Theo như chiến dịch của quân đội Ukraine mới đây đã mở rộng chiến trường liên tục săn đuổi hạm đội của Nga, sau khi chính quyền Kiev tuyên bố lần đầu tiên sử dụng thành công máy bay không người lái dưới nước để tấn công một tàu ngầm Nga, nhắm vào tàu ngầm lớp Kilo tại cảng Novorossiysk trên Biển Đen, buộc Điện Kremlin phải phòng thủ trên một phạm vi rộng khi gia tăng mối đe dọa đối với cả tàu quân sự lẫn thương mại của Nga.
Ukraine nhắm vào "hạm đội bóng tối" của Nga
Tờ Forbes ngày 20/12 đưa tin, Ukraine đã tấn công một tàu chở dầu thuộc "hạm đội bóng tối" của Nga ở Địa Trung Hải, đánh dấu bước mở rộng đáng kể trong chiến dịch hàng hải tầm xa của Kiev nhằm vào hệ thống cơ sở hạ tầng giúp Moscow né tránh các lệnh trừng phạt.
Tờ này nguồn Kyiv Independent cho hay, Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) cho biết máy bay không người lái của Ukraine đã tấn công tàu chở dầu này vào ngày 19/12, trong một chiến dịch được tiến hành từ khu vực Biển Đen.
Đoạn video do SBU công bố cho thấy đạn được thả từ một máy bay không người lái ném bom tầm ngắn sáu cánh, cho thấy cuộc tấn công được thực hiện từ một tàu ở gần đó. Diễn biến này cho thấy chi phí leo thang có thể gây áp lực đáng kể lên hoạt động xuất khẩu dầu mỏ của Nga.
Cuộc tấn công nằm trong chiến dịch rộng lớn hơn nhằm vào hệ thống hậu cần hàng hải của Nga, thay vì trực tiếp nhắm vào hạm đội quân sự.
Rủi ro gia tăng đang làm giảm lợi nhuận trên mỗi chuyến vận chuyển. Các nhà khai thác phải đối mặt với chi phí thuê tàu tăng cao, giá nhiên liệu và bảo trì leo thang, cùng các tuyến đường dài hơn qua vùng biển nguy hiểm hơn. Những yếu tố này đang dần làm suy yếu hiệu quả kinh tế của "hạm đội bóng tối" Nga.
Thành viên SBU đứng gần xuồng không người lái hải quân SeaBaby. Ảnh: Forbes
Janis Kluge, chuyên gia về Nga tại Viện Nghiên cứu Quốc tế và An ninh Đức, nhận định rằng các cuộc tấn công mạnh vào tàu chở dầu thuộc "hạm đội bóng tối" có thể làm tắc nghẽn các tuyến xuất khẩu dầu mỏ quan trọng của Nga, từ đó tác động trực tiếp đến khối lượng xuất khẩu và nguồn thu ngân sách.
Theo phân tích tháng 12/2025 của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), hạm đội ngầm của Nga vận chuyển khoảng 3,7 triệu thùng dầu mỗi ngày, chiếm gần 65% lượng dầu xuất khẩu bằng đường biển, mang lại doanh thu ước tính từ 87 đến 100 tỷ USD mỗi năm.
Cuối tháng 11, SBU cho biết đã tấn công hai tàu chở dầu bị trừng phạt của Nga là Kairos và Virat ngoài khơi Biển Đen của Thổ Nhĩ Kỳ. Theo Le Monde, một tàu chở dầu khác có liên hệ với Nga mang tên Mersin cũng đã hứng chịu nhiều “vụ nổ bên ngoài” khi neo đậu ngoài khơi Senegal vào cuối tháng đó. Các nhà điều tra và blogger quân sự Nga cho rằng đây có thể là một cuộc tấn công bí mật bằng máy bay không người lái hải quân Ukraine, được thực hiện thông qua tàu vận tải dân sự sau khi tín hiệu AIS của con tàu bị mất.
Đầu tháng này, SBU tiếp tục báo cáo một vụ tấn công khác nhằm vào một tàu chở dầu thuộc hạm đội bí mật ở Biển Đen bằng máy bay không người lái Sea Baby, khiến con tàu bị hư hại nghiêm trọng. Chuỗi sự kiện này cho thấy Ukraine sẵn sàng tấn công các tàu vận tải liên kết với Nga ở bất cứ nơi nào chúng hoạt động, không chỉ ở vùng biển gần tiền tuyến.
Ukraine mở rộng chiến trường biển
Chiến dịch của Ukraine cũng đã mở rộng chiến trường. Ngày 15/12, Kiev tuyên bố lần đầu tiên sử dụng thành công máy bay không người lái dưới nước để tấn công một tàu ngầm Nga, nhắm vào tàu ngầm lớp Kilo tại cảng Novorossiysk trên Biển Đen.
