VÌ SAO ĐỒNG ĐÔ-LA SẼ SỤP ĐỔ

Trong suốt hai thập kỷ cuối cùng của thế kỷ 20, nền kinh tế Mỹ là sự thèm muốn của cả thế giới. Nó tạo ra 30 triệu việc làm mới trong khi châu Âu và Nhật Bản hầu như chẳng có gì. Nó áp đặt tư tưởng và định hướng công nghệ ở nhiều phân khúc lớn của thị trường toàn cầu và sản sinh ra số lượng triệu phú nhanh như cách một nhà máy của Ford sản xuất xe tải cỡ nhỏ. Trong giai đoạn này, giá cổ phiếu của Mỹ tăng đến 20 lần và tăng theo cách khiến hầu hết các nhà đầu tư đều tin rằng nó sẽ luôn như thế. Càng về sau, thậm chí chính phủ liên bang cũng hoạt động hiệu quả, tích lũy được các khoản thặng dư đủ lớn để chuyển nội dung cuộc tranh luận từ cách phân bổ các nguồn lực khan hiếm sang việc sẽ mất bao lâu để trả hết các khoản nợ của liên bang.
Là đồng tiền chung của đế chế mới này, đồng đô-la trở thành đồng tiền thống trị thế giới. Ngân hàng trung ương các nước tích lũy đồng đô-la và xem nó là tài sản dự trữ chính. Hàng hóa thương mại như dầu hỏa đều được quy ra đô-la và những nền kinh tế đang lên như Argentina và Trung Quốc gắn kết đồng tiền của mình với đồng đô-la với hy vọng sẽ phát triển ổn định như Mỹ. Đến năm 2000, người ta cho rằng có nhiều tờ 100 đô-la lưu hành ở Nga hơn ở Mỹ.
Nhưng thế kỷ hai mươi trôi qua đã đặt dấu chấm hết cho dòng chảy phi thường này. Các loại cổ phiếu công nghệ tụt giảm, tòa Tháp Đôi bị sụp đổ, và ý nghĩ của người Mỹ về quyền lực vạn năng cũng tan biến đi cùng với các khoản tiền dự trữ của họ. Cuối năm 2007, nước Mỹ có gần một triệu người mất việc. Chính phủ liên bang mỗi năm phải vay mượn thêm 500 tỷ đô-la để tài trợ cho cuộc chiến chống khủng bố cũng như hàng loạt các chương trình xã hội khác. Lãi suất ngắn hạn một lần nữa lại tụt giảm và mặc dù nền kinh tế Mỹ đang tăng trưởng nhưng tỷ lệ vay mượn ở mọi cấp độ xã hội thậm chí còn tăng nhanh hơn. Do đó, đồng đô-la trở thành đồng tiền gây khó khăn cho cả thế giới, giá trị của nó giảm khi so sánh với các đồng tiền mạnh khác và tụt dốc không phanh nếu đem so với vàng. Giờ đây, cả thế giới đang chăm chú theo dõi, cùng vò đầu gãi tai tự hỏi không biết điều gì đã thay đổi.
Sự tăng trưởng thần diệu trong suốt hai thập niên hóa ra chỉ là ảo tưởng từ trò lừa bịp của các khoản nợ liên tục tăng và từ thái độ sẵn sàng đón nhận cơn lũ đô-la mới của những nước còn lại. Bạn sẽ choáng nếu biết nước Mỹ nợ bao nhiêu. Nhưng điều khiến bạn choáng hơn chính là chúng ta vẫn còn tiếp tục mượn nợ. Cũng giống như một gia đình duy trì mức sống của mình bằng cách tiêu xài cho đến khi hết nhẵn tài khoản trong các thẻ tín dụng. Nước Mỹ cũng đang ở trong tình trạng như thế, dùng nợ mới để trả nợ cũ thay vì tạo ra của cải mới. Chính vì thế, trong những năm gần đây, nền kinh tế Mỹ tăng trưởng chậm và ngày càng có nhiều người mất việc.
Vậy sao chúng tôi lại cho rằng không có gì thay đổi cả? Bởi vì những khó khăn của ngày hôm nay chỉ được xem là mới nếu xét trong phạm vi lịch sử đương đại Mỹ. Điểm qua lịch sử thế giới, thật đáng buồn là có rất nhiều trường hợp tương tự. Tất cả các xã hội vĩ đại đều đã từng trải qua chặng đường này, họ cũng vay mượn những khoản nợ không giới hạn, in (hoặc đúc) tiền trong nỗ lực tuyệt vọng nhằm níu giữ ảo tưởng về sự thịnh vượng. Và sau cùng, tất cả đều nhận thấy mình đang đứng giữa một bên là đại dương xanh thẳm và một bên là những điều khủng khiếp mà ai cũng biết. Điều này có nghĩa là hoặc họ sẽ sụp đổ dưới sức nặng của các khoản nợ tồn đọng, như trường hợp của Mỹ và châu Âu trong thập niên 1930, hoặc là họ tiếp tục vận hành các cỗ máy in tiền cho đến khi đồng tiền của họ không còn giá trị và nền kinh tế rơi vào trạng thái hỗn độn.

