Danh ca Bạch Yến hiện nay không còn đứng trên sân khấu biểu diễn nữa, nhưng tiếng hát của bà đã trở thành huyền thoại trong lòng công chúng Việt Nam.
Bước sang năm mới 2024, danh ca Bạch Yến tròn 82 tuổi. Danh ca Bạch Yến cũng vừa trải qua 2 mùa đông góa bụa, vì chồng bà – nhạc sĩ Trần Quang Hải đã qua đời tại Pháp vào ngày 30/12/2021.
Danh ca Bạch Yến hiện nay không còn đứng trên sân khấu biểu diễn nữa, nhưng tiếng hát của bà đã trở thành huyền thoại trong lòng công chúng Việt Nam. Và duyên nợ giữa danh ca Bạch Yến và nhạc sĩ Trần Quang Hải cũng được xem như một giai thoại đáng truyền tụng trong làng nghệ thuật Việt Nam.
Danh ca Bạch Yến tên thật là Quách Thị Bạch Yến, sinh năm 1942 tại Sóc Trăng. Có lẽ đến tận bây giờ cũng không có ca sĩ Việt Nam nào được trọng vọng như danh ca Bạch Yến thời thanh xuân.
Không chỉ là danh ca bảo chứng cho các chương trình ca nhạc tại Sài Gòn, danh ca Bạch Yến còn được mời lưu diễn nhiều quốc gia trên thế giới. Năm 1965, danh ca Bạch Yến được mời sang Mỹ biểu diễn dài ngày, và được xuất hiện trên các kênh truyền hình Mỹ như một biểu tượng giải trí của phương Đông.
Đặc biệt, danh ca Bạch Yến được tham gia Environment Show – chương trình ăn khách nhất của nước Mỹ thời ấy và biểu diễn cùng nhiều gương mặt đình đám toàn cầu như The Beatles, Bob Hope, Bing Crosby, Pat Boone, Rolling Stones…
Bên cạnh thể hiện những ca khúc tiếng Việt, danh ca Bạch Yến còn tạo được bất ngờ cho công chúng qua những ca khúc tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha và tiếng Ý. Danh ca Bạch Yến tâm sự: “Số mệnh không tự mình định đoạt được. Tôi bước lên sân khấu như một định mệnh. Và thật kỳ lạ là suốt từ đó tới giờ, tôi chỉ có hát, không làm thêm bất cứ công việc nào khác. Nghề biểu diễn thực sự rất khắt khe, đứng không vững một chút thôi là sụt xuống, mất chỗ, hát kém hay, hoặc kém đẹp đi một chút là lập tức sẽ có người thay thế. Vậy nên tự mình phải khổ luyện và giữ gìn”.
Danh ca Bạch Yến là người tình trong mộng của rất nhiều quý ông. Danh ca Bạch Yến cũng chính là nhân vật trữ tình trong các ca khúc nổi tiếng của nhạc sĩ Lam Phương như “Kiếp tha hương”, “Tình bơ vơ”, “Em đi rồi” và “Cho em thêm tuổi ngọc”.
Thế nhưng, không ai khiến danh ca Bạch Yến rung động thực sự. Danh ca Bạch Yến chia sẻ: “Thời trẻ khi hát ở Mỹ, Pháp, tôi được rất nhiều người theo, người mình có người nước ngoài có. Nhưng hình như họ đều chỉ yêu bề ngoài và danh tiếng của tôi nên lần nào tôi cũng yêu "trật". Có một người Mỹ, là chủ của 6 đài truyền hình ở miền trung tây nước này theo đuổi tôi quyết liệt và hỏi cưới. Nếu tôi đồng ý, ông sẽ lo cho cả gia đình tôi và muốn gì được đó. Nhưng tôi từ chối với lời giải thích: “Tôi yêu anh chưa đủ để cưới anh!”. Tôi từ chối nhiều người Tây vì không muốn lấy chồng nước ngoài nhưng khi yêu người Việt thì người ta toàn làm tôi khổ”.
