Nữ danh ca Lệ Thu tên thật là Bùi Thị Oanh, sinh năm 1943 tại Hải Phòng. Cô là con gái út trong một gia đình khá giả, gia giáo. Trước cô có đến 7 anh chị em nhưng đều qua đời trước khi được 3 tuổi. Chính vì thế, dù nổi tiếng, giàu có là thế nhưng Lệ Thu lại trắc trở vô cùng trong chuyện tình duyên, hôn nhân.
Sau một thời gian chống chọi với bạo bệnh, danh ca Lệ Thu đã trút hơi thở cuối cùng vào hồi 7 giờ, ngày 15 tháng 1 năm 2021 (theo giờ địa phương tại California, Mỹ, tức ngày 16 tháng 1 theo giờ Việt Nam).
Thông tin về sự ra đi của cô khiến công chúng vô cùng bàng hoàng và thương tiếc. Suốt cuộc đời mình, Lệ Thu đã trải qua nhiều thăng trầm nhưng vẫn làm nên sự nghiệp một đại danh ca huyền thoại.
Cuộc đời thăng trầm, từ tiểu thư đài các thành ca sĩ nổi tiếng rồi lại trắng tay
Danh ca Lệ Thu tên thật là Bùi Thị Oanh, sinh năm 1943 tại Hải Phòng. Cô là con gái út trong một gia đình khá giả, gia giáo. Trước cô có đến 7 anh chị em nhưng đều qua đời trước khi được 3 tuổi. Chính vì thế, Lệ Thu được xem như của báu, con cưng, trong nhà, bố mẹ nhất mực chiều chuộng.
Toàn bộ tình yêu thương của mọi người trong gia đình đều dồn cho Lệ Thu. Cô gần như không phải đụng chân đụng tay vào bất cứ việc gì trong nhà. Vì vậy, cô được sống không khác nào một tiểu thư đài các, chỉ ăn và học.
Bởi vậy, Lệ Thu gần như không biết làm gì ngoài việc theo đuổi đam mê đàn hát của mình.
Tuổi thơ của Lệ Thu trôi qua đầy bình yên. Cô thậm chí còn được bố mẹ tạo điều kiện cho học nhạc, tiếp xúc với âm nhạc từ sớm. Từ đó, niềm đam mê ca hát và khả năng cảm nhạc sớm nảy mầm trong cô, trở thành lợi thế lớn giúp cô bước lên sân khấu sau này. Lệ Thu kể:
"Chỉ có tôi là đứa con duy nhất nhận được toàn bộ tình thương, chăm sóc của cả gia đình. Mẹ lúc nào cũng âu yếm gọi tôi "em ơi", "cô ơi".
Tôi có một cuộc sống đầy đủ trong căn nhà đúng kiểu làng quê miền Bắc ngày đó. Một căn nhà ba gian, có ao thả cá, có vườn cây hoa trái rộng bát ngát.
Tuổi thơ tôi bình yên trôi. Tôi hầu như không biết đến sự khốc liệt của chiến tranh, đi học ở đình làng gần nhà, sau đó chuyển từ Hà Đông lên Hà Nội. Thấy tôi mê nhạc, gia đình cho tôi đi học đàn.
Nhưng nghĩ, con gái mà học guitar sợ "ngổ ngáo" quá nên bố mẹ gởi tôi vào trường dòng từ lúc lên 5 cho tôi học piano. Đam mê được thỏa nguyện tạo nên trong tôi tình yêu vô cùng trong âm nhạc.
Mặc nhiên đến mức tôi chưa bao giờ nghĩ mình lại có thể khác đi. Ca hát, với tôi là duyên số, là phước phần trời định. Gia đình tôi, các chú, các cậu đều hát rất hay. Tôi hát chẳng là gì so với họ nhưng chắc không ai có cái nghiệp như tôi".
Tuy được yêu thương, cưng chiều là vậy nhưng vì là con vợ lẽ nên Lệ Thu cũng gặp nhiều biến cố. Vì không chịu được áp bức từ vợ cả, mẹ cô đã dắt con gái vào Sài Gòn sinh sống. Năm đó, Lệ Thu mới 10 tuổi. Tuy nhiên, đây cũng chính là cơ hội lớn giúp cô được đứng trên sân khấu chuyên nghiệp sau này. Cô nói:
"Mẹ tôi là vợ lẽ, sống dưới quyền mẹ cả, phải chịu đựng đủ điều. Đủ thứ việc trong nhà, cụ phải dang tay cáng đáng, chẳng bao giờ được nghỉ tay. Năm tôi 10 tuổi, mẹ con tôi chuyển vào Sài Gòn sinh sống".
