Tác dụng bất ngờ của việc chơi đùa

[june04]

Phát hiện của nhà thần kinh học Jaak Panksepp khuyến nghị mạnh mẽ rằng vui chơi là động lực, là nhu cầu đã ăn sâu vào gốc rễ của ta, kể cả những động vật có vú nguyên thủy cũng vậy.

Tính khoa học của việc vui chơi

Không phải là quá khi cho rằng vui chơi tự do đang trở thành một hoạt động nguy hiểm cho nhiều trẻ em ngày nay. Ở nhà, thời gian chơi đùa được thay thế bởi các hoạt động, bài học và luyện tập được lên lịch trình sẵn. Tại trường học, việc học bắt đầu sớm, thầy cô dạy nhiều hơn (đòi hỏi trẻ phải ngồi nhiều hơn), tập trung vào việc tăng mức độ thành thạo của trẻ khi xử lý các bài kiểm tra tiêu chuẩn, và ít dành thời gian cho trẻ em để chúng chơi xếp hình, đuổi bắt hay chơi đồ hàng.

Thêm vào đó, các lực lượng xã hội đương đại khác lấn chiếm những không gian trước đây dành cho vui chơi. Các phương tiện truyền thông, thiết bị điện tử và những điều tương tự khác đã khẳng định sự thống trị của chúng trong cuộc sống và tâm trí trẻ em.

Không điều gì kể trên là xấu. Nhưng một vấn đề thực sự đã nổi lên khi chúng ngày càng lấn chiếm thời gian vui chơi, điều rất cần thiết cho sự phát triển tối ưu ở người cũng như các động vật có vú khác.

Ví dụ, bạn có biết là nếu phần vỏ não trên của chuột không hoạt động tốt, thì con chuột sẽ gặp phải những hạn chế về khả năng nhận thức như ghi nhớ và tiếp thu, nhưng nó vẫn cứ tiếp tục chơi? Phát hiện của nhà thần kinh học Jaak Panksepp khuyến nghị mạnh mẽ rằng vui chơi là động lực, là nhu cầu đã ăn sâu vào gốc rễ của ta, kể cả những động vật có vú nguyên thủy cũng vậy.

Nó liên quan đến tầng não dưới, tương tự như các bản năng khác thôi thúc ta tồn tại và kết nối. Vùng não dưới cũng ảnh hưởng trực tiếp đến sự tăng trưởng của các vùng vỏ não cao hơn, tạo điều kiện để một bộ não tích hợp hơn phát triển.


Vui chơi là hoạt động cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Ảnh: Freepik.

Một nghiên cứu khác của Stuart Brown tập trung vào những kẻ tử tù, đã tìm thấy hai điểm chung chính yếu về tuổi thơ của những kẻ giết người: Họ từng bị đối xử tàn tệ theo một cách nào đó, và họ không được chơi đùa khi còn nhỏ.

Các nghiên cứu như thế này chỉ ra tầm quan trọng của việc đừng dành trọn thời thơ ấu cho những giờ học piano, trại hè hóa học, và các chương trình học ngoại khóa. Thay vào đó, hãy nhận ra nhu cầu cơ bản của trẻ em là được sống đúng độ tuổi và được chơi đùa. Âm nhạc, khoa học và học hành là quan trọng, tất nhiên, và thời gian xem những thiết bị có màn hình cũng không phải là lãng phí.

Ró ràng, chúng tôi không phản đối việc trẻ em thành thạo các kỹ năng. Nếu trẻ có một niềm đam mê sâu sắc cho một môn năng khiếu cụ thể, thì đó là đam mê nên được theo đuổi. Nhưng đừng trả giá bằng cách tước đi cơ hội được tưởng tượng, được tò mò hay chỉ đơn giản là chơi đùa bình thường. Tất cả những điều này sẽ cho phép trẻ trưởng thành, phát triển, và khám phá ra chúng là ai.

Hãy nghĩ thế này: Chơi đùa tự do là một hoạt động thuộc Bộ não Sẵn sàng, vì trẻ chỉ đơn thuần là đang khám phá trí tưởng tượng của chính mình, thử nghiệm các loại hành vi và các kiểu tương tác với người khác, mà không sợ bị phán xét hoặc đe dọa.

Chơi đùa tự do không giống chơi thể thao có quy tắc. Cả hai điều đều có vai trò trong cuộc sống của trẻ con. Với các môn thể thao, những quy tắc và việc thường xuyên có đội thắng, đội thua sẽ thiết lập ý thức đánh giá đúng sai. Việc có thời gian chơi tự do theo ghĩa đen sẽ giải phóng đứa trẻ, cho chúng khám phá trí tưởng tượng của riêng mình.

Nhu cầu vui chơi là một phần cố hữu của con người từ xa xưa. Nghiên cứu gần đây đã liên tục chứng minh khẳng định này. Đôi khi, các nghiên cứu cho thấy những gì chúng ta mong muốn một cách trực giác, như vui chơi chẳng hạn, sẽ làm giảm căng thẳng. Nhân tiện, chúng tôi đã thấy kết quả này này ở các cộng đồng và trường học có nguồn tài nguyên tốt, đạt được thành tích cao cũng như ở những nơi nghèo khó và chật vật.

Nhưng còn những điều đáng ngạc nhiên hơn. Ví dụ, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng chỉ cần chơi với các khối đồ chơi đã có thể giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Tương tự, trẻ mẫu giáo chơi đùa sau khi tạm biệt cha mẹ thường bớt rối trí và chịu đựng được sự chia tách với bố mẹ hơn so với các bạn cùng lứa. Hành động chơi đùa đơn thuần đã đóng vai trò là một yếu tố bảo vệ khi cần điều chỉnh cảm xúc.