cố lănh đạo Muammar Gaddafi có lẽ c̣n sống măi trong tim những người trong gia đ́nh lớn của ông. Ông vẫn "hiện diện" trong một căn hộ sang trọng ở Cairo - Ai Cập thông qua những bức ảnh treo trên tường cho dù ông qua đời đă nhiều năm. Hậu duệ của ông đang chuẩn bị tái xuất?
Có ư kiến cho rằng nhân vật tốt nhất để điều hành Libya lúc này là Saif al-Islam Gaddafi, con trai cố lănh đạo Muammar Gaddafi
Sửa chữa quá khứ
Hằng tuần, một nhóm người từng ủng hộ ông Muammar Gaddafi tụ tập lại đây, bàn bạc về tương lai Libya và số phận của chính họ. Người chủ tŕ các cuộc gặp mặt này là em họ của ông Muammar Gaddafi, ông Ahmed Gaddaf al-Dam - 65 tuổi, chủ căn hộ. "Ông ấy đang sống trong con tim của hàng triệu người" - ông Gaddaf al-Dam nh́n lên một bức ảnh và nói.
Sau khi ông Muammar Gaddafi bị lật đổ và sát hại 6 năm trước, hàng chục ngàn người trung thành với ông đă sống lưu vong, nhiều người trốn sang Ai Cập. Suốt từ đó đến nay, họ vẫn hằng mong đóng vai tṛ trong việc định h́nh một đất nước Libya mới. Trong khi các con trai ông Muammar Gaddafi bị truy nă, sống lưu vong, ngồi tù hoặc chết, ông Gaddaf al-Dam nổi lên là phát ngôn viên chính cho gia tộc Gaddafi.
Ông đại diện cho niềm hy vọng của những người Libya từng hưởng cuộc sống đặc quyền đặc lợi thời ông Muammar Gaddafi, cũng như là nỗi lo của nhiều người e sợ sự trở lại của những kẻ đă hậu thuẫn cho chế độ nhà lănh đạo này.
Trong bối cảnh bất ổn và bạo lực bao trùm Libya, ông Gaddaf al-Dam cảm nhận được cơ hội. Ông ta và những người ủng hộ đang vun đắp mối quan hệ với các bộ tộc có ảnh hưởng và những cựu đối thủ đang thất vọng trước sự tŕ trệ chính trị trong nước, trong lúc t́m cách làm suy yếu chính phủ được phương Tây hậu thuẫn.
Hy vọng của họ càng gia tăng sau khi Saif al-Islam Gaddafi - con trai nhà Gaddafi, được đánh giá có tố chất làm lănh đạo nhất - được trả tự do mùa hè vừa qua dù chưa công khai ra mặt. "Sẽ không có ḥa b́nh mà không có chúng tôi. Chúng tôi đại diện cho đa số người dân Libya. Chúng tôi muốn làm mọi chuyện đúng đắn và sửa chữa quá khứ" - ông Gaddaf al-Dam nhấn mạnh.
"Quá khứ" được nói đến chính là cuộc nổi loạn bạo lực, một chương trong cuộc nổi dậy Mùa xuân Ả Rập và sự đàn áp sau đó của ông Muammar Gaddafi đă dẫn đến chiến dịch quân sự của liên quân năm 2011. Đến tháng 10 cùng năm, nhà lănh đạo này mất mạng trong tay các tay súng ở TP Sirte, nơi ông sinh ra. Vào thời điểm đó, ông Gaddaf al-Dam đă chạy khỏi đất nước.