Điều vô cùng kỳ lạ là một người đàn ông Việt không mấy điển trai là nhạc sĩ Trần Quang Hải đã chinh phục được danh ca Bạch Yến.
Vậy, nhạc sĩ Trần Quang Hải có biệt tài gì để danh ca Bạch Yến phải xiêu lòng? Nhạc sĩ Trần Quang Hải sinh năm 1944 tại Sài Gòn. Nhạc sĩ Trần Quang Hải là con trai của giáo sư Trần Văn Khê. Dù từ 5 tuổi đã sống với mẹ, sau khi song thân ly hôn, nhưng Trẩn Quang Hải lại trở thành người đồng hành với cha mình trên sự nghiệp. Nhạc sĩ Trần Quang Hải có biệt tài sử dụng một vật dụng bình thường xung quanh để thành một nhạc cụ độc đáo. Nhạc sĩ Trần Quang Hải có thể tấu khúc lôi cuốn người nghe bằng đũa, muỗng, chén, dĩa, ly… Nhạc sĩ Trần Quang Hải có thể biểu diễn hàng chục ca khúc từ cổ chí kim, từ Đông sang Tây chỉ với một thanh tre.
Ngoài ra, nhạc sĩ Trần Quang Hải cũng là giáo sư ở nhiều trường âm nhạc tại Pháp. Một số công trình nghiên cứu của giáo sư – nhạc sĩ Trần Quang Hải được xem như cẩm nang cho bạn bè quốc tế khi muốn tìm hiểu âm nhạc truyền thống Việt Nam. Nhạc sĩ Trần Quang Hải lúc sinh thời từng thổ lộ: "Con đường nghiên cứu của tôi nhắm về sự giao lưu các loại nhạc cổ truyền tạo thành loại nhạc thế giới (world music), pha trộn nhạc tùy hứng, jazz, đương đại với nhiều loại nhạc khí và kỹ thuật giọng hát để tạo thành một loại nhạc hoàn toàn mới lạ”.
Năm 1978, danh ca Bạch Yến tình cờ gặp nhạc sĩ Trần Quang Hải tại một chương trình ca nhạc. Lúc ấy, ngoài lời giới thiệu “con trai của Trần Văn Khê” thì nhạc sĩ Quang Hải gần như vô danh. Điều gì đã khiến danh ca Bạch Yến nhận lời cầu hôn của nhạc sĩ Trần Quang Hải chỉ sau một ngày hẹn hò? Danh ca Bạch Yến cho biết lúc ấy nhạc sĩ Trần Quang Hải vừa ly dị vợ và một mình nuôi đứa con gái 5 tuổi. Lúc ấy nhạc sĩ Trần Quang Hải đã 34 tuổi nhưng gầy gò như một cậu trai 17-18 tuổi.
Cuộc gặp gỡ chớp nhoáng bên cánh gà sân khấu, danh ca Bạch Yến hỏi thăm nhạc sĩ Trần Quang Hải đúng hai câu, một câu về người cha – giáo sư Trần Văn Khê và một câu về đứa con gái 5 tuổi. Thế mà, nhạc sĩ Trần Quang Hải bâng khuâng xúc động. Hết show diễn, nhạc sĩ Trần Quang Hải chạy đi tìm danh ca Bạch Yến để mời bữa cơm tối.
Lần hạnh ngộ thứ hai, sau một ngày, nhạc sĩ Trần Quang Hải đã cầu hôn kiểu độc đáo nhất trần gian. Ông nắm bàn tay của nữ danh ca Bạch Yến và thủ thỉ: “Bàn tay Bạch Yến đẹp quá. Nếu được, cho tôi xin rước về nhà”. Cứ ngỡ nhạc sĩ Trần Quang Hải nói đùa, danh ca Bạch Yến gật đầu.
