã len lỏi vào các thị trường của phương Tây sâu như vậy. Tuy nhiên, tại Mỹ, Hoa Vi thường gặp nhiều trở ngại, bởi vì Washington luôn viện cớ luật an ninh quốc gia ra để cản đường tập đoàn Trung Quốc này.
Trong một bài tham luận trên báo Le Monde, Jean- François Dufour, giám đốc cơ quan tư vấn DCA Chine Analyse, giải thích Hoa Vi tiếp tục là mục tiêu chính quyền Biden nhắm tới, do chủ đích của Hoa Kỳ là chiến lược « kềm tỏa Trung Quốc về mặt công nghệ mới ». Chiến lược này đã được hình thành từ trước khi Donald Trump bước chân vào Nhà Trắng. Vẫn theo ông Dufour, « hồi thứ nhất » trong cuộc đọ sức với Trung Quốc về công nghệ đã nhen nhúm từ năm 2008 khi chính quyền Washington ngăn cản Hoa Vi mua lại một công ty của Mỹ. Đến năm 2015 khi Bắc Kinh không còn che giấu tham vọng và công bố kế hoạch tự chủ về công nghệ « Made in China 2025 », thì Washington đã tăng thêm hỏa lực.
Nắm bắt được nhược điểm của Hoa Vi nói riêng, của Trung Quốc nói chung là sự lệ thuộc vào chip điện tử và linh kiện bán dẫn của nước ngoài, Washington đã hạn chế rồi cấm hẳn các hãng Mỹ, như Qualcomm, Intel … cung cấp hàng cho các đối tác Trung Quốc, cấm luôn Hoa Vi sử dụng một số những dịch vụ phần mềm hay ứng dụng của Mỹ.
Bên cạnh các biện pháp thuần túy về kinh tế đó, Hoa Kỳ còn sử dụng một vũ khí lợi hại khác khi xếp Hoa Vi vào danh sách « các mối đe dọa đối với an ninh quốc gia ». Trả lời đài truyền hình France 24, nhà báo Sébastien Dumoulin, phụ trách phần tin về công nghệ trên báo Les Echos, nhắc lại Hoa Vi tuy có nhiều hợp đồng giao dịch với các đối tác Mỹ, nhưng mỗi lần đại tập đoàn Trung Quốc này muốn mở rộng hoạt động tại Hoa Kỳ thì lại thất bại. Trên thực tế, Hoa Vi đã bị cấm cửa tại thị trường Mỹ từ năm 2012 : Hoa Kỳ không muốn sử dụng công nghệ của Trung Quốc.
Hình ảnh của tập đoàn trang thiết bị viễn thông này luôn bị gắn liền với một mối quan hệ mật thiết với đảng Cộng Sản Trung Quốc, với quân đội Trung Quốc. Sébastien Dumoulin cho biết :
« Hoa Vi chưa bao giờ thuyết phục được các đối tác phương Tây là họ không có liên hệ gì với các giới chức chính trị Trung Quốc. Mỹ từ lâu nay vẫn ngăn cản Trung Quốc thâm nhập vào thị trường Hoa Kỳ. Giờ đây đến lượt châu Âu, trong đó có cả Pháp. Lo lại càng lúc càng lớn về mối liên hệ giữa tập đoàn viễn thông Trung Quốc với đảng Cộng Sản Trung Quốc ».
Mỹ không cần có bằng chứng
Còn theo Jean-François Dufour, cơ quan tư vấn DCA Chine Analyse, chính quyền Mỹ tấn công Hoa Vi một cách có bài bản và trên nhiều mặt, kể cả mặt trận ngoại giao. Cho đến những ngày cuối nhiệm kỳ, ngoại trưởng Mike Pompeo vẫn thuyết phục châu Âu loại Hoa Vi ra khỏi thị trường mạng di động 5G. Sébastien Dumoulin ghi nhận một điểm thú vị ở đây là Washington tấn công Hoa Vi, nhưng không cần đưa ra bằng chứng về liên hệ của tập đoàn viễn thông Trung Quốc này với guồng máy chính trị tại Bắc Kinh :
« Tập đoàn Trung Quốc này bị tấn công tứ phía và với mức độ nghiêm trọng hơn bất kỳ một hãng nào với tầm cỡ tương đương như Hoa Vi. Rõ ràng là có một sự cố ý muốn tiêu diệt tập đoàn này. Nhưng bên cạnh đó thì ngay cả phía Mỹ đến giờ phút này cũng chỉ đưa ra những lời cáo buộc về mối liên hệ giữa Hoa Vi với quân đội và đảng Cộng Sản Trung Quốc, nhưng Washington không công bố bất kỳ một bằng chứng vững chắc nào về cáo buộc đó. Với tư cách là phóng viên đặc trách về mảng công nghệ mới của báo Les Echos, tôi thường xuyên có dịp dự các cuộc họp báo do chính phủ Mỹ tổ chức. Chính quyền Washington luôn giải thích vì sao cần giữ khoảng cách với Hoa Vi, hay vì sao phải loại tập đoàn Trung Quốc này khỏi các nhà thầu xây dựng mạng 5G … Nhưng bản thân các quan chức Mỹ cũng nhìn nhận rằng họ không có bằng chứng về nghi ngờ Hoa Vi bị guồng máy chính trị và quân đội Trung Quốc thao túng. Phía Mỹ chỉ nói một cách chung chung rằng việc nêu lên nghi vấn về mối liên hệ đó cũng đủ để loại Hoa Vi ra khỏi các dự án của phương Tây ».
