Từ cổ xưa đến hiện đại, h́nh thức tử h́nh và các tội danh phải chịu án tử đă thay đổi như thế nào? Và liệu trong tương lai, h́nh phạt để loại trừ vĩnh viễn một đồng loại ra khỏi cộng đồng con người có c̣n là cách được xă hội hiện đại áp dụng?
Từ cổ xưa đến hiện đại, h́nh thức tử h́nh và các tội danh phải chịu án tử đă thay đổi như thế nào? Và liệu trong tương lai, h́nh phạt để loại trừ vĩnh viễn một đồng loại ra khỏi cộng đồng con người có c̣n là cách được xă hội hiện đại áp dụng?
Quang cảnh treo cổ những kẻ ám sát Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln năm 1865 - Ảnh: Alexander Gardne
Theo Trung tâm Thông tin tử h́nh (DPIC), luật tử h́nh sớm nhất trong lịch sử nhân loại được biết đến là bộ luật của vua Hammaurabi ở Babylon từ thế kỷ 18 trước CN. Bộ luật này quy định 25 tội danh phải chịu mức án tử h́nh.
Đến thế kỷ thứ 7 trước CN, Bộ luật Draconian của Athens quy định tử h́nh là h́nh phạt duy nhất cho mọi tội danh. Các h́nh thức thi hành án tử h́nh khi đó bao gồm: đóng đinh, d́m xuống biển, đánh đến chết, thiêu sống và xuyên cọc qua người.
Đàn hương h́nh được nhắc đến trong lịch sử cũng là tên gọi khác của h́nh thức xuyên cọc qua người. Những h́nh thức như thế này gây đau đớn cùng cực cho tử tội trước khi chết và gây khiếp sợ cho người sống.
Cái chết từ từ và đau đớn
Nhưng thời kỳ được nhắc đến nhiều nhất về sự man rợ của việc tử h́nh có lẽ là thời Trung cổ ở châu Âu, kéo dài từ thế kỷ thứ 5-15. Ở thời kỳ được xem là chương đen tối và mông muội của lịch sử nhân loại này, tử h́nh được nói là thường đi kèm với tra tấn.
Đè chết là một trong số các h́nh phạt. Đao phủ sẽ đặt vật nặng lên ngực người bị hành quyết. Ngày đầu tiên đao phủ sẽ cho người này ăn một ít bánh ḿ. Ngày thứ hai đao phủ cho anh ta uống nước bẩn và cứ như thế cho đến khi phạm nhân nhận tội hoặc chết ṃn.
Tội báng bổ thần thánh cũng phải chịu án tử. Suốt nhiều thế kỷ, những ai đi ngược lại với quan điểm của nhà thờ về cả mặt chính trị hay khoa học đều bị xử tử. Nhiều phụ nữ bị coi là phù thủy cũng bị đem ra thiêu sống.
Đến thế kỷ thứ 10 sau CN, treo cổ trở thành h́nh thức tử h́nh phổ biến ở Anh. Vào thế kỷ 16, dưới thời vua Henry VIII của Anh, ước tính có khoảng 72.000 người đă bị xử tử.
Một số phương pháp tử h́nh thông dụng thời ấy được nhắc đến như đun sôi, thiêu sống, treo cổ, chém đầu, kéo lê và phanh thây; áp dụng cho các tội như cưới người Do Thái, không nhận tội và tạo phản.
Trong đó tử h́nh bằng đun sôi được vua Henry VIII chuẩn thuận vào năm 1532. Tùy từng trường hợp, tử tội có thể bị kéo lên hạ xuống vạc nước sôi nhiều lần cho chết từ từ để tăng thêm phần rùng rợn và đau đớn.
Hành quyết bằng đun sôi được áp dụng cho những tử tù phạm tội giết người bằng cách đầu độc. Trang web của PBS trích lại một đoạn trong cuốn sách Giải pháp cuối cùng của xă hội: lịch sử và tranh luận về án tử h́nh của tác giả Laura E. Randa nói kỷ lục được ghi nhận là có người bị đun sôi tới hai giờ mới chết.
