Làn sóng Omicron ở Nam Phi, Anh và Đan Mạch cho thấy biến chủng này có thể sớm thành chủng trội và chỉ vaccine chưa đủ ứng phó.
Ba quốc gia này đều là những nơi đang chứng kiến số ca nhiễm Omicron tăng nhanh, chưa đầy một tháng kể từ khi biến chủng được phát hiện. Mỗi quốc gia lại có những cách phản ứng khác nhau với làn sóng biến chủng mới.
Trong khi Anh thúc đẩy người dân tiêm vaccine để chống lại Omicron, Nam Phi lại tìm cách trấn an thế giới bằng các nghiên cứu sơ bộ rằng biến chủng mới gây triệu chứng nhẹ hơn so với Delta, dù vẫn chưa rõ mức độ bảo vệ của vaccine trước Omicron.
Đan Mạch, quốc gia tuyên bố mở cửa từ cuối tháng 9 nhờ tỷ lệ tiêm vaccine cho hơn 86% người trên 12 tuổi, giờ đây đang xem xét tái áp đặt các biện pháp hạn chế để kiểm soát làn sóng tăng ca nhiễm Omicron.
Từ những gì diễn ra ở ba quốc gia này, bình luận viên Laura Smith-Spark của CNN cho rằng bài học đầu tiên được rút ra là đã quá trễ để ngăn chặn Omicron bằng các biện pháp hạn chế đi lại quốc tế.
Dù hàng loạt quốc gia áp đặt lệnh hạn chế đi lại với khu vực miền nam châu Phi ngay sau khi biến chủng mới được phát hiện, Omicron vẫn lan nhanh trên toàn cầu. Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus nói trong buổi họp báo đầu tuần này rằng ít nhất 77 quốc gia đã ghi nhận ca nhiễm Omicron.
"Omicron có thể đã có mặt ở hầu hết quốc gia, chỉ là chưa được phát hiện", ông cảnh báo. "Nó đang lây lan với tốc độ chúng tôi chưa từng thấy với bất kỳ biến chủng nào trước đó".
Tổng giám đốc WHO thêm rằng không nên đánh giá thấp mối đe dọa từ Omicron, bởi ngay cả khi nó chỉ gây bệnh nhẹ, "số lượng ca nhiễm có thể một lần nữa gây quá tải hệ thống y tế chưa sẵn sàng ứng phó".
Chính phủ Anh rút hạn chế đi lại với 11 quốc gia ở phía nam châu Phi hôm 14/12, khi Omicron đang lây lan mạnh trong chính biên giới nước này. Biến chủng cũng được phát hiện ở ít nhất 40 bang Mỹ.
"Tôi cho rằng Omicron sẽ sớm có mặt ở khắp nơi", Michael Head, nhà nghiên cứu cấp cao về y tế toàn cầu tại Đại học Southampton, Anh nói.
Một điểm tiêm chủng vaccine Covid-19 tại London, Anh hôm 3/12. Ảnh: Reuters.
Smith-Spark cùng nhiều chuyên gia y tế trên thế giới cũng nhận định rằng các nước cần chấp nhận khả năng Omicron sẽ sớm thay thế Delta trở thành chủng trội toàn cầu.
Hai ca nhiễm chủng Omicron đầu tiên được phát hiện ở Anh hôm 27/11. Chưa đầy ba tuần sau, đến ngày 14/12, nó đã vượt Delta để trở thành chủng trội ở London, theo Cơ quan An ninh Y tế Anh.
Bộ trưởng Y tế Anh Sajid Javid cùng ngày cho biết ca nhiễm Omicron ở Anh đang tăng gấp đôi sau mỗi hai ngày, thêm rằng "tốc độ tăng ca nhiễm Omicron ở Anh tương tự mức tăng nhanh chóng đang diễn ra ở Nam Phi".