Tại Sài Gòn, tuy không còn học piano nữa, nhưng ngay cạnh nhà Lệ Thu lại có một thầy dạy guitar và cô cũng được mẹ cho theo học một thời gian.
Ngoài việc học ở trường, học đàn với thầy riêng, Lệ Thu còn tham gia ca hát trong ban nhạc thiếu nhi Tuổi Xuân của nhạc sĩ Ngọc Bích. Có thể nói, con đường sự nghiệp của cô được phát triển từ khá sớm.
Năm 16 tuổi, Lệ Thu đến phòng trà Bồng Lai dự sinh nhật một người bạn. Tại đây, cơ duyên bước lên sân khấu chuyên nghiệp đã đến với cô. Cô kể:
"Lần sắp thi tú tài, nhân dịp sinh nhật một nhỏ bạn tổ chức trên sân thượng phòng trà Bồng Lai, mấy cô bạn trong nhóm của tôi thúc:
"Ê Oanh, mày lên hát tặng con Liên một bài sinh nhật đi!". Toàn bạn bè chơi với nhau, có gì đâu mà ngại. Tôi liền đứng lên hát bài Dang dở của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn.
Trong vô thức tự nhiên tôi hát bài đó thôi chớ không nghĩ chuyện kiêng kỵ gì hết. Tự dưng đâu, giọng hát tôi "lọt tai" ông chủ phòng trà. Ổng bèn ngỏ lời mời tôi đi hát.
Gia đình tôi gia giáo, biết chắc là mẹ không thể nào chấp nhận chuyện này nên tôi thẳng thừng từ chối.
Ông thuyết phục tôi rằng: "Em có giọng hát rất hay và lạ. Không cần thức khuya đâu. Em cứ đến đây lúc 8 giờ, hát vài bài rồi 9 giờ về. Cứ nói với mẹ là đến nhà bạn thảo luận bài". Kèm theo đó, ông trả cho tôi một số tiền khá lớn so với hình dung của tôi thời ấy".
Kể từ đó, nghệ danh Lệ Thu ra đời và cứ tối đến cô lại đi hát phòng trà. Về nghệ danh của mình, Lệ Thu nói:
"Khi ông chủ phòng trà hỏi, tôi muốn được gọi như thế nào thì cái tên Lệ Thu lập tức bật ra như được định sẵn trong đầu mình. Kỳ thực, tôi cũng biết, chữ "lệ" mang nghĩa buồn lắm, là nước mắt và mùa thu cũng sầu không kém.
Thế nhưng "lệ" ở đây còn có nghĩa là mỹ lệ, là một mùa thu rất đẹp. Đến giờ tôi vẫn không hiểu tại sao cái tên này lại được bật lên một cách tự nhiên như thế".
Tuy nhiên, được một thời gian, cô bị mẹ phát hiện và cấm đi hát.
Rất may mắn, ông chủ phòng trà Bồng Lai đã tìm đến tận nhà để thuyết phục mẹ cô cho phép cô đi hát. Sau nhiều lần bị thuyết phục, mẹ Lệ Thu mới đồng ý và đi xem con gái hát.
Chứng kiến được giọng hát tuyệt vời của con gái, bà mới đồng ý cho cô đi hát, nhưng vẫn giám sát đến tận hai năm trời.
Chẳng mấy chốc, Lệ Thu trở thành ngôi sao sáng, tên tuổi ăn khách nhất khắp các sân khấu lớn nhỏ tại Sài Gòn. Cô sở hữu mức cát xê cao ngất ngưởng, được xem là cái tên bảo chứng cho mọi phòng vé, được đông đảo khán giả mến mộ.
Báo chí Sài Gòn khi đó phong tặng cho Lệ Thu danh hiệu "nữ hoàng phòng trà", còn công chúng thì ưu ái gọi là "tiếng hát vàng mười".
