Giới chức Nga cho biết nước này đang rút dần khỏi dự án phát triển máy bay phản lực thân rộng thương mại CR929 hợp tác cùng Trung Quốc vì nhiều lý do.
Đến hôm thứ 4 vừa qua, TASS đã phỏng vấn Bộ trưởng bộ thương mại và công nghiệp Liên bang Nga - Denis Manturov và ông cho biết:
Trước tình hình hợp tác quốc tế bị đình trệ vô thời hạn do các lệnh trừng phạt thì Trung Quốc vẫn hợp tác với Nga, vì vậy dự án CRC929 vẫn được tiếp tục. Tuy nhiên, cách tiếp cận của Nga đối với dự án này có phần thay đổi.
CR929 được phát triển bởi CRAIC - Tập đoàn máy bay thương mại quốc tế Nga - Trung với 2 thực thể chính là UAC của Nga và COMAC của Trung Quốc. 2 nước đã đạt thỏa thuận 50 - 50 với Nga chịu phần kỹ thuật còn Trung Quốc góp tài nguyên. Tuy nhiên, CR929 vẫn cần đến sự hỗ trợ của các đối tác phía thứ 3 để cung cấp linh, phụ kiện. Đối mặt với các lệnh cấm vận từ Hoa Kỳ và phương Tây, nhiều công ty đã rút lui vì lo ngại hậu quả xấu khi làm ăn với Nga. Trước tình hình này, ông Manturov cho biết Nga sẽ tìm cách tăng cường quan hệ với các quốc gia EAEU (Liên minh kinh tế Á - Âu), CIS (Cộng đồng các quốc gia độc lập), SCO (Hiệp hội hợp tác Thương Hải), BRICS (nhóm các quốc gia gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi), các quốc gia thuộc khối Ả Rập và những quốc gia khác tại châu Á, châu Phi và Mỹ Latin.
Ngoài ra, Manturov cũng đề cập đến khả năng tự sản xuất, tự cung cấp của Nga về phụ tùng máy bay. Ông cho biết như trường hợp các bộ phận như lốp, thắng của Sukhoi Superjet 100 bị hao mòn thì Nga đã có thể tự sản xuất các linh kiện này trong nước. Thêm vào đó, Nga đã sản xuất "thành thục" 35 bộ phận khác vốn được cung cấp bởi các đối tác nước ngoài và đây là những bộ phận thường được thay mới, bảo trì trên máy bay.
Chương trình CR929 đã bị trì hoãn nhiều lần vì nhiều lý do. Từng tham vọng sẽ sản xuất ngay trong năm 2021 nhưng chiến sự tại Ukraine đã khiến tương lai của CR929 trở nên bất định. Các lệnh cấm vận mới và bất đồng giữa Nga và Trung Quốc liên quan đến các thành phần được sản xuất bởi các công ty nước ngoài đã khiến CRAIC phải quay trở lại giai đoạn thiết kế sơ bộ nhằm thay đổi thiết kế và chọn lại các đối tác cung cấp phần thân và đuôi máy bay.
CRAIC còn phải giải quyết bài toán về động cơ. Hồi tháng 7, Rolls-Royce và General Electric đều đã từ chối cung cấp động cơ cho CRC929. Khi mới thành lập vào năm 2017 thì CRAIC đã lập tức tìm kiếm động cơ cho CR929, mục tiêu lực đẩy vào khoảng 77000 lbf (342,5 kN). Do cả Trung Quốc lẫn Nga đều không có động cơ phù hợp nên CRAIC đã chọn dòng Trent 1000 của Rolls-Royce hay Genx-1B76 của General Eletric để trang bị cho các nguyên mẫu thử nghiệm cũng như những chiếc CR929 đầu tiên được giao cho khác hàng. Theo lộ trình ban đầu này thì CR929 sẽ thực hiện chuyến bay đầu tiên vào 2022 - 2023 và giao hàng vào 2025.
Chiến sự Ukraine cùng với căng thẳng thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã khiến Rolls-Royce lẫn GE không thể làm ăn với CRAIC. Vì vậy CR929 chỉ có thể dùng động cơ của Trung Quốc. Tập đoàn động cơ máy bay AECC của Trung Quốc đang phát triển động cơ CJ-2000 với công nghệ và linh kiện của Ukraine nhưng dự án này khó thành sau khi không quân Nga phá hủy nhà máy động cơ máy bay Motor-Sich ở Zaporizhzhia hồi ngày 26 tháng 5. Thêm vào đó thỏa thuận hợp tác giữa Trung Quốc và Motor-Sich cũng đã đổ vỡ sau khi chính phủ Ukraine phủ quyết kế hoạch bán phần lớn cổ phần của Motor-Sich cho các nhà đầu tư Trung Quốc.
