Trong khi Trung Quốc không can dự quân sự vào Bắc Cực, nước này đã thể hiện rõ mong muốn về lợi ích kinh tế. Bắc Kinh đã đề xuất hợp tác với Nga trong "Con đường Tơ lụa Bắc Cực" (Ice Silk Road) kết nối với sáng kiến cơ sở hạ tầng Vành đai Con đường trải dài từ châu Á sang châu Âu. Các nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ và Nga sẽ họp nhóm tại Hội đồng Bắc Cực tuần này.
Cuộc họp của các Ngoại trưởng ở Bắc Cực
Các nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ và Nga sẽ họp nhóm tại Hội đồng Bắc Cực tuần này trong bối cảnh Washington gia tăng cảnh báo việc Bắc Kinh theo đuổi các tuyến đường vận chuyển ở khu vực quan trọng chiến lược.
Ngoại trường Mỹ Antony Blinken nói với các phóng viên hôm 18/5 tại thủ đô Reykjavik của Iceland: "Chúng tôi đã chứng kiến Nga đưa ra các yêu sách hàng hải trái pháp luật, đặc biệt là quy định của họ đối với các tàu nước ngoài đi qua Tuyến đường Biển Bắc. Chúng tôi lo ngại về một số hoạt động quân sự gia tăng ở Bắc Cực làm tăng nguy cơ hoặc triển vọng của các vụ tai nạn, tính toán sai lầm và làm suy yếu mục tiêu chung về một tương lai hòa bình và bền vững cho khu vực."
Nikkei Asia (Nhật) đưa tin, cuộc họp ngoại trưởng kéo dài 2 ngày bắt đầu vào hôm 19/5 có sự tham gia của 8 quốc gia có lãnh thổ mở rộng ra ngoài vòng Bắc Cực, bao gồm Mỹ và Nga (không có Trung Quốc).
Ông Blinken và người đồng cấp Nga Sergey Lavrov sẽ có cuộc hội đàm song phương bên lề vào hôm 20/5. Các nhà quan sát đang theo dõi xem liệu hai bên có thể xoa dịu căng thẳng quân sự và mở đường cho hợp tác hay không.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken (trái) và người đồng cấp Nga Sergey Lavrov
Cảnh bảo của ông Blinken được đưa ra chưa đầy 1 tuần sau khi Thượng tướng Nga Alexander Moiseyev - người được thăng chức Chỉ huy Hạm đội phương Bắc vào tháng 1 - phàn nàn về sự gia tăng hiện diện quân sự của Mỹ và NATO gần biên giới của Nga ở Bắc Cực.
Moscow viện dẫn hành vi của NATO là lý do cho cuộc tập trận hải quân quy mô lớn liên quan đến tàu ngầm và tàu chiến mà khối này đã tiến hành ở Bắc Cực từ giữa tháng 4.
Nga thông báo rằng ba tàu ngầm hạt nhân của nước này đồng thời nổi lên từ dưới lớp băng ở Bắc Cực và hai máy bay chiến đấu Mig-31 đã tiến hành các cuộc tập trận tiếp nhiên liệu. Đầu tháng 4, một đội máy bay ném bom đã tổ chức tập trận trên không phận Bắc Cực, cách miền trung nước Nga 1.500km.
Nikkei nhận định, mục tiêu của các cuộc phô trương vũ lực này là để bảo vệ các lợi ích của Nga trong khu vực.
Nga có 3 triệu km vuông lãnh thổ đất liền và biển phía trên Vòng Bắc Cực, khu vực chiếm 18% tổng lãnh thổ của nước này, hãng Tass đưa tin. Moscow đang theo đuổi phát triển khí đốt tự nhiên hóa lỏng ở phía Bắc dọc theo Biển Kara và tập đoàn dầu khí nhà nước khổng lồ Rosneft's Vostok Oil - một trong những dự án tài nguyên lớn nhất của Nga - nằm gần đó.
CNN hồi đầu tháng 4 đưa tin rằng Nga đang tích lũy "sức mạnh quân sự chưa từng có" ở Bắc Cực. Điều đáng quan tâm đặc biệt là ngư lôi Poseidon mới, được cung cấp bởi một lò phản ứng hạt nhân, có thể mang trọng tải hạt nhân có khả năng đe dọa các thành phố ven biển của Mỹ bằng sóng phóng xạ.
Trong một bản thiết kế chiến lực cho khu vực được công bố vào tháng 1, Hải quân Mỹ cảnh báo rằng "nếu không có sự duy trì hiện diện của Hải quân Mỹ ở vùng Bắc Cực, thì hòa bình và thịnh vượng sẽ bị Nga và Trung Quốc thách thức".
Đòn hiểm của Bắc Kinh: nhắm vào kinh tế
Trong khi Trung Quốc không can dự quân sự vào Bắc Cực, nước này đã thể hiện rõ mong muốn về lợi ích kinh tế. Bắc Kinh đã đề xuất hợp tác với Nga trong "Con đường Tơ lụa Bắc Cực" (Ice Silk Road) kết nối với sáng kiến cơ sở hạ tầng Vành đai Con đường trải dài từ châu Á sang châu Âu.
Các tuyến đường vận chuyển qua Bắc Cực có thể giảm thời gian vận chuyển ở tuyến đường hiện tại từ Ấn Độ Dương qua Kênh Suez tới 30%.
Năm tới, Trung Quốc dự kiến sẽ phóng vệ tinh hình ảnh đầu tiên của nước này để giám sát các tuyến đường vận chuyển ở Bắc Cực do Đại học Tôn Trung Sơn và Học viện Công nghệ Vũ trụ Trung Quốc cùng phát triển. Bắc Kinh cũng đang tiến hành kế hoạch đóng tàu phá băng chạy bằng năng lượng hạt nhân, Reuters đưa tin.
Trung Quốc cũng đặt tầm nhìn vào sự giàu có về tài nguyên của Bắc Cực. Bắc Kinh tìm cách giành quyền khai thác đất hiếm trên lãnh thổ Greenland của Đan Mạch - nơi có trữ lượng kim loại có giá trị chiến lược lớn thứ 7 thế giới.
Ông Blinken cho biết trong cuộc phỏng vấn với truyền thông Đan Mạnh khi được yêu cầu bình luận về đầu tư của Trung Quốc vào Greenland rằng: "Không có sự cấm đoán nào với Trung Quốc hay bất cứ quốc gia nào khác. Nhưng hãy chơi theo luật và đảm bảo rằng ngành công nghiệp cũng như công nghệ nhạy cảm bậc nhất này được bảo vệ."
Xung đột lợi ích quốc gia đã cản trở sự phát triển của các quy tắc quốc tế nhằm đưa cuộc chiến về Bắc Cực nằm trong tầm kiểm soát.
Tại Nam Cực, một số quốc gia, bao gồm Mỹ, Liên Xô, Nhật Bản và Anh đã tìm các giải quyết "bất hòa quốc tế" bằng một hiệp ước năm 1959, cam kết sử dụng Nam Cực một cách hòa bình.
Tuy nhiên tình hình ở Bắc Cực phức tạp hơn, với lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế của nhiều quốc gia mở rộng ra ngoài Vòng Bắc Cực.
Hội đồng Bắc Cực cung cấp địa điểm để các quốc gia này thảo luận về hợp tác trong một loạt các vấn đề bao gồm bảo vệ môi trường, nhưng cuộc chiến về lợi ích và ảnh hưởng quốc gia vẫn tiếp diễn ở phía sau, và các quy tắc như ở Nam Cực khó có thể xuất hiện trong thời gian ngắn.