Đối với các nhạc sĩ, Lệ Thu được ví như một giai nhân truyền cảm hứng sáng tác cho họ. Cô được rất nhiều nhạc sĩ sáng tác riêng tặng mình. Trong đó, có thể kể đến Nước Mắt Mùa Thu của Phạm Duy, Xin Còn Gọi Tên Nhau của Trường Sa, Chiếc Lá Thu Phai của Trịnh Công Sơn.
Đặc biệt, trước Khánh Ly, Lệ Thu chính là "người tình âm nhạc" của Trịnh Công Sơn. Tiếng hát của cô gắn liền với những ca khúc của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn thời kỳ giữa thập niên 1960.
Khi vừa sáng tác xong ca khúc Hạ Trắng, Trịnh Công Sơn đã mời Lệ Thu hát ca khúc này đầu tiên để thu thanh vào dĩa nhựa. Lệ Thu cũng là nữ ca sĩ đầu tiên được nhạc sĩ Trịnh Công Sơn mời đi hát du ca ở các trường đại học. Lệ Thu nhớ lại:
"Tôi từng có một thời gian đi hát cùng anh Trịnh Công Sơn nên có nhiều kỉ niệm với anh lắm. Một lần tôi bị ốm, anh Sơn ở Huế gọi điện hỏi thăm tôi. Tôi còn viết thư cho anh, nói nằm trong bệnh viện sợ ma quá.
Anh Sơn nhận được thư liền gọi điện hỏi tôi: "Thu có muốn anh bay về Sài Gòn chăm sóc Thu không". Tôi chỉ dám cám ơn anh".
Tuy nhiên, họ không thể đi đường dài với nhau bởi sau khi tham gia hát du ca một thời gian ngắn thì Lệ Thu nhận lời mời thu âm băng nhạc và hát độc quyền cho chương trình Jo Marcel tại vũ trường Queen Bee vào năm 1968. Lệ Thu kể lại:
"Lúc tôi đi hát du ca cùng Trịnh Công Sơn, Khánh Ly còn đang ở Đà Lạt. Tôi đi cùng anh Trịnh Công Sơn khắp các đại học để hát. Đến một ngày nọ, tôi nhận hát độc quyền cho một trung tâm nên không còn thời gian đi với anh Trịnh Công Sơn nữa, anh ấy buồn lắm.
Đúng lúc anh Trịnh Công Sơn đang loay hoay tìm người hát cùng thì một người xuất hiện, bảo tôi hãy coi chừng vì sẽ có một ca sĩ ở Đà Lạt thế chân tôi hát cùng Trịnh Công Sơn.
Tôi nghe xong mới bảo lại: "Ok, anh cứ lăng xê cô ấy về đây giúp tôi hát với Trịnh Công Sơn, chứ chẳng lẽ cứ để tôi múa kiếm dưới trăng một mình hoài.
Thế là người đó đưa Khánh Ly về hát với Trịnh Công Sơn từ ấy. Đó cũng là định mệnh để Khánh Ly rao giảng nhạc Trịnh".
Tuy nổi tiếng là thế, nhưng Lệ Thu cũng gặp không ít trắc trở, biến cố và thậm chí còn suýt chết trong một vụ nổ bom, ngay trước giờ diễn.
Trong thập niên 60, cô có mở một phòng trà tại đường Lê Lai và được người Hoa bơm tiền để hoạt động. Tuy nhiên, chỉ một thời gian ngắn sau, cô phải đóng cửa phòng trà. Cô nói:
"Tôi đi hát trước Khánh Ly vài năm và có phòng trả của riêng mình trên đường Lê Lai. Phải cái, phòng trà của tôi ở tận tầng 7. Bình thường khán giả vẫn đi thang máy, nhưng hôm nào mất điện phải leo bằng chết, nên thành ra vắng khách. Bản thân tôi leo xong cũng chẳng còn sức mà hát.
Nhưng được cái, mấy người Hoa khu chợ lớn thấy vắng khách lại bơm tiền cho tôi để hát tiếp, dù chẳng có họ hàng, quen biết gì nhau. Nhưng họ có bơm mấy cũng vô ích, nên tôi buộc phải bỏ rồi sang phòng trà của Khánh Ly quản lý để hát".