Lúc này, chính phủ các nước rõ ràng là đang chọn cách thứ hai. Họ cắt giảm lãi suất, kích thích tiêu dùng và khuyến khích sử dụng các kỹ thuật tài chính thực hành hiện đại để tạo ra một làn sóng tín dụng lớn. Và lịch sử cho thấy, một khi đã bắt đầu thì quy trình này sẽ đưa đến một kết cục không tránh khỏi: tiền pháp định (do nhà nước quản lý) sẽ mất giá chưa từng có cho đến khi hầu hết mọi người đều từ bỏ nó. Chúng tôi biết đây là những lời nói hoàn toàn có cơ sở.


Vậy thì sự sụp đổ của đống đô-la có ý nghĩa như thế nào đối với tài sản của bạn? Nó có ý nghĩa về nhiều mặt, dù phần lớn là xấu nhưng vẫn có những mặt rất tiềm năng. Đầu tiên, nó ảnh hưởng đến những người có thu nhập cố định vì giá trị của mỗi đồng đô-la mà họ nhận được sẽ giảm đi rất nhiều. Nó cũng ảnh hưởng đến người cho vay bởi họ sẽ phải nhận lại những đồng đô-la có giá trị rất thấp (và rồi các ngân hàng cũng sẽ cùng chung cảnh ngộ này). Trái phiếu, về cơ bản là khoản vay của các công ty, chính phủ với mức trả lãi tháng cố định và hoàn gốc khi đáo hạn, sẽ trở thành các khoản đầu tư tệ hại bởi chúng được trả bằng những đồng đô-la mất giá. Đối với cổ phiếu và bất động sản thì đây là một bức tranh hỗn hợp với đồng đô-la khi thì tỏ ra có ích, khi thì lại gây ra những tác động xấu. Chúng tôi sẽ dẫn đường đưa bạn qua mê cung này trong chương 17.
Kẻ chiến thắng duy nhất chính là vàng. Trong khoảng 3000 năm đầu tiên của lịch sử loài người, vàng đã được chọn làm đơn vị tiền tệ với nhiều lý do vẫn còn được chấp nhận cho đến tận ngày nay. Gần đây, năm 1970, nó chính là chiếc neo của hệ thồng tài chính toàn cầu. Và từ khi các nền kinh tế trên thế giới cắt đứt mối liên hệ với kim loại này vào năm 1971, vàng đóng vai trò như một đồng tiền ngầm, giá trị của nó tăng khi đồng đô-la suy yếu và giảm khi đồng đô-la mạnh. Không có gì bất ngờ khi vàng trở nên hết sức mờ nhạt trong suốt hai thập niên 1980 và 1990, nó suy giảm khi đồng đô-la phát triển mạnh và bị giấy bạc hất cẳng để chiếm lấy vai trò tiêu chuẩn đo lường trong thế giới tài chính. Nhưng giờ đây, vai trò của chúng sắp đảo ngược trở lại. Trong thập kỷ tới, khi đồng đô-la trải qua một trong những thời kỳ suy thoái lớn nhất trong lịch sử tiền tệ, vàng sẽ giành lại vị trí trung tâm trong hệ thống tài chính toàn cầu và giá trị của nó sẽ tăng vọt so với hầu hết các đồng tiền khác. Kết quả là: tiền vàng, cổ phiếu mỏ vàng và các loại tiền điện tử dựa trên vàng sẽ là các khoản dự trữ và/hoặc gia tăng tài sản tốt hơn nhiều so với trái phiếu, cổ phiếu hay tài khoản ngân hàng quy đổi theo giá trị của đồng đô-la.


Tác giả: James Turk & John Robino