Từ cậu bé đập hộp đồ chơi đến hiện tượng mạng triệu view, Evan Lee lớn lên cùng YouTube - nơi tuổi thơ trở thành công việc kinh doanh của cả gia đình.
Evan Lee khi còn là YouTuber nhí và lúc tốt nghiệp trung học. Ảnh: EvanTube.
Evan Lee - được biết đến với cái tên EvanTube và hơn 7 triệu người theo dõi trên YouTube - là một trong những "kid influencer" đời đầu, nổi tiếng nhờ review đồ chơi, theo The New York Times.
Hiện tượng EvanTube bắt đầu một cách tình cờ vào tháng 10/2011, khi Jared Lee - cha của Evan và là một quay phim tự do - nặn cả dàn nhân vật trong game Angry Birds bằng đất sét cho cậu con trai 5 tuổi. Hai cha con quay một video "show and tell" ngay tại bàn ăn, trong đó Evan giới thiệu từng nhân vật theo trí nhớ của mình từ trò chơi. Video nhanh chóng thu hút hơn 70.000 lượt xem chỉ sau vài tháng và đạt đến 11 triệu lượt xem sau đó.
Giáng sinh năm đó, Jared mua một loạt sản phẩm Angry Birds để Evan "đập hộp" và giới thiệu trước cây thông Noel rực rỡ của gia đình. Với lối nói chuyện dần chuyên nghiệp, Evan kết thúc video bằng câu: “Cảm ơn các bạn đã xem. Chúc mừng năm mới. Nhớ đăng ký nhé!”. Video này hiện có gần 13 triệu lượt xem.
Từ đó, hàng loạt món đồ chơi bắt đầu đổ về nhà Lee, từ Mash’ems, Lego, Nerf, Barbie, Skylanders đến các sản phẩm Star Wars. Evan bắt đầu quay video sau giờ học, còn Jared quay và dựng. Em gái Evan, Jillian, cũng được đưa vào video như “đối thủ” hoặc bạn đồng hành. Hai anh em thực hiện nhiều thử thách vui nhộn như uống sinh tố "kinh dị", đổ thức ăn lên đầu nhau.
Evan Lee cùng bố quay video đăng YouTube từ lúc còn học tiểu học. Ảnh: EvanTube.
Khi YouTube mở rộng mô hình kiếm tiền vào năm 2012, Jared gia nhập một mạng lưới sáng tạo để tối ưu hóa doanh thu từ quảng cáo và ký hợp đồng thương hiệu. Có tháng, kênh EvanTube kiếm được tới 100.000 USD chỉ từ tiền quảng cáo. Đến năm 2014, kênh đạt 1 triệu người đăng ký - khi đó Evan mới 9 tuổi.
Thu nhập từ YouTube cho phép gia đình Lee lập quỹ tín thác, quỹ tiết kiệm, và mua một căn biệt thự hiện đại trị giá 3 triệu USD.
Jared và Alisa - cha mẹ của Evan - tự tin vào trực giác của mình. Họ không chạy theo trào lưu gây sốc như một số kênh YouTube gia đình khác. Jared tránh ghi lại hình ảnh con trong trạng thái xấu hổ như đang mặc đồ lót hay ngoáy mũi, và luôn hướng đến hình ảnh "bình thường, dễ mến và gần gũi".
Tuy nhiên, đến tuổi trung học cơ sở, Evan bắt đầu bị bạn bè trêu chọc vì "chơi đồ chơi" trên mạng. Một số bình luận gọi cậu là “đứa trẻ được nuông chiều”, thậm chí cho rằng cha mẹ đang “lợi dụng con vì tiền”. Những điều này khiến Evan buồn và tức giận. Cậu bắt đầu tránh xa máy quay, không muốn review đồ chơi nữa.
Đến năm 18 tuổi vào giữa năm ngoái, Evan đăng clip "The End of EvanTube" trên kênh của mình. Cậu cho biết sẽ dừng đăng clip vì đang bước vào giai đoạn bận rộn của tuổi trưởng thành, đồng thời cảm thấy mệt mỏi với vòng lặp của công việc sáng tạo nội dung. "Tôi cảm thấy mình đã làm tất cả những gì muốn làm với YouTube trong hơn 10 năm qua. Bây giờ thay vì chịu áp lực đăng clip mỗi ngày để đạt được hàng tỷ lượt xem, tôi sẽ chỉ trở lại khi nào mình thích", Evan nói trong clip.
Khi trẻ em trở thành "tài sản số"
Evan lớn lên trong thời đại mà hàng triệu bậc cha mẹ đăng video con mình lên mạng, nhiều người trong số đó với hy vọng kiếm được tiền.