Trong thời gian đầu tiên đặt chân sang hải ngoại, Lệ Thu từ một ca sĩ giàu có, nổi tiếng trở thành vô danh, sống một cuộc sống nghèo khó. Cô kể:
"Thời gian đầu sang hải ngoại, tôi nghèo lắm. Lúc đó, tôi còn đang sống tại một đảo, tóc dài mà còn không có tiền cắt tóc. Một lần nọ, không biết ai gửi cho anh Hoàng Thi Thao (nhạc công vĩ cầm) tiền, anh ấy cho tôi ba đồng và nói: "Cầm tiền mà đi cắt tóc đi".
Tôi nhận ba đồng đó, nhưng lại không cắt tóc mà đi mua rau muống với cá. Sở dĩ như vậy vì trên đảo tôi ở chỉ toàn ăn đồ hộp, không có đồ tươi. Tôi thèm quá nên mới mua cá và rau muống về luộc.
Hoàng Thi Thao biết được mới mắng tôi: "Tao cho mày tiền để cắt tóc chứ cho tiền để ăn à?".
Tôi nhớ hoài câu chuyện này. Nhưng tôi thực rất biết ơn Hoàng Thi Thao. Một xu tôi cũng biết ơn chứ đừng nói tới 3 đồng hồi đó. Tôi còn nhớ, rất nhiều người hứa gửi tiền cho tôi.
Người thì bảo gửi tôi 100 đồng, người lại nói đã gửi tôi 150 đồng rồi. Nhưng tôi chẳng nhận được đồng nào. Không gửi thì lấy đâu ra mà nhận được".
Nhưng rồi những may mắn và thành công khác vẫn đến với Lệ Thu, giúp cô lấy lại vị thế danh ca và đi hát khắp nơi trên thế giới. Nói về cuộc đời của mình, Lệ Thu xúc động:
"Cuộc đời tôi như một tờ giấy trắng, được tạo hóa vẽ lên đó những đường nét rõ ràng và tôi chưa một lần đi ngược lại quy luật tự nhiên. Tôi tin mọi thứ đều do trời định cả.
Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ trở thành một ca sĩ. Ngay cả khi bén duyên ca hát rồi, tôi cũng chẳng mơ được gọi hai tiếng "danh ca". Bước lên sân khấu, tôi cứ thế hát bằng tất cả xúc cảm, bằng tâm hồn mình.
Có lẽ vậy mà tiếng hát tôi còn được thính giả yêu quý tới giờ. Vì giọng hát theo thời gian sẽ khác đi nhưng tâm hồn trong tiếng hát thì bất biến".
Năm 2007, Lệ Thu trở về nước hoạt động và vẫn đi hát miệt mài. Không những vậy, cô còn tham gia nhiều chương trình truyền hình khác nhau. Ở tuổi 78, Lệ Thu vẫn chưa từng có ý định giải nghệ.
Sự dại khờ trong tình yêu và ba lần đổ vỡ hôn nhân
Dù nổi tiếng, giàu có là thế, nhưng Lệ Thu lại trắc trở vô cùng trong chuyện tình duyên, hôn nhân. Trong cuộc đời mình, Lệ Thu từng trải qua vài mối tình và ba đời chồng. Trong đó, mối tình đầu của cô bắt đầu khi mới 13 tuổi. Cô nói:
"Khi tôi được khoảng 13-14 tuổi, tại Sài Gòn, hai mẹ con tôi sống trong một căn nhà nhỏ trên đường Phan Đình Phùng.
Có một anh chàng hàng xóm rất thích tôi. Anh ấy thường để dành trái cây tráng miệng sau bữa ăn để cho tôi. Tuy nhiên, chẳng lần nào anh chàng dám đưa tận tay mà lén canh chừng khi tôi vừa xuất hiện thì quăng trái cây cho tôi rồi chạy biến vô nhà. Tôi thì chẳng biết gì nên cũng hồn nhiên nhận quà.
Suốt 4 năm trời, giờ ra chơi nào anh chàng cũng đạp xe qua trường tôi đứng ngóng chỉ để nhìn thấy tôi ra chơi rồi đạp xe về.
Khi tôi đầu đi hát vào buổi tối, anh ấy tò mò đi theo và biết được sự việc nên đem chuyện mách lại với mẹ tôi, khiến tôi bị mẹ mắng. Từ đó, tôi không thèm nói chuyện hay gặp mặt nữa.
