Trong vai người đi tìm đặt mối hàng chuẩn bị cho dịp Tết Nguyên đán, chúng tôi xâm nhập vào làng làm miến, bún xã Minh Khai, xã Dương Liễu (Hoài Đức, HN).
Điều kinh hoàng không chỉ là tình trạng ô nhiễm ở đây mà rợn người hơn khi chứng kiến khâu sản xuất rất mất vệ sinh của làng nghề này. Vậy mà, hàng ngày làng nghề này vẫn cung cấp cho thị trường Hà Nội và các tỉnh lân cận hàng trăm tấn hàng.
Làm bún cạnh chuồng lợn
Càng gần đến ngày giáp Tết làng nghề sản xuất bún, miến ở xã Dương Liễu, xã Minh Khai càng trở nên sôi động. Dọc con đường chính dẫn vào làng đầy những đống củ rong riềng được chất cao như “núi”. Cảnh người đẩy xe cải tiến chở củ rong riềng về xưởng tấp nập. Có lẽ ai cũng sẽ cảm thấy rợn người khi đi vòng quanh làng nghề chuyên sản xuất, cung cấp bún, miến nơi đây.
Mặc dù trời không mưa nhưng con đường làng vẫn trơn trượt bởi nước thải từ các hộ sản xuất rong riềng, sản xuất miến xối ra tràn cả lên mặt đường. Mùi hôi thối bốc lên nồng nặc từ những rãnh nước đen ngòm chạy quanh co khắp làng. Ở đây những ngôi nhà xem ra có phần khang trang, nhưng những xưởng làm bún, miến lại được đầu tư khá sơ sài, che chắn tạm bợ, mới chỉ trông qua đã ớn người.
Đường vào làng bún nghề nhếch nhác bẩn thủi.
Nước cống đen ngòm ô nhiễm khắp làng bún.
Bột làm bún vứt lăn lóc.
Cảnh làm bún luộm thuộm mất vệ sinh.
Cắt và phơi bún ngay cạnh rãnh nước.
Bột được ủ cả trong chiếc bạt xanh.
Những thùng ngâm gạo, ngâm bột cáu bẩn mất vệ sinh.
Với cách phơi này, bún, miến được “trộn” thêm với bụi đường.
Chính từ nơi nhếch nhác và ô nhiễm này mỗi ngày có hàng trăm tấn bún, miến được làm ra và đưa đi tiêu thụ khắp nơi. Ghé vào một gia đình ở Đội 4, xã Minh Khai gặp cảnh 2 vợ chồng ông bà T đang lúi húi với mẻ bún. Bà T vừa làm vừa đon đả tiếp thị: “
Nhà tôi trung bình mỗi ngày làm 2 tạ, nếu có đặt hàng thì có thể làm nhiều hơn. Chú yên tâm giá bán ở đây là giá chung rồi nếu xem hàng thấy được thì đặt cọc tiền chúng tôi làm cho. Sở dĩ bún ở đây ngon và bán được nhiều là do sợi bún dẻo, trắng và thơm”.
Cơm sinh viên từ nguyên liệu ôi thiu
Thế nhưng, chúng tôi thấy rùng mình khi được chứng kiến khâu sản xuất mất vệ sinh của xưởng bún này. Chiếc máy ép bún cũ kỹ vốn đã được khai thác triệt để nên đã hoen rỉ, cáu bẩn từ chân cho đến miệng được đặt giữa khoảng sân trước nhà.
Trong cái khoảng sân nhỏ và ẩm ướt đó, dưới đất những cục bột được để lăn lóc, những mẻ bún được cắt nhỏ đang phơi tạm. Xen vào đó là những thùng bột, thùng ngâm gạo cáu bẩn. Xem chiếc máy ép bún hoạt động, nhiều lúc người đón cắt không kịp để những sợi bún dài loã xoã xuống sân dính cả đất dưới sân. Ngay trong khoảng sân đó cách chỗ kê chiếc máy làm bún chừng 3m là nhà vệ sinh và chuồng lợn với đàn lợn nằm lăn lóc, mùi phân bốc ra nồng nặc.
