Theo như có một bài phân tích vào hôm 09/04 về tổng kết chuyến đi Trung Quốc của tổng thống Pháp Emmanuel Macron, sau khi ông Emmanuel Macron đã kết thúc chuyến công du Trung Quốc hôm 07/04/2023. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã tìm cách "tâng bốc" tổng thống Pháp với mục đích châu Âu không áp dụng đường lối cứng rắn với Bắc Kinh .
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (P) tiếp tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại Quảng Châu, Trung Quốc ngày 07/04/2023. AP - Thibault Camus
Tập Cận Bình trải thảm đỏ đón Emmanuel Macron trong vòng 3 ngày, thậm chí còn mời tổng thống Pháp dự tiệc trà, trong bầu không khí thân mật, không câu nệ lễ tân, ở trước hồ nước có thảm thực vật nhiệt đới bao quanh, tại dinh thự của tỉnh trưởng Quảng Đông, ở Quảng Châu - nơi cha của nhà lãnh đạo Trung Quốc từng sống khi ông giữ chức tỉnh trưởng từ năm 1978 đến 1981. Tập Cận Bình nói với vị khách của mình như sau : « Tôi rất vui vì chúng ta chia sẻ nhiều quan điểm giống nhau hoặc tương đồng về các vấn đề liên quan đến Trung Quốc-Pháp, Trung Quốc-châu Âu, các vấn đề quốc tế và khu vực. » Cũng hiếm khi nào báo chí Trung Quốc lại khen ngợi một nguyên thủ quốc gia phương Tây như vậy.
Việc nối lại quan hệ với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sau 3 năm diễn ra đại dịch Covid-19 khiến Bắc Kinh tự cô lập với thế giới hiển nhiên là điều hữu ích. Các cố vấn ở điện Elysée giải thích rằng với suy nghĩ duy ý thường có của mình, Emmanuel Macron hy vọng qua các cuộc thảo luận kéo dài nhiều giờ với chủ nhà, sẽ làm thay đổi quan điểm của Trung Quốc về cuộc chiến ở Ukraina. Mục tiêu của lãnh đạo Pháp là thuyết phục Bắc Kinh không trở thành « bên tham chiến », qua việc cung cấp vũ khí cho Nga. Điện Elysée cũng muốn gửi thông điệp tới Trung Quốc, để Bắc Kinh có thể đóng góp giải pháp trong trường hợp một ngày nào đó không gian đàm phán sẽ mở ra. Tương lai sẽ trả lời liệu rằng chuyến đi này của ông Macron có khiến mọi việc trở nên dễ dàng hơn hay không.
Sự đoàn kết của châu Âu bị suy yếu
Giờ đây, Emmanuel Macron đã ra về tay trắng sau chuyến đi của mình. Nhà lãnh đạo Pháp chưa nhận được bất kỳ cam kết cụ thể nào từ chủ tịch Trung Quốc, người vẫn chưa lên án cuộc xâm lược Ukraina của Nga. Mặt khác, ông Tập Cận Bình tái khẳng định rằng trong cuộc chiến này, tất cả các bên đều có « những lo ngại chính đáng về an ninh ». Lập trường không thay đổi này đã được dự đoán từ trước : Tập Cận Bình đã sang Matxcơva vào tháng trước để củng cố mối quan hệ với « người bạn » Vladimir Putin và đặt mình vào phe chống phương Tây. Không có lý do gì để ông Tập ngay lập tức thay đổi đường lối chiến lược của mình, bất chấp « chiến dịch quyến rũ » của Emmanuel Macron.
Ngoài ra, sự đoàn kết của châu Âu không được củng cố sau chuyến đi này của ông Macron. Mặc dù ban đầu, mục tiêu của tổng thống Pháp là thắt chặt sự đoàn kết của châu Âu, với việc mời bà Ursula von der Leyen, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, tham gia vào một phần các hoạt động trong chuyến công du. Thách thức lớn nhất để chiến lược này đạt được hiệu quả là thể hiện tính nhất quán trong các phát biểu. Nhưng điều mà phía Trung Quốc thấy rõ nhất là sự khác biệt về giọng điệu giữa hai nhà lãnh đạo châu Âu. Emmanuel Macron muốn tránh xa cách tiếp cận được coi là « đối đầu » của Hoa Kỳ, đã tỏ ra hòa dịu hơn nhiều so với bà Ursula von der Leyen. Bà đã có một bài phát biểu rất gay gắt trước khi thực hiện chuyến đi, tố cáo lập trường « cứng rắn có chủ đích xuất phát từ vị trí chiến lược toàn cầu của Trung Quốc » và tiếp tục tỏ ra gay gắt khi đặt chân đến Trung Quốc. Bà nhấn mạnh rằng nếu Bắc Kinh cung cấp vũ khí cho Matxcơva, « thì điều đó sẽ làm tổn hại đáng kể đến mối quan hệ giữa Liên Hiệp Châu Âu và Trung Quốc ». Emmanuel Macron chủ trương hoan nghênh kế hoạch hòa bình 12 điểm do Trung Quốc đề xuất - bị Ukraina và hầu hết các nước phương Tây bác bỏ - và kêu gọi Bắc Kinh đóng vai trò trung gian trong cuộc xung đột này. Đồng thời không chấp nhận bị lôi kéo vào vòng xoáy gia tăng căng thẳng giữa Trung Quốc và phương Tây.
