Châu Âu đang bị bóng ma IS đeo bám. Dù số vụ khủng bố trong năm 2019 giảm đáng kể, tư tưởng cực đoan của IS tiếp tục đe dọa châu Âu, đặc biệt là từ những "con sói đơn độc".
Cảnh sát London dắt chó nghiệp vụ tuần tra trên đường sau vụ đâm dao ngày 29/11. Ảnh: Telegraph.
Usman Khan, 28 tuổi, đã biến ngày 29/11 thành "thứ sáu đen" theo đúng nghĩa đen với người dân thủ đô của Anh, khi tiến hành vụ đâm dao khủng bố trên Cầu London khiến hai người chết, ba người bị thương trước khi bị cảnh sát tiêu diệt.
Chỉ vài giờ sau đó, người dân thành phố L'Aja của Hà Lan cũng hoảng sợ khi một người đàn ông dùng dao đâm bị thương ba thiếu niên. Cảnh sát Hà Lan đang truy lùng nghi phạm và không loại trừ đây là một vụ tấn công khủng bố.
Hai vụ đâm dao liên tiếp chỉ trong một ngày đã khiến cả châu Âu lo sợ về nguy cơ trỗi dậy của bóng ma khủng bố dưới dạng những cuộc tấn công "sói đơn độc", do những kẻ cực đoan hành động một mình, không cần đến sự trợ giúp của mạng lưới, có thể sát hại bất cứ ai chúng gặp trên đường.
Nguy cơ đó đã được các chuyên gia cảnh báo kể từ khi phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng bị tiêu diệt ở Iraq và Syria, đặc biệt là sau khi thủ lĩnh IS Abu Bakr al-Baghdadi bị đặc nhiệm Mỹ tiêu diệt tại Syria. Sau những thất bại liên tiếp trên chiến trường và cái chết của thủ lĩnh, "sói đơn độc" là hình thức tấn công gần như duy nhất mà những kẻ cực đoan có thể tiến hành ở châu Âu để trả thù cho tổ chức.
Hai báo cáo gần đây của Cơ quan Cảnh sát châu Âu (Europol) và Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã đánh giá rằng trong khi số lượng các cuộc tấn công khủng bố đang giảm dần, quan điểm và hệ tư tưởng của IS tiếp tục là một mối đe dọa trên toàn cầu, đặc biệt là với an ninh của châu Âu.
Báo cáo Xu hướng và Tình trạng Khủng bố EU 2019 do Europol công bố cho thấy tổng số vụ tấn công khủng bố trong năm 2018 ở EU giảm xuống mức thấp trong 4 năm trở lại đây.
Ba tuần trước vụ đâm dao ở Cầu London, chính phủ Anh thậm chí còn hạ cảnh báo về nguy cơ khủng bố từ mức "nghiêm trọng" xuống "đáng kể", sau khi thủ lĩnh phiến quân IS Baghdadi bị đặc nhiệm Mỹ tiêu diệt. Tuy nhiên, báo cáo cho thấy số vụ tấn công và bắt giữ các đối tượng cực đoan lại đang gia tăng, khẳng định nguy cơ các phần tử cực đoan tấn công khủng bố vẫn là một mối lo ngại lớn.
Báo cáo của Hội đồng Bảo an, cơ quan đang theo dõi các hoạt động của IS và al-Qaeda, cho rằng dù "vương quốc Hồi giáo" của IS đã sụp đổ ở Syria và Iraq, tổ chức này vẫn tiếp tục củng cố lực lượng và tìm cách thực hiện các vụ tấn công trên toàn thế giới.
Các phạm nhân trong tù, những đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi tư tưởng cực đoan của IS, sẽ là một vấn đề lớn đối với châu Âu. Minh chứng cho điều này là số vụ bắt giữ và kết án vì có liên quan đến hoạt động khủng bố đang gia tăng và các tay súng châu Âu gia nhập IS ở Syria bị hồi hương cũng phải đối mặt với các án tù. Báo cáo của Europol chỉ ra rằng những phần tử IS bị giam có xu hướng duy trì và truyền bá tư tưởng cực đoan cho các phạm nhân khác.
Việc các thành trì cuối cùng sụp đổ đã làm giảm khả năng IS trở thành một mối đe dọa hiện hữu, khiến chúng khó có thể tổ chức một vụ khủng bố lớn ở châu Âu. Khả năng tuyên truyền tư tưởng cực đoan trên mạng cũng bị chặn đứng, dù không chặn được hoàn toàn, cả hai báo cáo cho biết.
