“Ông Hồ không sinh ra nước Việt Nam nhưng là người viết tên Việt Nam trên bản đồ thế giới sau 100 năm nô lệ thời Pháp và ngàn năm Bắc thuộc. Ông xứng đáng có một chỗ đứng ở thành phố này giống tháp bút Washington giữa thủ đô Hoa Kỳ”
Hè năm 2010, vừa từ Mỹ trở về, tôi đưa hai cậu con trai ra thăm lăng Hồ Chủ Tịch. Cậu lớn hỏi về hai khẩu hiệu “Nước CHXHCN VN muôn năm” và phía bên kia là “Hồ Chủ Tịch vĩ đại sống măi trong sự nghiệp của chúng ta”.
Tôi dịch th́ cu cậu gật gù, người nằm trong lăng giống như George Washington sinh ra nước Mỹ. Tôi bảo, đúng thế con ạ. Ông Hồ không sinh ra nước Việt Nam nhưng là người viết tên Việt Nam trên bản đồ thế giới sau 100 năm nô lệ thời Pháp và ngàn năm Bắc thuộc. Ông xứng đáng có một chỗ đứng ở thành phố này giống tháp bút Washington giữa thủ đô Hoa Kỳ.
Thời của chúng ta
Cháu hỏi tôi, ông Hồ nói ǵ mà có giá trị trường tồn. Tôi bảo, nếu con người biết sống v́ số đông nhân loại, th́ có thể để lại những giá trị nhân văn cho muôn đời, kể cả những lời phát biểu.
Đứa con bỗng hỏi “Liệu cụ có sống lại được không?” v́ cậu vừa thăm người trong quan tài bằng kính như đang nằm ngủ.
Nh́n những làn xe đi lại như mắc cửi cạnh quảng trường Ba Đ́nh đang xây dở, những tiếng c̣i xe inh ỏi, cuộc sống nhộn nhịp của Hà Nội thay đổi từng giờ, bỗng trong tôi có ư nghĩ lạ lùng.
Ừ nhỉ, nếu như hôm nay, cụ Hồ bỗng nhiên từ trong lăng bước ra và nh́n đất nước sau hơn 40 năm đi xa, th́ không hiểu cụ có nhận ra đất nước này.
Di chúc để lại “C̣n non, c̣n nước, c̣n người. Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay” có thể đă đúng.
Thời xưa chỉ có xe đạp lác đác ở Hà Nội, nay đầy đường xe máy, ô tô sang trọng. Những nhà cao tầng, những khách sạn năm sao, những khu nhà sang trọng, căn hộ triệu đô khắp đây đó. Sự thay đổi chóng mặt và không thể nhận ra.
So với những năm 1960-1970, từ một nước đói nghèo, thu nhập b́nh quân vài chục đô la/người/năm th́ đúng là GDP của Việt Nam đă hơn mấy chục lần.
Từ một nước đi xin bo bo, bột mỳ để cứu đói, nay thành quốc gia nhất nh́ về xuất khẩu gạo trên thế giới.
Từ một nước với 85% dân số sống dưới mức nghèo khổ (dưới 1$/người/ngày), nay tỷ lệ đó chỉ c̣n trên 10% sau hơn 30 năm đổi mới.
Tôi tin cụ Hồ sẽ vui v́ giấc mơ trong di chúc năm nào “Ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành” đă thành hiện thực với phần đông dân số.
Những bất cập của sự phát triển
Nhưng tôi tin, nếu đi từ phía lăng, qua quảng trường Ba Đ́nh lịch sử đă mấy lần xây đi xây lại, cụ không dám qua đường v́ giao thông hỗn loạn. Kiến trúc cảnh quan bị phá hoại nghiêm trọng, ô nhiễm môi trường, c̣i xe inh tai nhức óc. Hà Nội thanh b́nh của cụ Hồ đă khác xưa nhiều, thủ đô méo mó và tạp nham.
Có thể do người lănh đạo thời nay không c̣n tầm nh́n xa, hoặc giáo dục cách làm người đă bị bỏ qua. Họ chỉ lo thành tích cho chữ CON mà quên mất phần NGƯỜI. Mọi bất cập của xă hội cũng từ đó mà ra, từ cấp cao tới dân thường, từ trí thức đến công nhân và nông dân, thậm trí cả trẻ em.