Các tài liệu ghi chép cũng nói h́nh thức này thường thu hút sự quan tâm của dân chúng hơn các h́nh thức như chặt đầu hay treo cổ. Có thể v́ vậy mức độ rùng rợn được tăng lên nhằm răn đe dân chúng thời đó.
Một người đang bị chôn để chuẩn bị cho việc hành h́nh bằng ném đá ở Somalia - Ảnh: AP
Hoặc cũng có thể tử h́nh rùng rợn và dă man làm cho dư luận thấy hả dạ trước một tội ác kinh hoàng. Tử h́nh bằng đun sôi c̣n có thể thực hiện với các chất lỏng khác như sáp hay dầu. Chế độ phong kiến ở châu Á cũng đă dùng h́nh thức tử h́nh là ném tử tù vào vạc dầu đang sôi.
Những thay đổi
Trong thế kỷ 18, có đến 222 tội danh bị đưa vào mức án tử h́nh ở Anh, bao gồm cả tội ăn cắp, đốn hạ cây. V́ tính hà khắc của luật tử h́nh, nhiều quan ṭa khi đó đă không kết án bị cáo nếu như tội trạng không thật sự nặng.
Điều này đă dẫn đến sự thay đổi trong luật tử h́nh của Anh. Từ năm 1823-1837, chỉ c̣n 100 tội bị khép vào mức án tử.
Một số h́nh thức tử h́nh ghê rợn khác được nhắc đến trong lịch sử nhân loại thời Trung cổ hoặc thời kỳ cận đại như: xa h́nh (buộc tử tội vào bánh xe rồi đánh), lột da, mổ bụng, phanh thây, voi giày, ngựa xéo, ném đá, cưa người, chặt chân tay...
H́nh phạt lăng tŕ, hay tùng xẻo, là h́nh thức giết chết tử tội bằng cách cắt từng phần cơ thể. Tử tội sẽ chết từ từ trong đau đớn cùng cực. H́nh thức này vẫn c̣n được áp dụng tại Trung Quốc đầu thế kỷ 20 dưới thời nhà Thanh. Đến tháng 4-1905, h́nh thức tử h́nh tàn ác này được băi bỏ.
Voi giày, ngựa xéo là h́nh thức tử h́nh dùng sức mạnh của động vật để giết chết phạm nhân. Thời Trung cổ cũng có trường hợp tử tội bị ném vào hang hoặc hố sâu có rắn độc. Tử tội không chỉ chết trong đau đớn mà c̣n sợ hăi tột độ.
Những h́nh thức tử h́nh làm cho tử tội đau đớn tột cùng trước khi chết và nhất là không được kết thúc sự sống ngay lập tức có thể làm hả dạ một cộng đồng đang bức xúc về một tội ác nào đó.
Tuy nhiên, việc hành h́nh đi kèm với tra tấn hoặc gây đau đớn cho phạm nhân trước khi chết được coi là không nhân đạo.
Cùng với tŕnh độ phát triển của nhân loại, số tội danh bị áp dụng mức án tử h́nh đă giảm đáng kể. H́nh thức tử h́nh cũng được thay đổi để phạm nhân ít đau đớn hơn trước khi chết.
Vào những năm cuối thế kỷ 18, người Pháp cho ra đời máy chém với quan điểm tử h́nh bằng công cụ này sẽ gây ra cái chết ngay tức khắc và ít đau đớn mặc dù trước đó các h́nh thức tử h́nh chém đầu đă được thực hiện bằng gươm hay ŕu.
Người Anh cũng băi bỏ h́nh thức kéo lê (bằng ngựa) và phanh thây vào đầu thế kỷ 19. Trong thế kỷ 20, người Mỹ cho ra đời các h́nh thức tử h́nh như ghế điện, pḥng ngạt và nhân đạo hơn cả là tiêm thuốc độc.
Tuy nhiên, tại một số nước và vùng lănh thổ trên thế giới, một số h́nh thức tử h́nh gây đau đớn và chết chậm vẫn c̣n được áp dụng như ném đá đến chết, chém đầu bằng gươm.
Theo Việt Phương (Tuổi Trẻ)
Tử h́nh, cái chết không êm ái