Việc để mất lãnh thổ ở Syria và Iraq cũng làm giảm "sức hút" của IS, khi những kẻ muốn gia nhập IS không còn nơi để đến. Mặc dù các chi nhánh của IS, các tổ chức có quan hệ với al-Qaeda và các nhóm khủng bố khác vẫn còn hoạt động ở nhiều nơi trên thế giới, không nhóm nào có sức hút lớn bằng "vương quốc Hồi giáo" của IS ở Iraq và Syria.
Theo số liệu thống kê của Liên minh châu Âu (EU), số người chết do các vụ khủng bố ở châu Âu đã giảm từ 150 hồi năm 2015 xuống còn 13 người trong năm 2018. Tuy nhiên, những điều trên không khiến châu Âu an toàn hơn trước mối đe dọa từ IS và các nhóm khủng bố khác.
Hệ tư tưởng và thế giới quan của IS vẫn còn sức hút với nhiều người. Hệ tư tưởng này dựa trên niềm tin rằng xã hội cần phải hoạt động dựa trên luật Hồi giáo hà khắc trước đây, đặc biệt là triều đại Abbasid (750-1517), được cho là Thời kỳ Hoàng kim của Hồi giáo.
Theo Richard Burchill, Giám đốc cơ quan nghiên cứu Diễn đàn Quốc phòng và An ninh ở London, việc truyền bá và theo đuổi hệ tư tưởng này không phải lúc nào cũng dẫn đến bạo lực, song điều này cũng góp phần hình thành những tư tưởng, thái độ và hành động thách thức an ninh của châu Âu.
Dòng người hồi hương đến trạm kiểm soát ở Baghouz, miền đông Syria hồi tháng 3. Ảnh: AFP.
Các báo cáo của Europol và Liên Hợp Quốc nhấn mạnh rằng hệ tư tưởng của IS sẽ tiếp tục lan rộng trên khắp châu Âu ở các nhóm người dễ bị tổn thương, những người hồi hương (trong đó có thân nhân của các tay súng IS) và phạm nhân trong tù.
Báo cáo của EU cũng nói về những thách thức được đặt ra từ các tổ chức có chung hệ tư tưởng với IS ở nước ngoài và sử dụng tư tưởng này để gieo rắc bất ổn trên thế giới, cũng như truyền cảm hứng cho các nhóm jihad ở châu Âu.
Burchill cho rằng an ninh châu Âu sẽ bị đe dọa khi các đối tượng ủng hộ tư tưởng cực đoan của IS không còn địa bàn để hoạt động ở Syria, chúng sẽ tìm cách thực hiện các vụ khủng bố ngay tại địa phương. Việc số vụ khủng bố giảm trong thời gian qua chủ yếu là do các phần tử jihad không đủ năng lực và quyết tâm thực hiện, chứ không phải là do ảnh hưởng hệ tư tưởng cực đoan đã giảm.
Báo cáo của Europol cho thấy số người tiếp nhận tư tưởng IS trên khắp châu Âu đang tăng, đặc biệt là ở nhóm phạm nhân trong tù và những người bị hồi hương, cũng như các cá nhân dễ bị tổn thương, dễ bị kích động thực hiện các hành vi khủng bố.
Ảnh hưởng của hệ tư tưởng IS ở trong các nhà tù sẽ là một vấn đề nan giải. Hai báo cáo cho biết số vụ bắt giam và kết án những kẻ cực đoan trong năm qua đã gia tăng, cho phép các phần tử IS kỳ cựu đang ở trong tù có thể tiếp cận với nhiều đối tượng mới.
Những tay súng IS vừa bị hồi hương sẽ là một sự "bổ sung lực lượng" tuyên truyền tư tưởng IS trong các nhà tù, và "quân số" của lực lượng này sẽ tiếp tục tăng khi các thành trì cuối cùng của IS đã sụp đổ và ngày một nhiều tay súng được hồi hương về châu Âu.
Sức ảnh hưởng của bóng ma IS sẽ được thể hiện rõ trong các nhà tù châu Âu, nơi nuôi dưỡng tư tưởng cực đoan cho những kẻ thực hiện các vụ khủng bố ở Pháp và Bỉ. Khan, kẻ đâm dao trên Cầu London, từng là một phần tử khủng bố bị kết án tù năm 2012. Hắn được ra tù vào tháng 12/2018 sau khi chấp nhận đeo vòng giám sát điện tử.
"Thật đáng tiếc là nỗ lực ngăn chặn các vụ tấn công khủng bố của lực lượng an ninh và cảnh sát châu Âu lại dẫn đến việc ngày càng nhiều cá nhân có khả năng bị ảnh hưởng bởi tư tưởng IS và dễ bị kích động thực hiện các vụ tấn công trong tương lai. Tình hình an ninh hậu IS rõ ràng đang ngày một phức tạp", chuyên gia Burchill nói.
