Nga đang "bơi" trong đống tiền mặt nhờ bán dầu cho Ấn Độ, Trung Quốc và Trung Đông khi Mỹ - Âu quyết định quay lưng.
Kể từ khi xung đột với Ukraine, Moskva thậm chí còn đang kiếm được nhiều tiền hơn từ dầu mỏ. Theo Elina Ribakova, Phó kinh tế trưởng tại Viện Tài chính Quốc tế, Moskva kiếm được 97 tỷ USD từ việc bán dầu mỏ và khí đốt cho đến tháng 7, với khoảng 74 tỷ USD từ dầu mỏ. "Nga đang bơi trong đống tiền mặt", bà nói.
Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho hay, tháng 7, Nga xuất khẩu 7,4 triệu thùng dầu thô và các sản phẩm như dầu diesel và xăng mỗi ngày, tức chỉ giảm khoảng 600.000 thùng một ngày so với hồi đầu năm.
Nga vẫn kiếm được trung bình 20 tỷ USD mỗi tháng, so với mức trung bình hàng tháng 14,6 tỷ USD vào năm 2021. Thậm chí, theo dữ liệu từ công ty theo dõi tàu biển Vortexa, các lô hàng dầu mỏ của Nga đã tăng trở lại trong tháng 8.
Đầu năm nay, các thương nhân dự đoán xuất khẩu dầu của Nga sẽ giảm khoảng 3 triệu thùng mỗi ngày do các lệnh trừng phạt. Nhưng điều đó không xảy ra. Theo các nhà kinh doanh dầu mỏ, công ty vận tải biển, doanh số bán năng lượng của Nga khởi sắc nhờ tìm được người mua mới, phương tiện thanh toán mới, thương nhân mới và cách thức tài trợ mới cho xuất khẩu.
"Mọi người thấy rằng thế giới cần dầu và không ai đủ can đảm để cấm vận 7,5 triệu thùng dầu và các sản phẩm dầu của Nga", Sergey Vakulenko, Nhà phân tích và cựu giám đốc điều hành một công ty năng lượng Nga, bình luận.
Sau khi dầu Nga bị những người mua ở Mỹ, Liên minh châu Âu và các đồng minh Thái Bình Dương của họ cắt giảm nhập khẩu, phần lớn trong số đó được chuyển đến các quốc gia ở châu Á.
Sản lượng xuất khẩu và cơ cấu khách hàng của dầu Nga từ 2019 đến nay. Đồ họa: WSJ
Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và các quốc gia Trung Đông nhanh chóng tăng cường mua hàng, tận dụng cơ hội mua dầu giá rẻ và mở ra các tuyến thương mại mới sinh lợi cho dầu thô của Nga.
Ấn Độ hiện là khách hàng tốt nhất của Nga. Từ chỗ các công ty nhập khẩu dầu của Nga gần như bằng 0 đã lên gần một triệu thùng mỗi ngày trong vòng vài tuần sau cuộc xung đột Ukraine. "Dầu của Nga sẽ tìm thấy con đường mới vào Ấn Độ, Trung Quốc và các thị trường khác", Evgeny Gribov, Cựu CEO Lukoil PJSC, nhà sản xuất dầu lớn thứ hai của Nga, đánh giá.
Nhưng một khách hàng bất ngờ hơn cả là Trung Đông. Xuất khẩu dầu nhiên liệu của Nga - một loại dầu tinh chế nhẹ của dầu thô - hiện đổ đến Saudi Arabia và UAE. Chúng được dùng để đốt trong các nhà máy điện của Saudi Arabia hoặc dùng để trộn với dầu Iran rồi xuất bán tiếp từ cảng Fujairah của UAE.
Mua vào dầu Nga với chiết khấu tốt, hãng dầu mỏ quốc doanh Saudi Arabian Oil lại được tự do xuất khẩu dầu thô của mình theo giá thị trường. "Người Saudi Arabia rất vui khi bán dầu của họ hơn là đốt để sản xuất điện", Carole Nakhle, Giám đốc điều hành tại công ty tư vấn Crystol Energy, cho biết.