Khi ra khỏi xưởng nhà ông bà T, chúng tôi giật mình khi bất ngờ gặp những con lợn của gia đình bên cạnh sục mõM ra những ô cửa kêu ầm ĩ. Hoá ra cách một bức tường nằm sát xưởng bún của nhà bà T còn thêm một chuồng lợn hàng xóm nữa!
Đến thăm xưởng bún của vợ chồng anh H -M ở Đội 2, thấy cũng không kém hơn về mức độ mất vệ sinh. Vẫn là những thùng bột cáu bẩn, rêu mốc không hề được che đậy. Chị M đặt sào phơi bún ngồi tước ngay cạnh rãnh nước, sợi bún dính cả xuống nền đất ẩm ướt nhưng chị vẫn mặc kệ. Thấy chúng tôi thắc mắc về cách làm mất vệ sinh, chị M cười bảo: “Các chú lấy về ăn hay đem về bán?”. Nghe chúng tôi nói đem về bán, chị M nói ngay “Thế thì lo gì!”
Vào một xưởng miến của gia đình ở Đội 3, xã Dương Liễu. Chúng tôi lân la hỏi tìm mối hàng để được vào “thập mục sở thị” xưởng miến gia đình, cho dù nó đang tạm nghỉ. Nhìn những chiếc máy ép miến đang dừng hoạt động nhưng không hề được che đậy, mặc cho ruồi nhặng tung hoành. Những thùng nhựa, hoặc thùng bê tông để ngâm gạo, ngâm bột cáu bẩn bốc mùi chua loét, mặc cho ruồi nhặng bu đầy. Đó cũng là tình trạng chung của một số xưởng mà chúng tôi đã ghé thăm.
Chỉ nhắc nhắc nhở rồi mặc kệ
Làng sản xuất bún, miến của xã Dương Liễu, xã Minh Khai nằm cách trung tâm HN khoảng hơn 20km. Nơi đây từ lâu được biết đến là làng nghề truyền thống. Ông Nguyễn Danh Bảo, Chủ tịch UBND xã Dương Liễu cho biết: cả xã hiện có gần 50 hộ sản xuất củ rong riềng và gần 70 hộ làm miến, tập trung chủ yếu tại Đội 3. Trung bình mỗi gia đình làm hàng ở đây mỗi ngày sản xuất từ 2 – 5 tạ bún, hoặc miến, cung cấp cho thị trường HN, cùng các tỉnh hàng trăm tấn mỗi ngày.
Quy mô là như vậy, nhưng do thiếu sự quy hoạch nên hoạt động của làng nghề vẫn chủ yếu diễn ra theo kiểu tự phát. Khâu an toàn vệ sinh dường như bị thả nổi. Ngay cả đường đê cũng được tận dụng để làm chỗ phơi những mẻ miến, bún mỗi khi ra lò, mặc cho bụi bẩn. Đường làng, ngõ xóm cũng được tận dụng làm nơi phơi, ngay cạnh rãnh nước thải lộ thiên ô nhiễm đen ngòm bốc mùi nồng nặc.
Ông Nguyễn Danh Bảo cho biết thêm: Năm 2010, xã đã tiến hành hai đợt kiểm tra và đã phát hiện một số gia đình thiếu chứng chỉ sản xuất, thiếu giấy đăng kinh doanh, UBND xã đã nhắc nhở và đề nghị các cơ sở sản xuất phải làm đúng những quy định của pháp luật.
Nói về thực trạng ô nhiễm từ làng nghề, ông Bảo thừa nhận việc ô nhiễm như hiện nay là rất nghiêm trọng. Tuy nhiên lực bất tòng tâm vì thiếu kinh phí. Hiện tại, hàng trăm tấn bã của những hộ sản xuất rong riềng vẫn hàng ngày trực tiếp thải ra cống rãnh của làng gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Không hiểu vì sao các cơ quan quản lý về an toàn vệ sinh thực phẩm của Hà Nội lại để những cơ sở sản xuất bún, miến mất vệ sinh này tồn tại mà không bị xử lý?
Theo Lương Kết – Minh Nhật / Lao Động
Rợn người công nghệ sản xuất bún, miến