Hy vọng duy nhất còn lại của CR929 là PD-35 của Aviadvigatel giờ thuộc tập đoàn UAC của Nga. Aviadvigatel đã tiến hành thử nghiệm phần lõi của động cơ PD-35 từ mùa thu năm ngoái đến nay, hiện đã bước vào giai đoạn thử nghiệm thứ 2. Phần cánh quạt động cơ sẽ được thử nghiệm trong năm 2023, đường kính của cánh quạt 3 m, chế tạo bằng vật liệu composite. Nga đã dành ra 44,6 tỉ rúp (750 triệu đô) để phát triển động cơ và vào ngày 27 tháng 5, viện nghiên cứu khoa học Sibproekt NII Aviaprom tại Novosibirsk đã báo cáo kế hoạch hoàn chỉnh nhằm xây dựng một nhà máy sản xuất thử nghiệm dành cho các nguyên mẫu động cơ PD-35. PD-35 được tối ưu hóa thiết kế dành cho CR929-600 - biến thể đầu tiên của CR929 với khả năng chuyên chở tối đa 440 hành khách (đồng 1 hạng ghế) hay 291 hành khách (2 hạng ghế), 280 hành khách (3 hạng ghế). CR929-600 có trọng tải cất cánh MTOW 245 tấn và sẽ cần động cơ cho lực đẩy vào khoảng 78000 lbf (347 kN) để có thể bay ở vận tốc hành trình 908 km/h, tầm bay 12000 km theo thông số thiết kế.
PD-35 sẽ hoàn thiện vào năm 2024 và nếu thử nghiệm thành công, Aviadvigtel sẽ thiết lập cấu hình cuối cùng của PD-35 vào năm 2025 và bắt đầu sản xuất vào năm 2028. Tuy nhiên, đến đầu tháng 12 năm ngoái thì Aviadvigatel đã công bố dời lịch sản xuất từ 2028 sang thêm vài năm nữa. Một trong những lý do là Aviadvigatel đang muốn dồn lực cho các dự án khác như PD-14, PD-8 và PS-90A. Như vậy nhiều khả năng phải bước sang thập niên 30 của thế kỷ 21 thì CR929 mới có thể cất cánh.
CRAIC đặt dây chuyền lắp ráp CR929 ở Thượng Hải và nhà máy này sẽ xuất khẩu máy bay sang Nga. Nga sẽ cần từ 50 đến 120 chiếc, trong khi đó Trung Quốc với kế hoạch phát triển hàng không dân dụng 2021 - 2025 thì nước này sẽ cần đến 1200 chiếc thuộc các biến thể CR929. Chiến sự Ukraine đã khiến Nga không thể mua máy bay từ Hoa Kỳ và EU nên các hãng hàng không Nga có thể sẽ cần nhiều máy bay hơn để bù đắp cho số lượng đơn hàng đã bị hủy cũng như những chiếc Airbus, Boeing đang chờ ngày nằm đất do thiếu phụ tùng và hỗ trợ kỹ thuật từ các OEM.
Những chiếc CR929 đầu tiên khó có khả năng xuất hiện trước năm 2029, vì vậy Il-96 - dòng máy bay thân rộng 4 động cơ được Nga chọn làm giải pháp tạm thời để duy trì các đường bay dài. Il-96 được Ilyushin sản xuất từ năm 1992 với số lượng hạn chế chỉ 30 chiếc. Dây chuyền sản xuất Il-96 đã được UAC khởi động lại nhưng chỉ cho ra lò 2 chiếc mỗi năm bởi dòng máy bay này không đạt hiệu quả kinh tế cao nên các hãng hàng không Nga sẽ không mặn mà. Yuri Borisov - phó thủ tướng phụ trách tổ hợp công nghiệp quân sự thuộc chính phủ cho biết: "Trong trường hợp cần thiết thì Il-96 có thể được sử dụng giới hạn cho hàng không thương mại. Có lẽ 2 đến 3 chiếc mỗi năm là đủ để duy trì các đường bay dài."
Cũng trong năm nay thì Nga hy vọng sẽ thử nghiệm phiên bản cải tiến, kéo dài của Il-96-300 là Il-96-400. Khi động cơ PD-35 xuất hiện thì nó sẽ được trang bị cho phiên bản 2 động cơ Il-96-400M, hiện đang được chế tạo (ảnh trên). Việc giảm số lượng động cơ từ 4 xuống còn 2 sẽ cải thiện hiệu quả khai thác và giúp thúc đẩy các hãng hàng không đặt hàng, từ đó dây chuyền lắp ráp Il-96 sẽ có thể tăng lên thành 4 chiếc mỗi năm.