Ai dè, tuần lễ sau đã thấy nhạc sĩ Trần Quang Hải gửi 400 thiệp mời cho bạn bè ở Paris, để mời dự đám cưới. Danh ca Bạch Yến nhớ lại: “Tôi về làm dâu gia đình âm nhạc dân tộc theo một cách khó tin như vậy, nhưng hạnh phúc chưa bao giờ tắt trong quan hệ của vợ chồng tôi. Anh Trần Quang Hải hóm hỉnh và ấm áp, luôn cho tôi một điểm tựa tin cậy suốt bốn thập niên bên nhau”.
Danh ca Bạch Yến không có con chung với nhạc sĩ Trần Quang Hải, nhưng đứa con riêng của chồng được bà chăm sóc cực kỳ chu đáo và ân cần. Khi sinh thời, giáo sư Trần Văn Khê rất tự hào về nàng dâu nổi tiếng và dành không ít lời khen ngọt ngào: “Mỗi khi cất giọng, Bạch Yến hát lên tiếng Việt trong sáng nhất và hồn Việt tươi trẻ nhất”. Vốn là một ngôi sao tân nhạc, nhưng từ khi làm vợ của nhạc sĩ Trần Quang Hải thì danh ca Bạch Yến chuyển sang hát dân ca.
Những show diễn của đôi phu thê Bạch Yến – Trần Quang Hải luôn nhận được sự yêu mến và thán phục của cộng đồng người Việt lẫn quốc tế. Trong chương trình kỷ niệm 60 năm ca hát của danh ca Bạch Yến, nhạc sĩ Trần Quang Hải vừa làm MC vừa biểu diễn những loại nhạc cụ do ông sáng chế. Còn danh ca Bạch Yến bộc bạch về tiếng hát được công chúng yêu mến lâu dài: “Thời gian không tha cho ai hết nhưng mình phải làm cách nào để giữ được sức khỏe thì sẽ có được rất nhiều thứ, đặc biệt là giọng hát. Vì luôn trân trọng và muốn khán giả hài lòng khi nghe Bạch Yến hát nên đến tuổi này tôi vẫn luyện thanh mỗi ngày. Sáng uống một lít rưỡi nước, ăn sáng rồi đi bộ 4 km. Ngày nào cũng vậy. Dù trời nắng, mưa, tuyết, tôi vẫn đi. Trở về nhà với mồ hôi ướt đẫm áo nhưng lúc nào tôi cũng thấy mình tràn trề năng lượng, hạnh phúc và yêu đời hơn”.
Bây giờ, nhạc sĩ Trần Quang Hải không còn nữa, nhưng hình bóng của ông vẫn còn nguyên vẹn trong thương nhớ của người vợ nổi tiếng.
Danh ca Bạch Yến nói về người chồng nhỏ hơn 2 tuổi đã cách biệt âm dương 2 năm: “Trong mắt tôi, anh Trần Quang Hải là một bậc thầy âm nhạc. Nhờ làm vợ anh, mà tôi càng thêm hiểu, càng thêm yêu âm nhạc truyền thống của dân tộc Việt Nam. Tôi đi xách đàn cho chồng để học hỏi thêm từ anh. Nói nôm na, tôi bỏ nhiều thời gian và dồn tâm trí để "kho nồi cá kho" thuần Việt, bằng nước mắm chứ không bằng bột nêm Maggi, tôi nêm hành lá chứ không thêm bơ vào nồi cá... Đó thực sự là sự chuyển mình đầy khó khan, nhưng cực kỳ thú vị.
Chúng tôi sống chủ yếu ở nước ngoài, nhưng những công trình nghiên cứu và những tiết mục biểu diễn của anh Trần Quang Hải vẫn chất chứa sâu nặng ân tình quê hương. Anh Trần Quang Hải đã tiếp nối con đường của cha mình – giáo sư Trần Văn Khê để đưa vẻ đẹp và văn hóa Việt Nam giao lưu và khẳng định vị trí trên thế giới”.
