Bộ trưởng Y tế Philippin Francisco Duque III cũng như Tổng thống Rodrigo Duterte từ chối tiêm vaccine của Trung Quốc với lư do cần cân nhắc thêm về sự phù hợp đối với độ tuổi, khiến gây tranh căi xoay quanh giá và độ an toàn của vaccine ở Philippines sẽ khiến Bắc Kinh khó có thể tuyên bố một chiến thắng về "ngoại giao vaccine".
Tổng thống và Bộ trưởng Y tế đều từ chối tiêm
Trung Quốc gần đây đă cung cấp khoảng 600.000 liều vaccine do hăng dược phẩm trong nước Sinovac Bioetech phát triển, trong đó những người trên tuyến đầu chống dịch sẽ là những đối tượng được ưu tiên. Việc triển khai chương tŕnh tiêm chủng diễn ra trong bối cảnh Philippin đang đối mặt với t́nh trạng dịch bệnh bùng phát nghiêm trọng nhất trong khu vực, cùng với đó là sự suy thoái kinh tế do t́nh trạng phong toả kéo dài.
Một y tá giới thiệu vaccine Covid-19 của Sinovac đến truyền thông ở thành phố Marikina, Philippines hom 2/3/2021. Ảnh: Asia Times
Các quan chức cấp cao của Philippin, bao gồm người đứng đầu Lực lượng Đặc trách chống Covid-19 của chính phủ, ông Czar Carlito Galvez Jr, sẽ là những người nằm trong danh sách được tiêm chủng đầu tiên, nỗ lực nhằm trấn an dư luận về mức độ an toàn và hiệu quả của vaccine.
Cùng với đó là các chuyên gia y tế cao cấp, bao gồm Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Philippin Gerardo Legaspi, Tổng giám đốc Cơ quan Quản lư Dược phẩm và Thực phẩm Eric Domingo, và Giám đốc Viện Công nghệ Sinh học Edsel Salvana.
Tuy nhiên, vẫn c̣n đó những nghi ngờ lớn xoay quanh vấn đề an toàn và hiệu quả của vaccine Trung Quốc, chưa kể những cáo buộc về tham nhũng quy mô lớn và việc tăng giá quá mức vaccine, điều vốn đă làm dấy lên sự phản đối từ dư luận đối với quá tŕnh tiêm chủng.
Những lo lắng này tiếp tục được nhân lên sau khi Bộ trưởng Y tế Philippin Francisco Duque III cũng như Tổng thống Rodrigo Duterte từ chối tiêm vaccine với lư do cần cân nhắc thêm về sự phù hợp đối với độ tuổi.
Trong nhiều tháng qua, chính quyền của ông Duterte đă đối mặt với sức ép lớn khi đă không thành công trong việc tiếp cận các nguồn cung vaccine. Vào năm ngoái, ông Duterte đă bỏ qua cơ hội đạt được thoả thuận mua hàng triệu liều vaccine từ các hăng dược phẩm phương Tây, đồng thời đặt ḷng tin vào các nguồn vaccine được hỗ trợ từ Nga và Trung Quốc.
"Tôi đă đưa ra đề xuất đối với Chủ tịch Tập Cận B́nh rằng nếu họ có vaccine, liệu Philippin có thể là một trong những quốc gia đầu tiên nhận được vaccine? Hoặc nếu cần thiết, nếu chúng ta phải mua, th́ Trung Quốc có thể hỗ trợ tín dụng để cuộc sống có thể sớm trở lại b́nh thường", ông Duterte phát biểu trước người dân vào giữa năm 2020, trong khi liên tiếp từ chối các đề xuất từ những công ty dược phẩm phương tây.
Bắc Kinh sau đó đă phản ứng một cách tích cực, khi người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân nhận định:"Chúng tôi sẵn sàng ưu tiên cung cấp vaccine cho quốc gia láng giềng thân thiện Philippines".
Thực tế, các quốc gia châu Phi từ Zimbabwe đến Senegal đă thành công trong việc nhận được vaccine trước cả quốc gia Đông Nam Á. Điều này khiến một bộ phận người dân Philippines coi điều này phản ánh việc Philippines đứng ở vị trí thứ yếu trong chiến lược của Bắc Kinh.