Một điểm khác biệt đáng chú ý khác : trong khi chủ tịch Ủy Ban Châu Âu nhấn mạnh đến việc phải « giảm thiểu rủi ro » trong quan hệ với Bắc Kinh, thì Emmanuel Macron, người được khoảng 50 lãnh đạo doanh nghiệp tháp tùng, lại không chia sẻ quan điểm này, và dường như tổng thống Pháp chủ yếu quan tâm đến việc củng cố quan hệ kinh tế với Bắc Kinh.
Chính quyền Trung Quốc, vốn muốn đẩy mạnh quan hệ song phương với các nước châu Âu nhằm gây ảnh hưởng lớn hơn, đã không bỏ lỡ cơ hội khai thác những bất đồng này và thể hiện rõ sự lựa chọn của mình. Emmanuel Macron đã được đón tiếp với những nghi thức long trọng của một chuyến thăm cấp Nhà nước, không giống như bà Ursula von der Leyen, người không phải là lãnh đạo một quốc gia, được tiếp đón một cách đơn giản và không được mời tham gia các hoạt động chỉ giành riêng cho quan hệ song phương trong chương trình nghị sự.
Đối với Tập Cận Bình, người luôn tìm cách ngăn cản châu Âu bám theo lập trường của Mỹ trong hồ sơ Bắc Kinh, câu thần chú của Macron về « tự chủ chiến lược » của châu Âu trong quan hệ với Trung Quốc là một « món hời » ngoài mong đợi. Noah Barkin, nhà phân tích tại nhóm Rhodium cho biết : « Tập Cận Bình coi Macron là đồng minh trong nỗ lực chia rẽ Liên Âu và Hoa Kỳ, đồng thời chống lại những nước châu Âu ủng hộ đường lối cứng rắn hơn đối với Bắc Kinh. »
Chủ tịch Trung Quốc và báo chí trong nước đều nhấn mạnh rằng Trung Quốc và Pháp phải tiếp tục chống lại tâm lý chiến tranh lạnh và sự đối đầu của các khối. Tờ Hoàn Cầu Thời Báo, trực thuộc đảng Cộng Sản Trung Quốc, đã viết : « Giờ đây, vào thời điểm mà sự chia rẽ và thậm chí là sự đối đầu đang cận kề, giá trị của tình hữu nghị giữa Trung Quốc và Pháp càng lớn hơn. » Tờ báo nhấn mạnh : « Ai cũng thấy rõ rằng trở thành một chư hầu chiến lược của Washington là đi vào ngõ cụt. Biến mối quan hệ Trung Quốc-Pháp trở thành cầu nối cho sự hợp tác Trung Quốc-châu Âu là việc có lợi cho cả hai bên và cho cả thế giới. »
Thái độ của tổng thống Macron đối với Bắc Kinh chắc chắn sẽ khiến Washington cảm thấy khó chịu, vào thời điểm mà căng thẳng Trung-Mỹ đang ở mức rất cao khi Mỹ coi Trung Quốc là mối đe dọa chiến lược chính của mình. Tuyên bố chung giữa Paris và Bắc Kinh vào cuối chuyến công du dường như còn đổ thêm dầu vào lửa khi đề cập đến một « quan hệ đối tác chiến lược toàn diện » và tầm nhìn về một « thế giới đa cực » - điều mà Washington có thể suy diễn như một mong ước về một thế giới không bị thống trị bởi Hoa Kỳ.
Chủ nhân điện Elysée cũng đã tỏ ra kín tiếng về vấn đề Đài Loan, một trong những chủ đề tranh chấp chính giữa hai siêu cường thế giới, vào thời điểm mà Trung Quốc tiếp tục gia tăng áp lực quân sự đối với hòn đảo. « Tôi không phải là Đài Loan hay là Hoa Kỳ. Là người khắc kỷ kiên nghị, tôi chỉ có thể quan tâm giải quyết những vấn đề phụ thuộc vào tôi », tổng thống Macron biện minh với các nhà báo.
Nhà phân tích Noah Barkin nhấn mạnh rằng vào thời điểm mà Hoa Kỳ và Trung Quốc hầu như không còn giữ liên lạc, châu Âu có thể đóng một vai trò chủ chốt trong việc gửi những thông điệp quan trọng tới Bắc Kinh, đặc biệt là về vấn đề Ukraina. Nhưng châu Âu phải làm vậy một cách đoàn kết. Điều đó có nghĩa là gửi thông điệp chung, sử dụng ảnh hưởng kinh tế của châu Âu một cách hiệu quả và không nhầm lẫn giữa những lời tâng bốc và kết quả đạt được thực sự. Theo ông Barkin, những lo ngại của Mỹ về sự chia rẽ của châu Âu đối với chính sách áp dụng với Trung Quốc sẽ gia tăng sau chuyến đi này của tổng thống Macron.