Theo Euromaidan Press, vụ tấn công này làm lộ rõ điểm yếu mang tính cấu trúc trong hệ thống phòng thủ hải quân Nga, vốn được tối ưu để đối phó với máy bay không người lái và tên lửa trên mặt nước nhưng kém hiệu quả trước các hệ thống dưới nước chậm, khó phát hiện, có khả năng lợi dụng các lỗ hổng về âm thanh và giám sát. Máy bay không người lái được cho là đã dựa vào các điểm định vị lập trình sẵn và khả năng điều khiển tự động để di chuyển trong môi trường cảng phức tạp.
Sự leo thang này phản ánh một chiến lược có chủ đích. “Chúng tôi sẽ tấn công bất cứ ai đến Novorossiysk hoặc các cảng khác của Nga để lấy dầu – trước khi họ có được dầu,” Andrii Klymenko, chuyên gia theo dõi hạm đội ngầm tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Biển Đen, nói với The New York Times.
Tàu chở dầu của Nga ở Địa Trung Hải bị xuồng không người lái Ukraine tấn công. Ảnh: kyivindependent
Kiev đang tìm cách cắt đứt nguồn thu từ dầu mỏ – nguồn tài chính duy trì cuộc chiến của Nga – đồng thời gia tăng áp lực lên các tài sản quân sự. Chiến lược này đòi hỏi thời gian để triển khai, khi Ukraine phải chứng minh rằng việc đáp trả sự leo thang của Nga sẽ không kéo theo sự trả đũa từ phương Tây.
Trong suốt năm 2025, Ukraine tập trung tấn công các nhà máy lọc dầu của Nga trước khi chuyển trọng tâm sang cơ sở hạ tầng xuất khẩu, bao gồm các cảng dầu như Novorossiysk. Diễn biến này cho thấy bước chuyển từ những đòn gián đoạn mang tính biểu tượng sang gây sức ép lâu dài đối với khả năng xử lý và vận chuyển năng lượng xuất khẩu của Moscow.
Trong cuộc phỏng vấn với The War Zone vào tháng 6/2025, người đứng đầu tình báo quân sự Ukraine, Kyrylo Budanov, tuyên bố cán cân trên biển đã đảo chiều. “Hạm đội đã bị phong tỏa hoàn toàn,” ông nói. “Điều mà người Nga từng chế giễu – rằng Ukraine không có hạm đội – giờ đây họ đang phải đối mặt với chính điều đó.”
Thực tế, xuồng không người lái hải quân Ukraine đã áp đặt một cuộc phong tỏa một phần đối với Hạm đội Biển Đen của Nga. Biện pháp đối phó rõ ràng nhất của Moscow là hộ tống hạm đội ngầm bằng tàu chiến, song điều này lại khiến các tàu hộ tống phải đối mặt với cùng mối đe dọa từ máy bay không người lái, biến việc bảo vệ trở thành gánh nặng bổ sung.
Nga chạy đua tìm kiếm biện pháp đối phó
Nga đã tìm cách đối phó với xuồng không người lái của Ukraine bằng không quân và vũ khí tuần tra. Tháng 6, truyền thông Nga công bố đoạn video được cho là ghi lại cảnh tên lửa Lancet tấn công một xuồng không người lái của Ukraine gần cầu Kerch.
Tháng 12, nhà phân tích nguồn mở Andrew Perpetua chia sẻ đoạn video do Rubicon đăng tải, cho thấy một tên lửa Lancet phá hủy xuồng không người lái hải quân Ukraine được cho là mang tên lửa phòng không. Cuộc tấn công được cho là diễn ra cách điểm xuất phát khoảng 104 km.
Các biện pháp đối phó của Ukraine cũng đang tiến hóa. Samuel Bendett, nghiên cứu viên cao cấp tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới, cho biết các xuồng không người lái hiện đã mang theo máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất, cho phép chúng được sử dụng như phương tiện đánh chặn chống lại xuồng không người lái của Nga.
Trong bối cảnh tranh chấp tại Biển Đen tiếp diễn, Ukraine đã chứng minh khả năng mở rộng chiến trường bằng cách kết hợp các hoạt động trên mặt nước, dưới nước và xuồng không người lái tầm xa. Điều này gia tăng mối đe dọa đối với cả tàu quân sự lẫn thương mại của Nga, buộc Điện Kremlin phải phòng thủ trên một phạm vi rộng hơn nhiều so với các điểm nghẽn hàng hải truyền thống.
Các nhà bình luận quân sự Nga thừa nhận Moscow chưa có phản ứng đáp trả tương xứng, điều này cho thấy khó khăn của Nga trong việc bảo vệ hoạt động vận tải thương mại ngoài Biển Đen.
