Gần 18 tháng trước, Trump ra về tay trắng sau thượng đỉnh Mỹ - Triều, nhưng giờ đây, áp lực bầu cử có thể thôi thúc ông tạo bất ngờ mới.
Trong bài viết trên Tạp chí Bảo thủ Mỹ ngày 16/7, Harry Kazianis, phụ trách mảng nghiên cứu Triều Tiên tại Trung tâm Lợi ích Quốc gia ở Washington, dẫn lời một số cố vấn Nhà Trắng cao cấp giấu tên, cho biết chính quyền Tổng thống Donald Trump đang xem xét các lựa chọn để đưa Triều Tiên trở lại bàn đàm phán.
Ư tưởng của họ là tạo ra "bất ngờ tháng 10", chiến lược phổ biến của các ứng viên tổng thống Mỹ nhằm ghi điểm với cử tri ngay trước thềm bầu cử. Nhưng Kazianis chỉ ra rằng Trump sẽ vấp phải rất nhiều khó khăn, trở ngại để đạt được bất ngờ này, đặc biệt là với t́nh trạng quan hệ Mỹ - Trung hiện nay.
Tổng thống Mỹ Trump (trái) và lănh đạo Triều Tiên Kim Jong-un tại Hàn Quốc tháng 6/2019. Ảnh: AFP.
Trở ngại lớn nhất đến từ Trung Quốc, đối tác thương mại và là đồng minh lớn nhất của Triều Tiên. Bắc Kinh có sức ảnh hưởng lớn với B́nh Nhưỡng, đặc biệt khi nước này chịu lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc v́ chương tŕnh hạt nhân. Tuy nhiên, quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh đang ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.
"Một số người trong chính quyền Trump đang đi đến kết luận rằng không thể đồng thời kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc và chương tŕnh hạt nhân của Triều Tiên. Trung Quốc là mục tiêu quan trọng hơn".
Lindsey Ford, giám đốc các vấn đề an ninh chính trị tại Viện Chính sách Xă hội châu Á, cho rằng Mỹ khó có thể làm nên chuyện với Triều Tiên mà không có Bắc Kinh. "Chúng ta không thể đạt tiến bộ bền vững và có ư nghĩa với Triều Tiên nếu Trung Quốc không đóng vai tṛ quan trọng trong quá tŕnh đó", bà nói.
John Bolton, cựu cố vấn an ninh quốc gia của Trump, viết trong hồi kư rằng "bất ngờ tháng 10" của Trump có thể là thỏa thuận phi hạt nhân hóa với Triều Tiên. "Nếu Tổng thống cảm thấy ḿnh đang gặp rắc rối rất lớn, một cuộc gặp với người bạn Kim Jong-un có vẻ là điều có thể đảo ngược t́nh thế", Bolton nói trong cuộc họp báo ngày 2/7.
Trump đă gửi lời đến Kim Jong-un trong một tweet vào tháng 11 rằng "ông nên hành động nhanh chóng, hăy đạt được thỏa thuận. Tôi sẽ sớm gặp lại ông!", gợi ư về một cuộc gặp tiếp theo.
Dù Trump có kế hoạch ǵ, Thứ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Choe Son-hui nói ngày 4/7 rằng B́nh Nhưỡng không muốn tham gia vào tṛ chơi chính trị của Mỹ. Họ cho rằng Mỹ chỉ coi đối thoại Mỹ - Triều như công cụ để cứu văn khủng hoảng chính trị.
Tuy nhiên, Cheng Xiaohe, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh, cho biết dù lănh đạo Trung Quốc hy vọng B́nh Nhưỡng sẽ ưu tiên quan hệ với Bắc Kinh hơn với Washington, kịch bản nhiều khả năng xảy ra nhất là họ lúc th́ nghiêng sang bên này, lúc lại xích gần bên khác.
"Triều Tiên không thể biến một nước láng giềng hùng mạnh thành đối thủ, nhưng nếu họ không cải thiện quan hệ với Mỹ, họ không có hy vọng thoát khỏi các lệnh trừng phạt từ Liên Hợp Quốc và Mỹ vốn đang bóp nghẹt nền kinh tế", ông nói.
Trung Quốc có biên giới dài 1.400 km với Triều Tiên và là quốc gia duy nhất có hiệp ước hợp tác và viện trợ ràng buộc về mặt pháp lư với B́nh Nhưỡng. Ma Sang-yoon, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Công giáo Hàn Quốc ở Seoul, nhận định mối quan hệ đó khiến Trung Quốc "có đ̣n bẩy với Triều Tiên lớn hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới".
"Trung Quốc đă ngần ngại tham gia vào vấn đề trừng phạt quốc tế đối với Triều Tiên, nhưng nếu đối đầu Mỹ - Trung gia tăng, họ có thể sử dụng nó như một lá bài chống lại Mỹ và các đồng minh của Washington", ông nói.
Một số chuyên gia đánh giá việc chính quyền Trump tập trung vào việc kiềm chế Trung Quốc có thể tạo cơ hội cho B́nh Nhưỡng thúc đẩy nới lỏng lệnh trừng phạt, điều họ không đạt được tại hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều lần hai.
Nhưng Ma nói rằng Triều Tiên cũng nhận thức rơ giá trị của họ đối với Trung Quốc, v́ vậy, họ có thể "hưởng lợi" từ t́nh thế cạnh tranh của hai siêu cường.
"Triều Tiên vẫn có giá trị đối với Trung Quốc như một vùng đệm, v́ vậy B́nh Nhưỡng có thể cố gắng khai thác điều này, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Washington và Bắc Kinh", ông nói. Triều Tiên nằm giữa Trung Quốc và Hàn Quốc, nơi quân đội Mỹ duy tŕ lực lượng đồn trú hùng hậu.
Susan Thornton, cựu trợ lư ngoại trưởng về các vấn đề Đông Á và Thái B́nh Dương, nói rằng đối đầu Mỹ - Trung sẽ cho Triều Tiên cơ hội để tính toán sâu xa hơn, khiến Mỹ và các đồng minh khu vực khó khiến họ nhượng bộ về chương tŕnh hạt nhân. "Triều Tiên rất giỏi trong việc gây chia rẽ các bên", bà nói.
Chung Kuyoun, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Kangwon ở Gangwon-do, Hàn Quốc cho rằng Kim Jong-un có thể mang đến cho Trump một "bất ngờ tháng 10" kiểu khác, bằng các vụ thử tên lửa tầm xa.
Một hội đồng chuyên gia ngày 3/8 tŕnh báo cáo lên ủy ban trừng phạt Triều Tiên thuộc Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc cho biết nhiều quốc gia tin rằng Triều Tiên vẫn đang thúc đẩy chương tŕnh hạt nhân và có thể đă phát triển thành công thiết bị hạt nhân thu nhỏ để có thể gắn trên tên lửa đạn đạo tầm xa.
"Sắp tới sẽ có những hành động khiêu khích từ Triều Tiên", giáo sư Chung nói. "Đây là điều họ thường làm để tạo đ̣n bẩy với các nước trong khu vực và các đồng minh của Mỹ".
