UAV Bayraktar TB2 mà Ukraine mua của Thổ Nhĩ Kỳ chính thức khai hỏa ở miền Đông nhưng liệu nó có tiếp tục giúp Ukraine giành lợi thế như ở Syria, Lybia hay Nagorno-Karabakh?
DONBASS CẦN VŨ KHÍ PHÒNG KHÔNG ĐỂ TỰ VỆ TRƯỚC UAV TB2
Như vậy Lực lượng vũ trang Ukraine đã sử dụng UAV tấn công TB2 mua của Thổ Nhĩ Kỳ ở Donbass. Mục tiêu là một khẩu lựu pháo 122mm D-30 của lực lượng dân quân DPR, gần làng Granitnoye ở vùng Donetsk. Thực tế đã có một hiệu ứng khá đáng sợ với DPR về loại UAV này.
Tuy nhiên hiệu quả chiến đấu của TB2 cũng đáng nghi ngờ, tên lửa MAM-S cỡ nhỏ, có điều khiển bằng laser, dù bắn trúng mục tiêu nhưng chỉ phá hủy bản thân khẩu pháo chứ không gây chết người.
Trong cuộc xung đột giữa Azerbaijan và Armenia tại khu vực Nagorno-Karabakh vào tháng 9 năm ngoái, UAV TB2 của Azerbaijan đã "làm mưa làm gió", được cho là đã giúp Azerbaijan phá vỡ sự kháng cự của Armenia và hiện nay được Ukraine coi là liều thuốc "chữa bách bệnh" chống lại Donbass nổi loạn.
Kiev đã mua 6 chiếc UAV TB2 và vài trăm cơ số đạn chính xác cao đi kèm. Trong tương lai, Ukraine sẽ mua thêm khoảng 15 chiếc TB2 và có thể sẽ cùng sản xuất. Theo các chuyên gia, đối với một chiến dịch tấn công toàn diện của Ukraine vào Donbass, cần ít nhất khoảng 50 UAV TB2 như vậy.
Nhưng với số lượng 6 chiếc UAV TB2, các cuộc tiến công của loại UAV này chỉ có thể là "muỗi đốt" cho lực lượng dân quân Donbass. Mặc dù có thể gây thiệt hại nhưng Donbass "có thể chịu được". Và hơn lúc nào hết, lúc này dân quân Donbass cần có vũ khí phòng không hiệu quả trị UAV nhưng ai có thể là bên cung cấp?
NĂNG LỰC THẬT HAY CHIÊU TIẾP THỊ CỦA ANKRA?
Những thêu dệt về khả năng chiến đấu tuyệt vời của UAV Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ đã ra đời trong cuộc xung đột tại Karabakh giữa Armenia và Azerbaijan. Có ý kiến cho rằng chính những chiếc UAV này đã giúp Baku phá tan toàn bộ khả năng phòng ngự của Armenia.
Tuyên bố này là không rõ ràng và không được ghi chép cụ thể, tuy nhiên, một chiêu trò PR xuất sắc đã được tiến hành cho các UAV vũ trang có nguồn gốc Thổ Nhĩ Kỳ-Canada này. Có vẻ như UAV TB2 mới là nhân tố giúp giành chiến thắng trong cuộc chiến kéo dài 44 ngày đó.
Ankara rất tích cực quảng bá thiết bị quân sự của mình và bất kỳ chiếc xe tăng nào của Armenia bị phá hủy, đều được coi là "nạn nhân" của UAV TB2.
Nhưng lưu ý rằng, trong cuộc xung đột ở Karabakh, Azerbaijan không chỉ sử dụng UAV TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ, họ còn sử dụng nhiều UAV do Israel sản xuất như Aerostar, Hermes, Heron, Harop, Orbiter 2M.
Trong hai năm qua, Azerbaijan đã chi khoảng 36 triệu USD cho việc mua sắm các hệ thống giám sát trên không và UAV TB2 cũng không phải là đứng đầu. Tuy nhiên, UAV TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ lại trở thành một "biểu tượng" cho những chiến thắng của quân đội Azerbaijan.
