Tư Mă Ư (179 – 251), là nhà chính trị, nhà quân sự phục vụ nước Tào Ngụy thời kỳ Tam quốc trong lịch sử Trung Quốc.
Tư Mă Ư tự Trọng Đạt, là một trong 8 người con của Tư Mă Pḥng, từ nhỏ đă ḷng ôm trí lớn, trí tuệ hơn người. Thái thú Nam Dương là Dương Tuấn Tố khi gặp Tư Mă Ư lúc 20 tuổi đă nhận định rằng ông không phải là một người tầm thường.
Tư Mă Ư là người vô cùng thận trọng và có mắt nh́n xa.
Danh tiếng của Tư Mă Ư nhanh chóng truyền đến tai Tào Tháo, Tào Tháo lúc đó vừa nhậm chức tư không rất muốn Tư Mă Ư gia nhập dưới chướng, nhưng Tư Mă Ư nhiều lần từ chối lời mời gọi của ông.
Đến khi Tào Tháo đă trở thành thừa tướng và ra lệnh cho Tư Mă Ư tới tham chính, Tư Mă Ư sợ điều không hay sẽ xảy ra nên cuối cùng chấp nhận giữ chức văn học duyện.
Những ngày tháng trong Tào doanh, Tư Mă Ư đă đề xuất rất nhiều kế sách, giúp quân đội phát triển, lập được rất nhiều công lao to lớn. Tư Mă Ư khuyên Tào Tháo sử dụng kế sách "đồn điền" trong doanh trại để giải quyết vấn đề lương thực, giúp Tào Tháo khi chinh chiến tứ phương không phải bận tâm quá nhiều đến áp lực hậu phương.
Sau khi Tào Tháo qua đời, Tào Phi xưng đế, phế Hán lập Ngụy. Tài năng của Tào Phi đương nhiên không thể sánh bằng phụ thân của ḿnh, v́ thế Tư Mă Ư đương nhiên trở thành cánh tay phải đắc lực của Tào Phi.
Sau khi Tào Phi chết, quyền lực của Tư Mă Ư ngày càng lớn mạnh dưới thời Tào Duệ. Ông bắt đầu nắm được binh quyền thực sự, do nhiều lần ngăn cản thành công chiến dịch Bắc phạt của Gia Cát Lượng, sau đó c̣n tiếp tục b́nh định Liêu Đông, chiến tích lẫy lừng. Tuy nhiên, trước đó phải kể đến trận chiến Tư Mă Ư thảo phạt Mạnh Đạt (hay c̣n gọi trận chiến Tân Thành), là trận chiến sớm nhất mà Tư Mă Ư dụng mưu, đây cũng là trận chiến làm nên tên tuổi của ông.
Theo Tam quốc diễn nghĩa của La Quán Trung, sau cái chết của Quan Vũ, Lưu Bị truy cứu trách nhiệm của Lưu Phong và Mạnh Đạt. Lưu Phong cuối cùng bị Lưu Bị chặt đầu xử tội, c̣n Mạnh Đạt sợ tội thống lĩnh hơn 4000 binh sĩ đầu quân cho Tào Ngụy. Mạnh Đạt lại cùng với Hạ Hầu Đôn đoạt lănh địa cuối cùng của Lưu Bị tại Kinh Châu là Thượng Dung, thế lực của Lưu Bị tổn thất nặng đành rút khỏi Kinh Châu.
Mạnh Đạt có công, được Tào Phi xem trọng, đem Pḥng Lăng, Thượng Dung, Tây Thành hợp làm một gọi là Tân Thành giao Mạnh Đạt làm Tán kỵ thường thị, Kiến vơ tướng quân, B́nh Dương đ́nh hầu, lĩnh chức thái thú Tân Thành, ra giữ ở Tương Dương, Phàn Thành.
Mạnh Đạt đầu quân cho Tào Ngụy cũng là phường vô lại, một là Quan Vũ chết, Mạnh Đạt không tránh khỏi bị tội, hai là phía Tào Ngụy có bạn hữu thân thuộc là Hạ Hầu Đôn. Nhưng rồi Hạ Hầu Đôn và người luôn quan tâm chiếu cố ḿnh là Nguỵ Văn Đế, Tào Phi lần lượt qua đời, tâm can của Mạnh Đạt bắt đầu không yên.
Tư Mă Ư nhận định Mạnh Đạt là kẻ xảo trá, lựa gió đẩy thuyền, không thể đáng tin, kiến nghị Tào Duệ thu hồi Mạnh Đạt. Tào Duệ không nghe, vẫn để cho Mạnh Đạt giữ chức thái thú Tân Thành. Ngược lại, Mạnh Đạt lại lo sợ Tào Duệ đố kỵ ḿnh nên đă âm thầm bồi dưỡng thế lực của ḿnh tại Tân Thành.
