Theo như mới đây có một công ty theo dõi vệ tinh tư nhân của Mỹ hồi tháng 1 vừa qua đã phát hiện một vệ tinh của Trung Quốc đang cố tóm lấy một vệ tinh không còn sử dụng và ném nó vào quỹ đạo "nghĩa địa không gian" cách đó 300 km, sau khi các chuyên gia đã quan sát thấy vụ một vệ tinh của Trung Quốc "bắt giữ" vệ tinh "đã chết" trên vũ trụ và đẩy vào quỹ đạo "nghĩa địa không gian".
Một điều gì đó đúng như trong bộ phim "Chiến tranh giữa các vì sao" đã xảy ra ngay trên quỹ đạo của Trái đất vào tháng trước.
Một công ty theo dõi vệ tinh tư nhân của Mỹ hồi tháng 1 vừa qua đã phát hiện một vệ tinh của Trung Quốc đang cố tóm lấy một vệ tinh không còn sử dụng và ném nó vào quỹ đạo "nghĩa địa không gian" cách đó 300 km.
Đây là nơi mà các vệ tinh cũ ít có nguy cơ va chạm với các tàu vũ trụ hơn. Và vụ việc thực sự đã gây chú ý và bùng lên tranh cãi trên khắp thế giới.
Hình mô tả rác vũ trụ bao vây Trái đất. Ảnh: Shutterstock
Sự việc hiếm hoi này đã được Tiến sĩ Brien Flewelling trình bày tại một hội thảo trực tuyến do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) và Tổ chức An ninh Thế giới (SWF) tổ chức diễn ra vào tháng trước.
Tiến sĩ Flewelling là nhà phân tích không gian hàng đầu của ExoAnalytic Solutions - một công ty tư nhân của Mỹ chuyên theo dõi vị trí của các vệ tinh bằng mạng lưới kính thiên văn quang học rộng lớn trên toàn cầu.
Vào ngày 22/1, vệ tinh SJ-21 (Thực Tiễn-21) của Trung Quốc được phát hiện đang thay đổi vị trí thường lệ trên bầu trời để tiếp cận vệ tinh Compass-G2 (La Bàn –G2), hay còn gọi là Beidou-G2 (Bắc Đẩu-G2) vốn đã ngừng hoạt động. Vài ngày sau, SJ-21 "gắn liền" với Beidou-G2 và thay đổi quỹ đạo của nó.
Cảnh quay video của ExoAnalytic cho thấy, trong vài ngày tiếp theo, hai vệ tinh bắt đầu "nhảy nhót". Đến ngày 26/1, hai vệ tinh tách rời nhau và Beidou-G2 bị đẩy ra xa.
Hình mô phỏng hoạt động của vệ tinh SJ-21 (trên) "bắt giữ" vệ tinh Beidou-G2. Ảnh: sohu.com
Giới chức Trung Quốc vẫn chưa xác nhận về vụ việc này. Thực tế thì vệ tinh Beidou-G2 là một tàu vũ trụ từ Hệ thống vệ tinh dẫn đường BeiDou-2 của Trung Quốc. Nó bị lỗi ngay sau khi phóng lên vũ trụ không lâu vào năm 2009. Trong hơn 10 năm qua, nó đã tự quay quanh Trái Đất cùng hàng triệu rác vũ trụ khác.
Trong khi đó, SJ-21 được phóng lên vũ trụ vào tháng 10/2021, hiện đã quay trở lại quỹ đạo địa tĩnh (GEO) với vị trí nằm phía trên bồn địa Congo.
Một dịch vụ mới hay mối đe dọa?
Không có gì sai khi dọn dẹp rác ở vũ trụ. Thực tế là nhiều quốc gia khác đã ra mắt hoặc hiện đang phát triển công nghệ để dọn rác trong không gian.
Vào tháng 3/2021, Nhật Bản đã khởi động sứ mệnh ELSA-d, được thiết kế để thử nghiệm công nghệ thu giữ và loại bỏ các mảnh vỡ không gian. Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) cũng đang có kế hoạch phóng tàu vũ trụ dọn rác trong không gian vào năm 2025 mang tên ClearSpace-1.