Theo vị chuyên gia, với giao dịch này, nguồn cung dầu của thế giới được bổ sung và kéo giá giảm xuống, các bên cùng hưởng lợi.
Saudi Arabia và Nga vốn cùng là thành viên của OPEC+. Bất chấp lời kêu gọi của Mỹ, tuần trước, Bộ trưởng Năng lượng Saudi Arabia Hoàng tử Abdulaziz bin Salman cho biết OPEC có thể cắt giảm sản lượng dầu để kéo giá lên.
Trong hầu hết trường hợp, dầu của Nga là hợp pháp để mua và bán. Thậm chí, một số ngân hàng, nhà giao dịch hàng hóa phương Tây còn lo xa đến mức từ chối bất kỳ giao dịch nào liên quan đến dầu của Nga. Điều đó tạo cơ hội làm ăn cho các thương nhân nhỏ hơn. Những công ty này chuyển nhân sự đến Dubai và Singapore - những nơi không áp dụng các lệnh trừng phạt - để xử lý các giao dịch dầu Nga.
Để hạn chế bên ngoài dòm ngó, Moskva đã dừng cập nhật hàng tháng về sản lượng dầu và các dữ liệu khác. Nga không còn nêu chi tiết dầu xuất đi được vận chuyển đến đâu, ai vận chuyển nó. Dầu cũng được những đơn vị trung gian chuyển từ tàu này sang tàu khác ngay trên biển.
Theo các thương nhân, dầu Nga được lưu trữ tại trung tâm thương mại Fujairah và được ngụy trang một cách có chủ ý. Một thương nhân Thụy Sĩ cho biết dầu nhiên liệu ông mua được dựa trên các đặc điểm như hàm lượng lưu huỳnh thì rõ ràng là của Nga.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng dầu Nga sẽ vẫn còn những thách thức. Về ngắn hạn, mùa đông tới sẽ là một phép thử. Ngày 5/12, EU sẽ tiến hành giai đoạn cấm vận đối với dầu mỏ của Nga và cấm cung cấp dịch vụ bảo hiểm chở dầu Nga.
Theo Arkady Gevorkyan, Nhà phân tích tại Citigroup, điều này đồng nghĩa Nga có thể gặp khó khăn trong việc tìm đầu ra cho khoảng 1,25 triệu thùng dầu thô và nhiên liệu xuất khẩu đang chảy vào châu Âu mỗi ngày. Dưới áp lực của EU, Livia Gallarati của Energy Aspects dự báo sản lượng dầu thô hàng ngày của Nga và một loại nhiên liệu liên quan được gọi là condensate, có thể giảm khoảng 2 triệu thùng vào tháng 3/2023.
Washington đang cố gắng thuyết phục Brussels tìm những giải pháp trừng phạt nhưng không làm tăng giá dầu. Họ đề xuất áp trần giá dầu, nghĩa là chỉ cấm bán bảo hiểm chở dầu khi Nga bán trên giá trần do Mỹ - Âu quy định. Tuy nhiên, một số nhà giao dịch và nhà phân tích tỏ ra nghi ngờ về tính khả thi. Tiến độ triển khai ý tưởng này cũng đang giẫm chân tại chỗ.
Trong khi đó, với việc tiếp tục theo đuổi cách trừng phạt của mình, EU sẽ cho thấy sự sẵn sàng trong việc thay mặt Ukraine gánh lấy những tổn thất kinh tế. Nhiều người tin rằng Moskva sẽ đáp trả bằng cách cắt nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu, vốn chỉ còn khoảng 20% công suất trên đường ống Nord Stream 1. Helima Croft, Trưởng bộ phận chiến lược hàng hóa tại RBC Capital Markets, gọi đó là sự hủy diệt lẫn nhau.
Ngoài ra, về dài hạn, có những giới hạn về lượng dầu thô Nga mà các nhà máy lọc dầu ở Ấn Độ và Trung Quốc có thể mua. Và khi máy móc của Nga cũ đi và quyền tiếp cận vào các phần mềm của phương Tây bị cắt đứt do cấm vận, triển vọng tương lai có thể u ám hơn.