Đương nhiên, công ty do ông Nhậm Chính Phi lập ra năm 1987 đã không thụ động trước những đòn trừng phạt tới tấp của Mỹ. Với một đội ngũ hơn 100.000 nhân viên về nghiên cứu và phát triển R&D, Hoa Vi tự thiết kế và sản xuất chip điện tử, thí dụ như nhờ vào chi nhánh Hisilicon. Giám đốc DCA Chine Analyse, Jean-François Dufour, cho rằng, « chiến lược ngăn chận ảnh hưởng của Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ cao không đánh gục được gã khổng lồ châu Á, nhưng đã gây khó khăn không ít cho Hoa Vi nói riêng, và cho công nghệ cao của Trung Quốc nói chung ».
Một số nhà phân tích khác trong ngành còn đi xa hơn khi cho rằng Mỹ không muốn bị Trung Quốc bắt kịp về công nghệ cao và bằng mọi giá phải ngăn cản quốc gia châu Á này tiếp cận được những công nghệ mới. Trong trường hợp chiến lược này thành công, tức là Trung Quốc thực sự bị cô lập để phải tự tìm ra những giải pháp kỹ thuật cho riêng mình, thì « một thế giới lưỡng cực khác sẽ được hình thành ».
Về điểm này, nhà báo Dumoulin của tờ Les Echos cho rằng chiến tranh công nghệ hiện nay giữa hai siêu cường kinh tế của thế giới còn là một cuộc chiến về mặt ý thức hệ :
« Câu hỏi thực sự đặt ra ở đây là liệu rằng Âu - Mỹ có muốn để cho một tập đoàn nước ngoài can thiệp vào hệ thống viễn thông mang tính sống còn trong tương lai của chính mình hay không. Bản thân tập đoàn đó lại gắn liền với một quốc gia và một hệ thống chính trị hoàn toàn khác biệt với mô hình của Âu, Mỹ. Trong trường hợp này, đằng sau Hoa Vi là Trung Quốc, mà Bắc Kinh lại hoàn toàn tin tưởng rằng hệ thống của Trung Quốc tốt hơn, hiệu quả hơn so với của phương Tây. Bản thân Trung Quốc đã lao vào một cuộc đọ sức về mặt ý thức hệ với các nền dân chủ phương Tây ».
Còn quá sớm để biết Mỹ có thành công hay không trong việc lôi kéo các đồng minh dân chủ về phía mình để cô lập Bắc Kinh qua một biểu tượng lớn là tập đoàn viễn thông Hoa Vi, nhưng vẫn theo Sébastien Dumoulin, trước mắt Washington đã ghi được một số bàn thắng :
« Mỹ đã thành công trên hai điểm. Một là thuyết phục được một số đồng minh loại trừ hoặc giới hạn khả năng can thiệp của Hoa Vi vào mạng 5G. Số quốc gia ngả về phía Hoa Kỳ càng lúc càng đông. Anh, Úc hay Nhật Bản đã loại hẳn Hoa Vi ra khỏi kế hoạch xây dựng mạng 5G. Pháp thì đã hạn chế đáng kể khả năng để tập đoàn Trung Quốc tham gia vào tiến trình xây dựng mạng di động thế hệ mới. Thành công thứ hai của Hoa Kỳ là đã làm suy yếu đáng kể con chim đầu đàn trong ngành viễn thông của Trung Quốc : Mỹ đánh thẳng vào hai tử huyệt của Hoa Vi, đó là chip và linh kiện điện tử. Không có hai thứ này, Hoa Vi gần như không thể cung cấp trang thiết bị viễn thông cho khách hàng ».
Trong bảng tổng kết hoạt động của quý 2/2021, các sản phẩm của Hoa Vi kém sức hấp dẫn ngay cả trên thị trường điện thoại di động Trung Quốc. Trước đó, doanh thu của tập đoàn này trong quý 1/2021 giảm 16,5 % so với cùng kỳ năm 2020. Hai lý do giải thích cho sự tuột dốc này, một là sự tụt lùi của điện thoại cầm tay của Hoa Vi trên thị trường nội địa và hai là dư âm từ các biện pháp trừng phạt dưới thời Donald Trump.