Ngày 17/12, Anh báo cáo 93.045 ca nhiễm nCoV, mức ca nhiễm hàng ngày cao nhất kể từ khi dịch bắt đầu. Nam Phi cũng ghi nhận số ca nhiễm hàng ngày cao nhất vào hôm 15/12, với xấp xỉ 27.000 trường hợp.
Viện Huyết thanh Statens (SSI) của Đan Mạch dự đoán Omicron sẽ trở thành chủng trội trong tuần này. Gần 10.000 ca nhiễm đã được ghi nhận ở quốc gia này chỉ trong 24 giờ, SSI cho biết hôm 16/12. Thủ tướng Đan Mạch Mette Fredricksen nói số ca nhiễm là "rất cao" và bà chắc chắn rằng những biện pháp hạn chế mới để phá vỡ chuỗi lây nhiễm là hoàn toàn cần thiết.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng cảnh báo Omicron sẽ trở thành chủng trội trong 27 quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) vào giữa tháng 1/2022.
Trong đánh giá rủi ro mới nhất công bố ngày 15/12, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh châu Âu (ECDC) cho biết Omicron có nguy cơ "rất cao" lan rộng trong khu vực, đồng thời "có khả năng làm gia tăng số ca nhập viện và tử vong" vượt những gì từng dự báo với biến chủng Delta.
Tại Mỹ, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Anthony Fauci hôm 14/12 nhận định Omicron "chắc chắn" trở thành chủng trội ở quốc gia này. Tuy nhiên, ông chưa rõ mức độ gây bệnh nặng của biến chủng này như thế nào.
Bài học tiếp theo mà các chuyên gia y tế chỉ ra là vẫn còn quá sớm để kết luận Omicron gây bệnh nhẹ hơn so với Delta.
Nam Phi, nơi đầu tiên báo cáo Omicron, đang công bố những dữ liệu nghiên cứu sơ bộ đầy lạc quan về biến chủng mới. Viện Quốc gia về Bệnh lây nhiễm Nam Phi (NICD) tuyên bố "có bằng chứng cho thấy làn sóng Omicron có thể nhẹ hơn, nhưng đang thu thập thêm dữ liệu".
Một nghiên cứu được Discovery Health, công ty bảo hiểm y tế lớn ở Nam Phi, chỉ ra vaccine giảm hiệu quả trước biến chủng mới, nhưng có dấu hiệu cho thấy Omicron gây bệnh nhẹ hơn các chủng trước. Hai liều Pfizer có thể giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh chung khoảng 33%, nhưng hiệu quả tới 70% trong ngăn ngừa bệnh nặng, theo nghiên cứu sơ bộ của công ty này. Ngoài ra, nguy cơ nhập viện ở người trưởng thành nhiễm Omicron cũng thấp hơn 29% so với chủng nCoV ban đầu.
Tuy nhiên, chuyên gia y tế ở các nước khác không lạc quan như vậy. Giám đốc Y tế Anh Chris Whitty cảnh báo những kỷ lục mới về ca nhiễm hàng ngày ở Anh "sẽ sớm bị vượt qua trong vài tuần tới nếu duy trì tốc độ này", dẫn tới số ca nhập viện tăng mạnh.
"Tôi sợ rằng nó sẽ trở thành vấn đề", Whitty nói.
Giáo sư Neil Ferguson, cố vấn y tế của chính phủ Anh, cùng nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Hoàng gia ở London ngày 17/12 công bố báo cáo dựa trên dữ liệu từ Cơ quan An ninh Y tế Anh và dịch vụ y tế của nước này, trong đó khẳng định "không có thấy bằng chứng nào cho thấy Omicron ít nghiêm trọng hơn Delta".
Cơ quan An ninh Y tế Anh ngày 18/12 báo cáo thêm 10.059 ca nhiễm Omicron, nâng tổng số ca nhiễm biến chủng này lên 24.968, trong đó 7 người đã chết.