Một trong những hiện tượng nối bước EvanTube là Ryan Kaji - cậu bé bắt đầu đập hộp đồ chơi từ năm 3 tuổi và hiện có kênh Ryan’s World với hợp đồng quảng cáo, sản phẩm ăn theo và cả một chương trình truyền hình. Thu nhập hàng năm ước tính khoảng 25 triệu USD.
Evan Lee trưởng thành ở tuổi 19. Ảnh: The New York Times.
Dù vậy, nhiều người lo ngại hiện tượng "trẻ em làm nội dung" đang vượt khỏi tầm kiểm soát. Các nhà hoạt động và chuyên gia cho rằng việc khai thác hình ảnh trẻ em vì lợi nhuận không chỉ xâm phạm quyền riêng tư, mà còn ảnh hưởng lâu dài tới nhận thức bản thân của trẻ, khi chúng lớn lên trong vai trò là "một món hàng tiêu dùng".
Một số bang ở Mỹ như Illinois, California, Minnesota và Utah đã thông qua luật nhằm bảo vệ quyền lợi tài chính cho trẻ em influencer, với sự vận động của nhóm Quit Clicking Kids. Tuy nhiên, vấn đề đạo đức vẫn là điểm gây tranh cãi lớn: Liệu có con đường đạo đức nào cho việc cha mẹ kiếm tiền từ hình ảnh con mình?
Còn với Evan, ở tuổi 19, cậu đã có cái nhìn sâu sắc hơn: "Một đứa trẻ 8-10 tuổi không thể tự vận hành một kênh YouTube thành công. Nhưng nếu không có tôi, sẽ chẳng có ‘ngôi sao’. Điều đó khiến tôi nhận ra, đây là một nỗ lực chung của cả gia đình".
Đằng sau ống kính
Từ trước khi Evan chào đời, Jared đã ghi hình mọi khoảnh khắc trong gia đình. Với công việc quay phim đám cưới và sự kiện, ông có kinh nghiệm ghi lại những khoảnh khắc đẹp nhất và đam mê sưu tầm đồ chơi.
Theo Jared, kênh EvanTube ban đầu còn có mục đích giúp con trai vượt qua sự rụt rè. Việc quay video như một cách để Evan luyện nói mà không cần đối diện với người lạ, chỉ cần nói chuyện với bố.
Evan Lee từng bị bắt nạt ở trường vì các clip review đồ chơi viral trên mạng xã hội. Ảnh: The New York Times.
Ở thời kỳ đỉnh cao, gia đình Lee thu về 1-2 triệu USD/năm từ YouTube và các hợp đồng thương hiệu. Đối tượng khán giả chính là những đứa trẻ cùng lứa với Evan, xem cậu như người bạn dễ thương có tất cả những món đồ chơi mà chúng mơ ước.
Khi còn nhỏ, Evan không để ý lắm đến sự nổi tiếng. Nhưng cậu không thích bị gọi là “EvanTube” thay vì tên thật, và ghét việc quay video nơi công cộng, đặc biệt khi có người quen ở đó.
Evan nhớ rằng ngay từ nhỏ, cậu đã biết nói “Không”. Cậu thường bảo bố mẹ: “Con không muốn quay nữa, con muốn chơi với bạn ở sân chơi” và họ tôn trọng điều đó.
Từ năm lớp 5, khi chuyển nhà và chuyển trường, Evan lần đầu trải qua sự "bất ổn của danh tiếng". Cậu mô tả cảm giác đó là “siêu thực”: “Mọi người đều biết tôi, còn tôi chẳng biết ai cả”.
Trung học là giai đoạn Evan đấu tranh để thoát khỏi hình ảnh cũ: không muốn cha chải tóc, không muốn đập hộp đồ chơi. “Tôi đã phải thuyết phục bố mẹ rất nhiều. Mất vài năm để họ thực sự hiểu rằng tôi đang lớn lên”, Evan kể.
Jared cũng nhận ra điều đó. Nhưng ông thú nhận: “Cũng khó để dừng lại một thứ đang hoạt động tốt”.
Khi được hỏi liệu trẻ em có nên đồng ý trước khi hình ảnh của mình được sử dụng vì mục đích tài chính, Jared đáp: “Trẻ con không nên bị ép buộc làm điều mình không muốn. Nhưng đôi khi cũng giống như đi học, có những điều nên làm dù không muốn. Phải tin vào sự nuôi dạy của cha mẹ”.
VietBF@ sưu tập