Văn hóa quốc gia đang đi vào ngơ cụt. Tiền vào đầy nhà nhưng văn hóa vẫn c̣n ngoài cổng, như ai đó đă nói.
Thời c̣n là Chủ tịch nước, cụ Hồ luôn đưa ra những lời chỉ bảo đơn giản cho người dân vốn c̣n ít học hành, trăn trở về dung dưỡng cách làm người.
Ngay từ tháng 6-1949, khi bàn về Cần Kiệm Liêm Chính, ông Hồ đă nói rất kỹ về chữ người và làm thế nào trở thành một người theo đúng nghĩa.
“Chữ người, nghĩa hẹp là gia đ́nh, anh em, họ hàng, bầu bạn. Nghĩa rộng là đồng bào cả nước. Rộng nữa là cả loài người.
Chớ nịnh hót người trên. Chớ xem khinh người dưới.
Thái độ phải chân thành, khiêm tốn, phải thật thà đoàn kết. Phải học người và giúp người tiến tới.
Phải thực hành chữ Bác – Ái.
Đối với việc, phải để công việc nước lên trên, trước việc tư, việc nhà.
Đă phụ trách việc ǵ, th́ quyết tâm làm cho kỳ được, cho đến nơi đến chốn, không sợ khó nhọc, không sợ nguy hiểm.
Bất kỳ việc to, việc nhỏ, phải có sáng kiến, phải có kế hoạch, phải cẩn thận, phải quyết tâm làm cho thành công.
Việc thiện th́ dù nhỏ mấy cũng làm. Việc ác dù nhỏ mấy cũng tránh.
Việc ǵ dù lợi cho ḿnh, phải xét nó có lợi cho nước không? Nếu không có lợi, mà có hại cho nước th́ quyết không làm.
Mỗi ngày cố làm một việc lợi cho nước, lợi cho nước tức là lợi cho ḿnh, dù là việc nhỏ, th́ một năm ta làm được 365 việc. Nhiều lợi nhỏ cộng thành lợi to”.
Chỉ cần đọc kỹ đoạn trên, học theo th́ cũng đủ xây dựng một Việt Nam vững mạnh trên thế giới.
Người bạn kể về chuyến thăm Hà Nội sau mấy năm ở nước ngoài. Anh có dịp đi khá nhiều nơi. Đập vào mắt anh là đâu đâu cũng thấy những câu khẩu hiệu đỏ loẹt “Sống và làm việc theo gương Bác Hồ vĩ đại”, ở cơ quan bộ, công an phường, tại trụ sở quận.
Nhớ lần anh đi xin ngừng nộp thuế tiền cho thuê nhà, tiếp anh là một cán bộ trông rơ là trí thức. Biết là cần có chứng thực của công an phường là họ đă kiểm tra tại chỗ, khách đă đi khỏi và trả nhà, nên anh đưa cái giấy có dấu đỏ chót, tin là không c̣n ǵ phải làm nữa.
Nhưng vị này hỏi. thế vợ đă biết chưa. Anh bảo, vợ đang ở nước ngoài. Anh ta nói, để trả được nhà cần có chữ kư của hai vợ chồng v́ lúc cho thuê cả hai đă kư. Nhận lại nhà thuê cũng phải có sự đồng ư của vợ.
Tới đây th́ anh hiểu cần phải làm ǵ. Đây là nền hành chính được gọi Hành là Chính. Bạn đọc cũng đoán ra làm thế nào anh bạn có cái giấy chứng nhận ngừng nộp thuế sau năm phút.
Chỉ có điều ngạc nhiên, vị cán bộ kia lấy tay gạt mấy tờ 100.000 đồng vào ngăn kéo, mà không thèm ngước lên ảnh cụ Hồ và ḍng chữ phía dưới “Cần Kiệm Liêm Chính Chí Công Vô Tư” được treo trang trọng trên tường, ngay trước mắt anh.
Thời của cụ Hồ làm lănh đạo, không có kẻ nào có thể ngang nhiên ăn bẩn của dân như thế.
Trong các trường đào tạo Công an hay Cảnh sát, thế nào bạn cũng thấy 6 lời dạy dán khắp nơi “Đối với tự ḿnh phải cần, kiệm, liêm, chính// Đối với đồng sự phải thân ái, giúp đỡ. // Đối với chính phủ phải tuyệt đối trung thành.// Đối với nhân dân phải kính trọng, lễ phép // Đối với công việc phải tận tụy //Đối với địch phải cương quyết, khôn khéo”.