Sứ mệnh dọn dẹp rác vũ trụ ClearSpace-1 sẽ bắt đầu vào năm 2025. Ảnh: ESA
Tuy nhiên, bất chấp nỗ lực phát triển và triển khai công nghệ xử lý rác ngoài không gian dường như phổ biến, một số quan chức Mỹ đã bày tỏ lo ngại về các vệ tinh xử lý rác của Trung Quốc như SJ-21.
Hồi tháng 4/2021, Tướng James Dickinson, Tư lệnh Bộ Chỉ huy Không gian Vũ trụ của Mỹ cho biết, công nghệ như SJ-21 của Trung Quốc có thể được sử dụng để bắt giữ các vệ tinh khác.
Trong báo cáo về không gian vũ trụ năm 2021, Quỹ An ninh Thế giới (SWF) cho biết có nhiều bằng chứng cho thấy cả Trung Quốc và Nga đều đang nỗ lực phát triển công nghệ với "khả năng phản không gian", tức là khả năng phá hủy các hệ thống không gian.
Tuy vậy, báo cáo cũng cho biết, Trung Quốc vẫn đưa các tuyên bố chính thức nhấn mạnh sự "nhất quán hướng tới các mục đích hòa bình trong không gian vũ trụ" và không có bằng chứng nào cho thấy Bắc Kinh đã tạo điều kiện cho bất kỳ hoạt động phá hoại hoặc xâm nhập nào.
Trong một báo cáo năm 2021 của Viện nghiên cứu hàng không vũ trụ Trung Quốc (CASI) của Lực lượng Không quân Mỹ khẳng định rằng chỉ nên sử dụng SJ-21 giới hạn trong việc thử nghiệm các phương pháp xử lý rác ngoài không gian.
Bảo trì không gian
Báo cáo của CASI kết luận rằng, SJ-21 rất có thể là một trong những vệ tinh bảo dưỡng, lắp ráp và sản xuất (OSAM) trên quỹ đạo của Trung Quốc.
Các cơ quan vũ trụ ở nhiều quốc gia đã và đang phát triển các sứ mệnh OSAM trong hàng chục năm qua. Chúng có thể là tàu vũ trụ được thiết kế để tiếp nhiên liệu, sửa chữa hoặc xử lý chất thải không gian cho các vệ tinh hiện có.
Mô phỏng ý tưởng sử dụng chổi laser quét sạch các mảnh rác vũ trụ. Ảnh: NASA
Theo Mạng lưới Giám sát Không gian Mỹ (SSN), kể từ khi bắt đầu các hoạt động không gian vào những năm 1960, hơn 6.000 vụ phóng đã đưa hơn 50.000 vật thể lên quỹ đạo.
Hơn 30.000 vật thể nhân tạo đang quay quanh hành tinh của chúng ta, trong đó chỉ có khoảng 5.000 vật thể đang hoạt động, theo Văn phòng Mảnh vỡ Không gian của của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA). Và vấn đề là chỉ những vật thể có thể tích đủ lớn mới có thể theo dõi.
Mỹ, Nga, Trung Quốc và Ấn Độ đều đã phá nổ vệ tinh của chính họ trong không gian, tạo ra rất nhiều mảnh vụn nhỏ.
Theo số liệu của ESA, có hơn 300 triệu vật thể nhỏ hiện đang bay trong không gian, một số di chuyển với tốc độ cao tới 30.000 km/h, gấp 5 lần tốc độ của những viên đạn nhanh nhất.
ESA đã bắt đầu thử nghiệm các sứ mệnh OSAM vào những năm 1990 và chương trình Vật thể bay Dịch vụ Địa tĩnh (GSV) nhằm thu giữ và sửa chữa các vệ tinh bị sự cố trong GEO. Việc sửa chữa thành công Kính viễn vọng Không gian Hubble vào tháng 12/1993 là một ví dụ khác về sứ mệnh của vệ tinh OSAM.
Cơ quan Không gian Mỹ (NASA) cũng có kế hoạch cho một số sứ mệnh OSAM khác, bao gồm OSAM-1 và OSAM-2.