Pḥng ngừa chính biến, năm 227, Mạnh Đạt bắt đầu các cuộc thương lượng với Ngô và Thục, hứa hẹn sẽ quay sang chống Ngụy khi có cơ hội. Tuy nhiên, ông đă lưỡng lự trước những lời hối thúc của Gia Cát Lượng, và Gia Cát Lượng đă buộc ông ta phải hành động bằng cách tiết lộ ư muốn làm loạn của Mạnh Đạt cho Thân Nghi, người đang cầm quyền ở Ngụy Hưng. Khi Mạnh Đạt biết âm mưu đă bị lộ, ông ta bắt đầu chiêu tập binh mă để hành động.
Sợ Mạnh Đạt khởi binh ngay, Tư Mă Ư gửi cho ông ta một bức thư nói:
"Trước kia, ông hàng Ngụy và được giao phó bảo vệ biên giới chống Thục. Người Thục xuẩn ngốc và vẫn ghét ông v́ không chịu theo giúp Quan Vũ. Khổng Minh cũng vậy, và ông ta đang t́m cách tiêu diệt ông. Có lẽ ông cũng cho rằng, tin ông chuẩn bị làm loạn chỉ là một âm mưu của Lượng thôi”.
Mạnh Đạt đọc thư cho rằng ḿnh không c̣n nguy hiểm ǵ nữa, và không gấp rút chuẩn bị. Ông tin rằng Tư Mă Ư, đang phải trấn giữ vùng biên giới giữa Ngụy và Thục, phải mất hàng tháng để về gặp Tào Phi xin quân rồi mới tới Tân Thành được.
Tư Mă Ư là người đặt nền móng cho nhà Tây Tấn (hay nhà Tấn) thay thế nhà Ngụy.
Tuy nhiên, Tư Mă Ư ngay lập tức lên đường tới Tân Thành trong 8 ngày, Mạnh Đạt ở Thượng Dung, 3 mặt áp sông, Mạnh Đạt cho quân cố thủ pḥng vệ, Tư Mă Ư cho quân phá vỡ pḥng vệ, lại chia quân thành 8 lộ công thành, liên tiếp đánh trong 16 ngày đêm. Một hôm, Mạnh Đạt lên mặt thành đứng trông, thấy quân Ngụy đông như kiến cỏ, vây kín bốn mặt, Mạnh Đạt đứng ngồi không yên, sợ hăi không biết nghĩ thế nào.
Bỗng thấy hai đạo quân từ ngoài thành kéo đến, cờ hiệu đề rơ Thân Đam, Thân Nghi. Mạnh Đạt tưởng họ đến cứu ḿnh, vội vàng dẫn quân mở tung cửa thành kéo ra, ngờ đâu nghe tiếng Đam, Nghi quát lên rằng: “Phản tặc chớ chạy, mau mau chịu chết đi!”.
Mạnh Đạt thấy việc có biến, quay ngựa trở vào nhưng bỗng trên thành có tên bắn xuống loạn xạ. Lư Phụ, Đặng Hiền ở trên thành hô lớn: “Bọn ta đă dâng nộp thành tŕ rồi!”. Mạnh Đạt nghe xong t́m đường tháo chạy, bị Thân Đam đuổi theo, đâm cho một nhát giáo ngă xuống ngựa, Đam liền chặt lấy đầu, c̣n quân sĩ đều xin hàng hết.
Trong trận chiến Tư Mă Ư thảo phạt Mạnh Đạt, trước tiên Tư Mă Ư ru ngủ đối phương sau đó tốc hành đem quân ngày đêm thẳng đến mục tiêu. Lộ tŕnh đáng lẽ nửa tháng nhưng ông lại dùng có 8 ngày để đến, lấy yếu tố bất ngờ khiến cho đối phương không kịp trở tay, từ đó vang danh Tam quốc.
Việc Tư Mă Ư nhanh chóng tiêu diệt Mạnh Đạt, đă đóng góp trực tiếp vào thành công của trận Nhai Đ́nh, trước cuộc Bắc phạt lần thứ nhất của Gia Cát Lượng khiến Tư Mă Ư chiếm được sự tin tưởng của Ngụy đế Tào Duệ, bắt đầu có thêm nhiều cơ hội thống lĩnh ba quân.
Sau khi Tào Chân chết, Tư Mă Ư được lănh đạo quân đội Tào Ngụy, ba lần kháng lại quân đội Gia Cát Lượng, viễn chinh Liêu Đông b́nh định Công Tôn Uyên, trở thành trụ cột Tào Ngụy.
Sau một khoảng thời gian dài nhẫn nhịn để chờ thời cơ, Tư Mă Ư đă tiến hành một cuộc lật đổ ngoạn mục vào năm 249, khiến hoàng đế Nguỵ chỉ c̣n tồn tại trên lư thuyết. Từ đó vị trí quyền lực nhất của ông trong triều đ́nh nhà Ngụy đă tiếp tục được chuyển giao cho hai con ông là Tư Mă Sư và Tư Mă Chiêu nắm quyền lực thực tế của nhà Ngụy, tạo tiền đề cho cháu của ông là Tư Mă Viêm soán ngôi nhà Ngụy, thành lập nhà Tấn, sau đó thống nhất Trung Hoa, chấm dứt thời kỳ Tam quốc.
Vietbf @ Sưu tầm