Mọi phương tiện truyền thông đều ca ngợi UAV TB2 với những tính năng phi thường, cả trong lĩnh vực trinh sát và chiến đấu.
Nhưng theo các phân tích của các chuyên gia quân sự độc lập, tất cả những điều này chỉ là chuyện hoang đường và là một chiến dịch quảng cáo rầm rộ của Thổ Nhĩ Kỳ. Trên thực tế, UAV TB2 cũng chỉ là một UAV bình thường và nó không đóng vai trò quan trọng nào trong các cuộc chiến.
Chính Israel và Mỹ đã thành công ở mức độ lớn hơn trong việc phát triển máy bay không người lái chiến đấu, những nước này đã có kinh nghiệm sử dụng chúng kể từ Chiến tranh vùng Vịnh năm 2003 (UAV tấn công MQ-1A Predator).
Bayraktar TB2 thực sự không phải là UAV xuất sắc nhất trên thế giới, phạm vi hoạt động của chúng bị giới hạn trong khoảng bán kính 150-200 km, tải trọng vũ khí cũng không quá cao, chỉ khoảng 50 kg; TB2 chỉ mang được hai tên lửa dẫn đường, hoặc một đầu đạn trong biến thể "kamikaze (tự sát)", đảm bảo đủ sức phá hủy một xe tăng.
Với sự hiện diện của các hệ thống phòng không hiện đại, TB2 thành con mồi khá dễ dàng, khi tốc độ chỉ đạt 130 km/h (tối đa 220 km/h), trần bay tối đa khoảng 8.000m (tuy nhiên trần bay cao như vậy sẽ không tiến công được mục tiêu đối với một UAV).
DÂN QUÂN DONBASS CÓ VŨ KHÍ GÌ ĐỂ CHỐNG LẠI UAV TB2?
Hiện tại, vũ khí phòng không của lực lượng dân quân khu vực Donbass đều là loại tầm ngắn, như một số hệ thống pháo phòng không ZU-23-4 Shilka, ZU-23-2; tên lửa Osa-AK (M) và tên lửa phòng không vác vai (MANPADS) như Strela-2, Strela-10 và Needle.
Nếu trong cuộc xung đột năm 2014-2015, dân quân Donbass đã bắn rơi 7 trực thăng, 11 máy bay cánh bằng và 2 máy bay không người lái; tạo sự hủy diệt trên không với Không quân Ukraine, thì giờ đây có thể những vũ khí phòng không này đã lạc hậu khi chống lại UAV.
Hiệu quả của những vũ khí phòng không này trong việc đối đầu với UAV nhỏ, có tốc độ bay thấp là rất đáng nghi ngờ; thực tế rất hiếm trường hợp UAV TB2 bị bắn rơi.
Tác chiến điện tử (EW) cũng có thể được sử dụng để chống lại các UAV tấn công có độ chính xác cao; hiện dân quân Miền Đông cũng đã sở hữu những phương tiện như vậy. Đó là tổ hợp chế áp điện tử di động Terrikon-M2N, được sản xuất tại nhà máy Topaz vùng Donetsk, và có bắt đầu giao cho dân quân DPR từ ngày 2/12/2019 với số lượng 2 chiếc/năm.
Rất có thể, tổ hợp tác chiến điện tử Terrikon-M2N được chế tạo để phát hiện và chế áp các kênh điều khiển UAV của Ukraine, bằng cách sử dụng cấu trúc giả lập ngẫu nhiên các kênh điều khiển ở dải tần 800 MHz và cao hơn. Thực chất đây là một phát triển của Liên Xô những năm 1980.
Ngoài ra lực lượng dân quân Donbass còn được trang bị tổ hợp chế áp điện tử tự động R-300 "Mandat" (REP), được phát triển tại Viện Nghiên cứu Kỹ thuật Vô tuyến Tambov, với sự tham gia của các chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Tự động hóa Phức hợp của Donetsk.
