Bắc Kinh thèm muốn biển của Singapore, Malaysia?

Hội nghị Shangri La vừa "hạ màn” tại Singapore với sự tham gia rầm rộ của phái đoàn Trung Quốc cũng là lúc Bắc Kinh nên có những động thái tích cực tham gia quản lý eo biển Malacca”, chuyên gia Xue Li thuộc Học viện Khoa học xã hội Trung Quốc nhận định.

Trên thực tế, eo biển Malacca thuộc quyền quản lý chung của Indonesia, Malaysia và Singapore. Các quốc gia khác khó bề can dự vào việc quản lý an ninh hàng hải tại đây. Duy nhất Thái Lan năm 2005 được góp phần tuần tra trên không với tư cách là “tai mắt trên không”.

Sau sự kiện 11/9, Singapore lên tiếng “mời mọc” Mỹ tham gia các phi vụ chống khủng bố tại eo biển này. Tuy nhiên, ý kiến này không nhận được sự đồng thuận của các thành viên khác. Do vậy, những cường quốc biển như Trung Quốc, Ấn Độ dù rất muốn vẫn chỉ được quyền tham gia gián tiếp qua phương thức cung cấp ngân sách, kỹ thuật công nghệ hoặc phương tiện giao thông…

Tàu thuyền lưu thông trên eo biển Malacca, đoạn giữa Indonesia và Malaysia.

Chuyên gia Xue cho rằng, eo biển Malacca với chiều dài 1.066 km về hướng Đông thuộc quyền giám sát của các nước có chung vùng biển, về hướng Tây có thể là sở hữu chung của các quốc gia. Có nghĩa rằng, nếu xuất hiện hải tặc trong khu vực phía Tây này, Trung Quốc được quyền phái tàu quân sự để tham gia xử lý. Và những động thái giữ chặt chủ quyền của ba nước ASEAN hiện nay hoàn toàn không thỏa mãn cộng đồng quốc tế.

Hiện, hơn 80% trữ lượng dầu thô nhập khẩu của Trung Quốc đều vận chuyển qua eo biển Malacca. Do vậy, đây là một trong những “huyết mạch sống còn” đối với Bắc Kinh. Thời gian gần đây, các học giả nước này thường xuyên tranh luận để tìm ra một giải pháp mới thay thế Malacca. Trong đó, hai phương án cứu cánh được ủng hộ nhất chính là “bắt tay” với Thái Lan để xây dựng kênh Karat và mở tuyến đường lộ xuyên suốt từ cảng Gwadar của Pakistan về Tân Cương, Trung Quốc.

Theo chuyên gia Xue, ít nhất phải cần tới vài chục năm để thực hiện hai giải pháp thay thế này. Kênh Karat đòi hỏi nguồn vốn đầu tư khổng lồ, lên tới 20 tỷ USD, đó là điều không tưởng với Chính phủ Thái Lan. Khối liên minh tam giác Trung - Nhật - Hàn có thể đủ sức đảm nhiệm công trình, nhưng thực tế ba nước này vẫn “đồng sàng dị mộng”. Ngoài ra, các lực lượng nổi dậy ở miền Nam nước Thái cũng trở thành rào cản lớn cho kế hoạch “to tát” này.

Với tuyến đường bộ nối từ Pakistan về Tân Cương, tính khả thi càng trở nên mong manh khi vấn đề an ninh nội bộ của Islamabad vẫn đang khá nhức nhối, thậm chí khiến Mỹ "sa lầy" tại đây.

Vì vậy, phương án an toàn hàng đầu vẫn là vận chuyển năng lượng qua eo biển Malacca. Gần đây, Mỹ và Nhật Bản đang có những động thái tích cực tại vùng biển này. Dù vấp phải những cảnh giác cao độ của ba nước “chính chủ”, Washington và Tokyo vẫn đang gắng hết sức để nhận được sự ủng hộ dù chỉ một chút. Hải quân tự vệ Nhật Bản liên tục phối hợp với các nước Đông Nam Á diễn tập chống khủng bố trên biển. Mỹ “tóm” được quyền đưa quân đội vào đồn trú trên vùng biển Singapore, đồng thời tăng cường hợp tác tình báo với các nước có chung đường biển tại Malacca.

Khó khăn trước mắt còn khá nan giải, nhưng Trung Quốc có thể “bắt chước” cách làm của Nhật Bản bằng những động thái viện trợ kinh tế như xây dựng, tôn tạo hải đăng hoặc phao tiêu tại Malacca, giúp đỡ các nước có chủ quyền thăm dò địa lý, tặng tàu tuần tra hay vốn lưu động, giúp bồi dưỡng và huấn luyện nhân sự…

Đây là những việc “nhỏ gọn” đủ sức thực hiện, hơn nữa, với vai trò nước lớn trong khu vực, Bắc Kinh cũng cần có trách nhiệm gánh vác những nhiệm vụ này. Hiện, Trung Quốc chỉ có cơ hội thể hiện quyền lợi của mình tại Malacca trong dự án hợp tác với Singapore để quản lý trung tâm thông tin.

16 quốc gia châu Á đang có cơ chế ngăn chặn hải tặc, riêng Malaysia và Indonesia từ chối tham gia. Chuyên gia Xue nhấn mạnh, Trung Quốc nên “chớp thời cơ ngàn vàng”, thành lập cơ chế chống hải tặc mang tính toàn diện ngoài cơ chế nêu trên, để nổi lên như một quốc gia cầm trịch và dễ dàng nắm thế chủ quyền tham gia quản lý eo biển Malacca trong thời gian tới.

Mai Anh (theo Huanqiu)