Bên cạnh việc nguồn cung vaccine bị tŕ hoăn trong nhiều tháng, mối lo lắng lớn hiện nay là chi phí và độ an toàn của các vaccine Trung Quốc. Vào đầu tháng 1, dư luận Philippines đă bày tỏ sự bức xúc trước cáo buộc về mức giá đắt đỏ của vaccine Trung Quốc, được dự báo sẽ lên tới 16,8 tỷ Peso, tương đương 350 triệu USD.
Tranh căi về giá và độ an toàn
Trước thông tin này, Thượng viện Philippines đă triển khai một cuộc điều tra kéo dài nhiều ngày. Trong một bài phát biểu sau đó, Thượng nghị sĩ Panfilo Lacson đă cảnh báo về nguy cơ tham nhũng lớn khi thiếu vắng sự các cơ chế giám sát về quy tŕnh mua sắm vaccine.
"Một lần nữa, đang có các dấu hiệu về tăng giá vaccine", ông nói, đồng thời tiết lộ các dữ liệu ban đầu từ Bộ Y tế Philippines cho thấy 2 liều vaccine của Sinovac có mức giá lên tới 3.629 Peso (38 USD), cao gấp nhiều lần giá vaccine từ các hăng dược phẩm khác.
"Hăy tưởng tượng, nếu vấn đề này không được làm rơ tại Thượng viện, và giả sử với thoả thuận mức giá 38 USD cho 2 liều vaccine Sinovac, cao hơn mức 5 USD tại Thái Lan, sự khác biệt đối với khoảng 25 triệu liều sẽ là 350 triệu USD", ông nói. Sau đó, giá vaccine đă giảm tới 60% xuống khoảng 650 Peso, hay 14 USD/liều, sau các cuộc đàm phán giữa hai bên.
Người phát ngôn của Tổng thống, Harry Roque, sau đó cho biết giá vacicne Trung Quốc chủ yếu đến từ các vấn đề địa chính trị, thay v́ các yếu tố thị trường.
Vaccine của Trung Quốc không chỉ bị vướng vào các cáo buộc tham nhũng. Trước đó, các chuyên gia cao cấp như Anthony Leachon, cựu chuyên gia tư vấn thuộc Lực lượng Đặc trách chống Covid-19 của chính phủ, đă nhận mạnh những lo ngại về vấn đề an toàn của vaccine.
"Tôi mong muốn tính tới các phương án khác thay v́ vaccine của Trung Quốc, ví như Moderna, Pfizer, Oxford, AstraZeneca", một chuyên gia y tế hàng đầu của Philipines nhận định sau tuyên bố của ông Duterte cho thấy xu hướng ưu tiên vaccine Trung Quốc.
"Trung Quốc không phải là quốc gia h́nh mẫu khi nghĩ tới các sản phẩm có chất lượng, mà đó là Mỹ, EU, Canada và Úc. Do đó, nhiều phương án sẽ là lư tưởng", Leachon nói, người cũng từng làm việc với vị trí giám đốc y tế tại Pfizer Philippines trong 16 năm.
Người dân Philippin cũng lo ngại về tính an toàn của vaccine Trung Quốc, khi các nghiên cứu chỉ ra mức độ hiệu quả của vaccine Sinovac đă giảm xuống 50% tại một số hoạt động thử nghiệm lâm sàng ở Brazil, trong khi đó tại Indonesia là 65%, thấp hơn nhiều mức độ hiệu quả lên tới 90% ở nhiều hăng dược phẩm khác như Pfizer.
Một khảo sát mới nhất cho thấy có tới 46% người trưởng thành tại Philippines không sẵn sàng sử dụng vaccine, trong khi con số c̣n lưỡng lự là 35%, cho thấy sự thiếu tin tưởng của người dân vào mức độ an toàn và hiệu quả của các vaccine hiện có tại Philippin.
Trong bối cảnh nguồn cung vaccine trở nên thiếu thống, các vấn đề về tham nhũng và yếu tố bất định từ chính quyền, Economist Intelligence Unit dự báo Philippines sẽ là một trong số những quốc gia cuối cùng có thể tạo dựng miễn dịch cộng đồng, điều đ̣i hỏi phải tiêm vaccine cho ít nhất 70% dân số tại một nước.