Tại Nga, tổ hợp R-300 Mandat được nâng cấp thành các phiên bản Borisoglebsk, Borisoglebsk-2 và R-300M1P Diabazol. Theo thông tin, chúng từ lâu đã được cung cấp lực lượng phòng không Nga để bảo vệ căn cứ không quân và hải quân của Nga ở Khmeimim và Tartus tại Syria, nhằm chống lại các UAV của quân khủng bố.
LIỆU UKRAINE CÓ QUÁ KỲ VỌNG VÀO UAV TB2?
Alexei Leonkov, chuyên gia quân sự kiêm biên tập viên của Tạp chí "Kho vũ khí của Tổ quốc" cho biết: "Bất kỳ máy bay không người lái nào cũng chỉ phát huy hiệu quả, nếu lực lượng mặt đất không tổ chức các lực lượng phòng không; bản thân các UAV dễ bị bắn hạ trước các hệ thống phòng không, do tốc độ thấp và khả năng cơ động hạn chế".
Theo ông Leonkov, chỉ cần các hệ thống phòng không Pantsir-S1 hoặc Tor là có thể tiêu diệt số UAV vũ trang; các hệ thống phòng không tầm xa như S-300 hay S-400 là không cần thiết và lãng phí.
Một vấn đề khác nếu UAV có khả năng thực hiện các cuộc tấn công từ khoảng cách xa hơn như TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng ngay cả khi đó, nó vẫn có thể phản công dưới dạng hệ thống tác chiến điện tử; kinh nghiệm ở Syria và Karabakh đã chứng minh rõ điều này.
Kinh nghiệm chống UAV của Nga ở Syria đã cho thấy khi các nỗ lực tấn công căn cứ không quân Khmeimim được các lực lượng nổi dậy thực hiện thường xuyên nhưng tất cả các cuộc không kích này đều bị đẩy lui thành công, cả bằng hỏa lực hủy diệt và các phương tiện chống UAV cùng hệ thống tác chiến điện tử.
Nhưng phải khẳng định, những UAV mà phiến quân sử dụng chống Nga tại Syria là những UAV đơn giản (thường là UAV thương mại), tầm bay thấp, dễ bị chế áp điện tử và không có vũ khí phóng từ xa.
Nếu xung đột tại khu vực Donbass tiếp tục bùng nổ, thì việc Ukraine sử dụng rộng rãi UAV TB2 có thể sẽ xảy ra. Loại UAV này đã sử dụng khá hiệu quả ở chiến trường Syria, Libya và Karabakh, là những nơi có khả năng phòng không tương đương như của khu vực Donbass hiện nay.
Do vậy Ukraine hy vọng UAV TB2 sẽ là vũ khí sẽ làm thay đổi cục diện chiến trường; nhưng liệu Nga có đứng nhìn người anh em Slavo nói tiếng Nga, bị UAV TB2 "tàn sát", khi họ có vô đối các loại vũ khí trị UAV hiệu quả?
UAV không phải là "thuốc chữa bách bệnh", mà chỉ là sự phát triển của các hình thức và thủ đoạn chiến tranh mới. Nhưng sự kỳ vọng vào UAV TB2 của Ukraine lần này là rất lớn.
Nhu cầu về UAV TB2 hầu như chỉ được tìm thấy ở các nước kém phát triển về chế tạo máy bay. Ukraine đã thử nghiệm UAV TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ vào mùa hè năm 2019.
Sau đó Ukraine đã ký kết thỏa thuận mua số UAV này với số lượng gồm 6 chiếc, 2 trạm điều khiển và khoảng 200 tên lửa dẫn đường; toàn bộ hợp đồng là 69 triệu USD.
Song nếu có một, hai hoặc toàn bộ số UAV TB2 bị bắn rơi trên bầu trời Donbass, thì huyền thoại về UAV Bayraktar TB2 sẽ dừng lại ở đây. Với tình hình diễn biến căng thẳng trong những ngày qua, rất có thể chúng ta sẽ chứng kiến UAV TB2 sẽ bị bắn hạ ở Donbass, nhưng bằng vũ khí gì, thì hãy chờ xem.
VietBF @ Sưu tầm