Giá như cụ Hồ vi hành thời nay và về quê Nam Đàn thế nào cũng thấy dọc đường, cảnh sát dừng xe hơi, bất kỳ có lỗi hay không có lỗi, lái xe đưa cái bằng và quyển sổ, trong đó kẹp tờ 50.000đ hay 100.000đ. Bằng sẽ được trả lại với nụ cười tươi của cả hai bên.
Nếu cụ hỏi người mặc quân phục, liệu có nhớ lời người xưa, th́ sẽ thấy những người bảo vệ chế độ đọc vanh vách. Học không đi với hành là thế.
Học người xưa như thế nào trong hội nhập
Cụ Hồ đă để lại cho hậu thế một gia sản về tri thức và văn hóa khổng lồ. Chỉ cần học thuộc vài điều đơn giản như cụ dạy các cháu nhi đồng “Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào//Học tập tốt, lao động tốt//Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt//Giữ ǵn vệ sinh thật tốt,//Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm” là đă đủ.
Giương cao ngọn cờ, treo khẩu hiệu mà vẫn nhũng nhiễu dân, cầm phong b́, ăn hối lộ, chắc sẽ được một h́nh ảnh phản cảm của “đầy tớ nhân dân”. Thượng bất chính hạ tắc loạn, lời người xưa cấm sai bao giờ.
Nếu sống lại, cụ Hồ sẽ nói, thời của cụ đă xa lắm rồi, v́ lúc đó, người dân sống với nhau bằng t́nh cảm, làm việc, chiến đấu v́ cái chung, cùng kẻ thù, cùng mục đích nên đoàn kết rất dễ.
Thời của toàn cầu hóa, sự ứng xử của xă hội phải khác v́ liên quan đến tiền bạc và lợi ích. Không thể quản lư đất nước dựa trên t́nh cảm như trước mà phải dựa trên nguyên tắc hai bên cùng có lợi.
Thay các khẩu hiệu đó, nên là những bộ luật chặt chẽ, để tiến tới một nhà nước Pháp quyền. Thời đại internet, bùng nổ thông tin, sự bạch hóa là cần thiết, không thể quản lư xă hội theo ư định của bất kỳ một cá nhân nào.
Trong thế giới văn minh và hội nhập cần có nhà nước pháp quyền. Đó là thể chế mà mọi quyền lực nhà nước đều bị pháp luật chế ước chặt chẽ, bao gồm cả quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp.
Người dân có thể làm bất cứ điều ǵ pháp luật không cấm, nhưng Nhà nước dứt khoát chỉ được làm những ǵ pháp luật cho phép.
Đang lan man nghĩ ngợi trên quảng trường Ba Đ́nh, cu cậu lớn giật áo và hỏi, thế nào là “muôn năm”. Muôn năm nghĩa là long live hay forever – là măi măi, tôi giải thích đại khái cho cháu như vậy.
Cháu bảo sao bên Mỹ không thấy các khẩu hiệu đỏ nhiều như thế này. Tôi lặng lẽ và chợt nhận ra, George Washington hay Thomas Jefferson, dù có con riêng với nô lệ, vẫn luôn được kính trọng không phải do những khẩu hiệu trên phố, trong trụ sở chính phủ, mà chính là chế độ pháp trị làm nên sức mạnh Hoa Kỳ. V́ họ biết thông dịch lời thông thái của người xưa bằng ngôn ngữ của luật pháp “Mọi người đều có quyền b́nh đẳng…”.
Để cho nước CHXHCN VN trường tồn và sự nghiệp của HCM sống măi th́ có thể kẻ khẩu hiệu, kêu gọi trên bục, như chúng ta đă và đang làm. Nhưng chỉ khẩu hiệu suông th́ khó mà giữ cho sự măi măi.
Quan trọng hơn cả, là cần xây dựng xă hội dựa trên nền tảng luật pháp rơ ràng, chính phủ minh bạch, mới mong một quốc gia vững mạnh như cụ Hồ từng mong ước. Chuyện “muôn năm” và “sống măi” cũng từ đó mà ra.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Lời của người xưa và thời hội nhập
