Sau Thế chiến 2 có bốn nước bị chia cắt: Việt Nam, Triều Tiên, Đức và Trung Quốc nhưng chỉ có Việt Nam quyết định dùng chiến tranh trong gần 20 năm để thống nhất đất nước.
Bố tôi thở phào khi những chiếc xe tăng của nước ngoài do đồng đội của ông lái từ Bắc Việt tràn vào húc đổ cánh cổng Dinh Độc Lập. Thống nhất đất nước làm ông vui v́ chiến tranh qua đi, những người anh em không c̣n bắn nhau, đặc biệt ông trút được gánh nặng khủng khiếp của câu nói: “5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa…”.
Niềm tin chiến thắng
Giống như hầu hết người dân Miền Bắc khi đó, ông nghĩ rằng việc chiến đấu giành độc lập là đương nhiên, có thể kéo dài măi măi. Chiến thắng đến sớm hơn ngày nào th́ vui ngày đó nhưng nếu không đến sớm th́ cả cuộc đời họ vẫn dấn thân. Sinh ra, lớn lên, trưởng thành rồi vào nam chiến đấu như một định mệnh.
Khi đó con người tập trung vào một điều duy nhất là “độc lập dân tộc”. Chỉ có độc lập dân tộc mới có giá trị, chỉ khi bước qua được nấc thang quan trọng là “giải phóng” th́ mới có tất cả. Khi đó chiến tranh đă mang màu sắc tôn giáo cực đoan, hành xác để được an lạc. Ai hy sinh nhiều hơn, đau khổ hơn th́ thấy ḿnh tốt hơn với mong ước khi giang sơn liền một mối sẽ tự do vui hưởng thái b́nh.
Nhờ xác tín điều đó mà chiến thắng đă đến sớm hơn dự định cho những người cộng sản. Cuộc tổng tiến công mùa xuân năm 1975 ban đầu cũng chỉ là một vài trận đánh mang tính thăm ḍ nhưng không ngờ chiến thắng đă đến dễ dàng hơn, dẫn tới toàn thắng 30-4-1975.
“Kể từ khi xa rời dần với Chủ nghĩa Xã hội, đất nước no bụng nhưng bỗng đói tâm hồn, nhân phẩm nhiều người như bị xé ra làm đôi”
Thực tiễn Việt Nam hôm nay
37 năm đă trôi qua, những người nông dân vẫn c̣ng lưng đi cấy. Nhưng khi đang lam lũ, ngẩng mặt lên vuốt vội mồ hôi là lúc bà con thấy đất dưới chân ḿnh trôi đi. Nó bị “cướp” đem bán cho những người khác với giá gấp hàng ngàn lần. V́ vậy, vẫn c̣n đó anh Vươn tạo “bom” và bà con Văn Giang đang đem cuốc, xẻng, gậy gộc ra đồng giữ đất.
Đất nước vẫn không ngừng động loạn, bất an. Hết cải tạo công thương là quá tŕnh bỏ nước ra đi, sau đó là những năm bao cấp đói đến run người. Kể từ khi xa rời dần với Chủ nghĩa Xã hội, đất nước no bụng nhưng bỗng đói tâm hồn. Nhân phẩm nhiều người như bị xé ra làm đôi, chắp vá. Họ có thể hiền lành, đạo đức rồi bỗng trở nên quay quắt bất ngờ.
Đã 37 năm trôi qua, các giám đốc kinh doanh ở độ tuổi này cũng bàng hoàng khi thấy loay hoay giữa ḍng đời khi không thể giữ được ḿnh trong sạch và sống đúng lương tâm.
Đi đút lót th́ mới có được hợp đồng, lâu rồi thành quen, phổ biến và được thừa nhận trong đầu nhưng không thể nói ra giữa cuộc họp. Nó được mổ xẻ ở bàn nhậu và biết là xấu nhưng vẫn phải làm.
Điểm khác biệt giữa giang hồ và quan chức là giang hồ không treo mặt nạ đạo đức giả. Trong khi đó hàng loạt quan chức lại sống hai mặt và đóng hai vai vừa vặn. Họ vừa là ông trùm-vừa là quan chức, tồn tại một cách giật cục, nhiêu khê giữa ḷng xă hội.
Người dân bị mất đất trong lúc phân chia giai cấp giàu nghèo ngày một mạnh
Khi th́ họ đeo mặt nạ cộng sản giảng lời đạo đức và liêm chính. Khi th́ họ cáu quá, điên tiết giật mặt nạ ra và để lộ bộ mặt tư bản béo ị, trắng trợn và công khai thách thức hàng triệu bần nông.
Nền chính trị lưỡng chuẩn (double standard) này đă tạo ra những giá trị ma quái của cuộc sống làm cho rất khó định vị con người. Nhiều người có vị trí cao cả về chức lẫn tiền, vẫn ngu dốt một cách hồn nhiên.
Họ pha lẫn giữa một tay chơi và một tuyên úy, rao giảng một cách lư thuyết và vô trách nhiệm trên trên sân khấu chính trị nhưng cực kỳ thực dụng và rất có trách nhiệm với những việc riêng ở nhà hoặc trong nhóm lợi ích của ḿnh.
Nhưng cũng đáng hy vọng và vui mừng v́ 37 năm trôi qua, càng ngày càng nhiều người bất chấp những khó khăn, tù đày, cô đơn và kỳ thị vẫn âm thầm hay công khai tranh đấu cho một Việt Nam tốt hơn. Và bài học của những người đó cho chúng ta là ǵ ?