Ông Ahmed Gaddaf al-Dam trước chân dung anh họ, nhà lănh đạo quá cố Muammar Gaddafi Ảnh: WASHINGTON POST
Là thành viên chủ chốt trong giới thân cận với nhà lănh đạo Libya bị lật đổ, ông Gaddaf al-Dam theo học tại các học viện quân sự ở Anh, Thổ Nhĩ Kỳ và Pakistan. Ông đă giúp tuồn vũ khí và tiền mặt của ông Muammar Gaddafi vào Nam Phi để hỗ trợ cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và vào Zimbabwe cho phong trào độc lập. Sau đó, ông trở thành đại diện ngoại giao của Libya ở Cairo, sống trong một căn hộ ở ḥn đảo Zamalek và định cư tại đây sau cuộc nổi dậy 2011.
Năm 2013, nhà chức trách hậu cách mạng ở Libya ban hành lệnh bắt Gaddaf al-Dam và t́m cách dẫn độ ông cùng các quan chức khác của chế độ cũ về nước. Bị tống giam nhưng Gaddaf al-Dam được ṭa án Ai Cập tha bổng sau khi các luật sư biện hộ rằng ông mang hộ chiếu Ai Cập - mẹ ông là người Ai Cập - và đào thoát khỏi Libya để phản đối chuyện sát hại những người chống đối.
Không dễ trở lại
Lúc này, Gaddaf al-Dam ít có khả năng bị bắt v́ ông gần gũi với Tổng thống Ai Cập Abdel Fatah al-Sissi - từng học chung học viện quân sự. Trong khi đó, Libya lại bị chia rẽ hơn trước nhiều.
"Nhiều người vẫn c̣n tin Gaddaf al-Dam nhưng số khác cáo buộc ông ta bán đứng chế độ bằng cách ra đi. Ông ta có nhiều ảnh hưởng... Ông ta có thể giúp tái định h́nh t́nh h́nh chính trị" - ông Abdelbasit Ahmed Abu Dieh, cựu giám đốc hăng tin Libya, nhận xét.
Nhân vật này thường xuất hiện trên đài truyền h́nh ở Ai Cập với thông điệp rơ ràng: Những di sản của chế độ cũ phải được đưa vào bất kỳ giải pháp chính trị nào được Liên Hiệp Quốc và phương Tây làm trung gian. Ông cũng kêu gọi sự ḥa giải và trả tự do cho hàng ngàn người trung thành với nhà lănh đạo Gaddafi bị cầm giữ trong các nhà tù Libya.
Tại cuộc gặp gần đây bên trong căn hộ ở Cairo nêu trên, một nhóm người có ảnh hưởng đồng ư rằng nhân vật tốt nhất để điều hành Libya lúc này là Saif al-Islam Gaddafi. Có ư kiến cho rằng con trai nhà Gaddafi có thể là ứng viên ra tranh cử vào năm tới.
Tại cuộc họp báo ở Tunis hồi tháng trước, một luật sư của gia đ́nh Gaddafi xác nhận Saif al-Islam đang khỏe mạnh và theo sát các diễn biến ở Libya. Những người ủng hộ Saif al-Islam hiện giữ bí mật nơi ẩn náu của anh ta v́ lư do an ninh. Tuy nhiên, một số người có mặt tại cuộc gặp kể trên cho biết họ có liên lạc với Saif al-Islam.
Họ khẳng định người dân Libya sẽ chấp nhận một Gaddafi khác và lưu ư rằng trước khi Saif al-Islam cùng cha ra tay trấn áp cuộc nổi loạn, anh ta đă ủng hộ tự do chính trị, cải tổ thị trường tự do và mang lại cơ hội cho giới trẻ Libya. "Anh ta không giống cha ḿnh" - một luật sư trẻ tên Noor Ibrahim đánh giá.
Tuy nhiên, ông Mohamed Ama’azeb, thành viên Hội đồng Tổng thống ở Tripoli, cho rằng việc quay lại chính trường sẽ là điều "thực sự khó khăn" đối với Gaddaf al-Dam và Saif al-Islam Gaddafi, nếu không muốn nói là không thể bởi sự phản đối từ những lực lượng chính trị, vũ trang lâu nay vẫn chống đối nhà Gaddafi.