Dù vaccine đến nay vẫn được xem là "chìa khóa" đưa thế giới thoát đại dịch, giới chuyên gia nhận định chỉ riêng vaccine là không đủ đối phó với Omicron.
Chuyên gia y tế khuyến cáo trong bối cảnh Omicron lây lan nhanh, các nước nên tiếp tục triển các các biện pháp can thiệp phi dược học để giảm nguy cơ lây nhiễm, như duy trì giãn cách và cải thiện hệ thống thông gió trong nhà.
"Các nước có thể và phải ngăn Omicron lây lan với các biện pháp hiệu quả hiện có", ông Tedros nói. "Vaccine không thể thay thế khẩu trang, giữ khoảng cách, thông gió hay rửa tay thường xuyên. Hãy làm tất cả một cách nhất quán".
Đối mặt với những gì mà Thủ tướng Boris Johnson mô tả "sóng thủy triều" Omicron, chính phủ Anh đã quyết định "thốc ga" chiến dịch tiêm tăng cường. Dữ liệu từ văn phòng Thủ tướng Johnson cho thấy "hiệu quả của vaccine với Omicron giảm đáng kể nếu chỉ có hai liều, nhưng mũi thứ ba sẽ tăng khả năng bảo vệ lên tới hơn 70%".
Tuy nhiên, quốc hội Anh cũng phê chuẩn tái áp đặt các biện pháp bổ sung khác, như yêu cầu sử dụng thẻ xanh Covid ở một số địa điểm như câu lạc bộ đêm, và quy định đeo khẩu trang bắt buộc ở hầu hết không gian trong nhà. Chính phủ Anh được cho là đang lên kế hoạch phong tỏa hai tuần sau Giáng sinh nhằm ngăn chặn tốc độ lây lan nhanh chóng của biến chủng Omicron.
Bộ trưởng Y tế Nam Phi Joe Phaahla ngày 16/12 kêu gọi người dân "hành xử có trách nhiệm và tuân thủ nghiêm chỉnh hơn" các biện pháp hạn chế Covid-19 để ngăn nguy cơ bùng phát mạnh trong kỳ nghỉ lễ cuối năm.
Nhà nghiên cứu Head khẳng định duy trì các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng, trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là nhóm nước nghèo, có thể mất tới 12-24 tháng nữa mới có thể triển khai mũi tiêm thứ ba.
Tuy nhiên, giới quan sát nhận định các nước nhiều khả năng sẽ không tái áp đặt phong tỏa như trước đây, dù số ca nhiễm đang tăng mạnh.
Phát biểu trong chuyến thăm một trung tâm tiêm chủng ở Ramsgate, phía nam nước Anh, Thủ tướng Johnson nói thay vì "khóa chặt mọi thứ lại", chính phủ Anh yêu cầu mọi người thận trọng và suy nghĩ lại các kế hoạch vào dịp Giáng sinh sắp tới. "Điểm khác biệt so với năm ngoái là chúng ta đã có vaccine và khả năng xét nghiệm", ông nói.
Nhưng Michael Head, nhà nghiên cứu cấp cao về y tế toàn cầu tại Đại học Southampton, Anh, cho rằng các quốc gia nên chấp nhận thực tế rằng họ có thể vẫn cần phong tỏa vào một thời điểm nào đó, dù là với Omicron hay biến thể khác trong tương lai, "vì phong tỏa vẫn là phương cách hữu dụng cuối cùng".
Trong khi nhiều quốc gia chạy đua áp các biện pháp hạn chế như cấm tụ tập đông người vào dịp lễ cuối năm như ở Pháp, hay nhà hàng phải đóng cửa trước 20h ở Ireland, dường như một số nơi đang chấp nhận thực tế sẽ phải sống chung với biến chủng mới.
"Virus đang ở đây. Omicron đã có mặt ở Australia. Nhưng chúng tôi sẽ sống chung với virus và không để nó kéo chúng tôi lùi lại", Thủ tướng Australia Scott Morrison tuyên bố.