Đấu tranh cho nhân quyền
Bài học đầu tiên có lẽ cần phải xác quyết rằng việc đấu tranh là để giành lấy các quyền và giá trị phổ quát của con người là cuộc đấu tranh măi măi. Chúng ta phải luôn ư thức được rằng nhân phẩm con người là b́nh đẳng.
Nhân quyền là của mọi người và cho mọi người. Nhà nước sinh ra là để đảm bảo các quyền đó được thực thi chứ không phải ngăn cấm quyền đó, v́ vậy khi nào và bất cứ ở đâu c̣n bị mất dân chủ, nhân quyền th́ vẫn c̣n đấu tranh.
Đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền khác với việc đấu tranh “giải phóng” đă đến vào thời điểm năm 1975, nó đến từ khi con người được sinh ra và kể cả sau lúc chết đi. Cuộc đấu tranh này là quá tŕnh đ̣i lại quyền tự nhiên cho tất cả mọi người, từ người nghèo khổ đến những vị giàu có, từ người vô học cho đến các tri thức lớn, từ nông thôn đến thành thị và vượt qua cả biên giới quốc gia.
Cuộc đấu tranh ‘giải phóng dân tộc’ có mục tiêu khác hiện nay
Bởi vậy đấu tranh cho nhân quyền là cuộc đấu tranh miên viễn. Có thể bước đầu tiên sẽ là đấu tranh cho một cơ chế đảm bảo tôn trọng và có khả năng thực thi nhân quyền.
Công cuộc đó có thể là “10 năm, 20 năm, 50 năm hoặc lâu hơn nữa” nhưng nhất định phải đến. Những giá trị mà cả thế giới đă thừa nhận và thực thi chắc chắn phải được triển khai trên quê hương Việt Nam. Chúng ta không thể sống khác khi đă là một bộ phận của xă hội văn minh, của tương quan quốc tế.
Bài học thứ hai đến từ một lẽ rất tự nhiên rằng “cướp chính quyền” là việc của Nhà nước “c̣n đ̣i lại chính quyền” luôn luôn là việc của nhân dân. Lịch sử đă chứng minh rằng quá tŕnh phát triển của loài người là quá tŕnh giằng co “cướp” và “đ̣i lại”.
Mỗi một lần như vậy, người dân lại được thêm nhiều quyền hơn.
Thomas Jeffereson đă từng nói là: “nếu trong ṿng 20 năm mà không có ai đứng lên chống chính quyền đó là lúc đất nước suy thoái” . Dường như chính quyền Mỹ ngay từ khi lập quốc đă cổ súy cho việc chống lại chính quyền, v́ họ hiểu rằng lạm dụng quyền lực là tất yếu. Đấu tranh cướp lại quyền của dân luôn luôn là tích cực cho sự phát triển xă hội.
Mặt khác, xu hướng dân chủ đang diễn ra một cách nhanh chóng ở khắp nơi trên thế giới, và những chế độ độc tài đang dần dần trở nên hiếm hoi. Có câu thành ngữ đă nói “Ta cần hy vọng những điều tốt nhất nhưng luôn chuẩn bị cho những điều tệ nhất”.
“Nên dùng phương thức bất bạo động để lật đổ độc tài, tham nhũng”
Chúng ta phải đấu tranh và tệ nhất có thể là hết đời, thậm chí đến đời con cháu chúng ta nhưng cũng hy vọng những điều tốt nhất sẽ đến trong tương lai không xa.
Miến Điện là một ví dụ về sự cải tổ khá ngoạn mục trong một thời gian ngắn. Khi xác định rơ về mục tiêu chắc chắn độc tài toàn trị phải nhường chỗ cho dân chủ, tự do, những nhà tranh đấu sẽ thanh thản và cảm thấy cuộc đời b́nh an.
Bởi vậy, bài học lớn nhất, quan trọng nhất, có tính quyết định nhất là sự ư thức triệt để và mạnh mẽ về sự tất thắng của quá tŕnh đấu tranh v́ con người, v́ một Việt Nam tiến bộ.
Giống như Hồ Chí Minh xưa đă tuyên truyền để xác định về sự tất thắng cuộc chiến Việt Nam cho người dân Miền Bắc, hôm nay một niềm xác tín sâu xa về công lư, sự thật, dân chủ và nhân quyền sẽ giúp tất cả các nhà đấu tranh thêm sức mạnh.
Khi ư thức rơ rệt về con đường của dân tộc và của nhân loại, chúng ta có thể học tập cha ông để đi làm cách mạng. Khi xưa Hồ Chí Minh lập chiến khu và dùng súng ống để lật đổ chính quyền phong kiến dưới sự bảo hộ của Pháp bằng phương thức bạo động.
Hôm nay chúng ta nên lập chiến khu là ḷng dân, dùng phương thức bất bạo động để lật đổ tất cả những ǵ là lạc hậu, chậm tiến, là độc tài, tham nhũng đang cản đường đi lên của đất nước Việt Nam.
Nếu đồng ḷng học tập và quyết tâm làm theo như vậy, chắc chắn Việt Nam sẽ trở nên thịnh vượng như Nam Hàn hay Nhật Bản mà không cần đến 37 năm.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, một luật sư đấu tranh dân chủ hiện sống tại Hà Nội.
LS. Lê Quốc Quân
Gửi cho BBC từ Hà Nội
Về dân quyền và dân tộc nhân 30/4