Mãi sau này, chúng tôi gặp lại nhau nơi xứ người, khi cả hai đều đã trải qua những cuộc hôn nhân đổ vỡ, anh ấy vẫn nhắc lại chuyện cũ".
Năm 20 tuổi, Lệ Thu lấy chồng là một anh chàng không quân. Sở dĩ có cuộc hôn nhân này vì mẹ cô sợ con gái bị ế, dễ sa ngã nên đồng ý cho cưới ngay khi cả hai mới quen được một tháng.
Tuy nhiên, vì được cưng chiều từ bé, lại sớm đi hát nên Lệ Thu không có kinh nghiệm trong chuyện yêu đương và cũng không rành nữ công gia chánh, không đảm chuyện nội trợ.
Trong khi đó, nhà chồng cô lại gốc Huế, khá khắt khe nên khó chấp nhận được cô con dâu này. Chính điều đó đã dẫn tới li hôn. Cô nói:
"Tôi lấy chồng khi chưa một lần nắm tay người khác giới, chưa bao giờ biết hôn, nên đời sống chăn gối tôi cứ như một khúc gỗ. Người chồng thất vọng não về về sự ngây thơ, thậm chí đần độn như thế. Chỉ được 2 tháng, anh ấy không thể chịu đựng được nên quyết định bỏ.
Tuy nhiên, tôi không hề cảm thấy buồn phiền hay vướng bận gì, thậm chí còn vui mừng ôm quần áo về nhà với mẹ".
Cuộc hôn nhân thứ hai của Lệ Thu diễn ra ngay sau đó không lâu. Người chồng thứ hai của cô là một anh chàng Việt kiều giàu có, đẹp trai, sành điệu. Anh ta đã có vợ con ở Pháp, nhưng mê Lệ Thu nên quyết định bỏ vợ để cưới cô. Họ tổ chức đám cưới sau một năm tìm hiểu.
Tuy nhiên, mãi tận sau này, khi Lệ Thu biết chuyện chồng mình lừa dối thì ván đã đóng thuyền. Sau khi kết hôn, Lệ Thu mới phát hiện ra chồng mình có một lối sống quá Tây, lại hào hoa và có phần lăng nhăng.
Sau 7 năm chung sống, Lệ Thu quyết định chia tay chồng dù đã có hai con gái. Cô gọi đây là cuộc hôn nhân bi thảm. Năm 1974, Lệ Thu kết hôn lần thứ ba với ký giả Hồng Dương. Hai vợ chồng cô chung tay thành lập hãng băng đĩa riêng mang tên Lệ Thu và đã phát hành thành công một số băng đĩa.
Trong suốt thời gian chung sống, Hồng Dương luôn tỏ ra một người chồng yêu thương, lo lắng cho vợ con. Họ có với nhau một con gái tên Thu Uyển.
Tuy nhiên, năm 1979, khi Lệ Thu đưa con sang Mỹ thì chồng cô chung sống với một người phụ nữ khác tại Việt Nam. Cả hai chia tay từ đó.
Cuộc đời Lệ Thu: Ba lần đò - hôn nhân đầu cưới vội khi chưa biết hôn, chưa một lần cầm tay - Ảnh 10.
Trải qua ba lần đổ vỡ hôn nhân, Lệ Thu tự nhận mình là kẻ khờ khạo, nhút nhát và bị động trong tình yêu. Vì thế nên cô cũng không giữ được những mối tình sau này, dù rất say đắm.
Về những thất bại trong tình yêu, Lệ Thu ngậm ngùi nói: "Tạo hóa vốn dĩ rất công bằng, người cho tôi một chút nhan sắc, một chút tài năng thì phải lấy lại một cái gì đó.
Và người lấy của tôi hạnh phúc trong cuộc sống riêng. Hôn nhân là chuyện nợ, chuyện duyên. Nếu có duyên nợ với nhau, sẽ cùng nhau đi hết một đoạn đường dài. Duyên nợ của tôi có lẽ chỉ đến đó, và chúng tôi đã trả cho nhau xong rồi. Định mệnh mà, có được làm lại cũng sẽ không thể thay đổi."
