Trong khi nhiều nhà đầu tư mải chạy theo sóng. Tỷ phú Warren Buffett vẫn trung thành với một bài kiểm tra duy nhất trước khi rót tiền: 'Liệu tôi có vui vẻ nắm giữ cổ phiếu này trong 10 năm?'
Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam liên tục tăng trưởng mạnh từ đầu năm 2025, nhà đầu tư cá nhân ngày càng năng động và “nhạy sóng” hơn bao giờ hết. Nhiều người theo dõi bảng điện tử hàng giờ, mua vào – bán ra chỉ trong vài ngày với hy vọng nắm bắt cơ hội sinh lời nhanh. Thế nhưng, giữa những biến động liên tục ấy, một nguyên tắc đầu tư cũ của Warren Buffett – người được mệnh danh là “nhà hiền triết xứ Omaha” – vẫn còn nguyên giá trị: “Liệu tôi có vui vẻ sở hữu cổ phiếu này nếu thị trường đóng cửa trong 10 năm?”.
Buffett luôn nói rằng nếu câu trả lời là “không”, ông sẽ không mua. Nguyên tắc tưởng như đơn giản ấy lại trở thành nền tảng giúp ông xây dựng nên đế chế Berkshire Hathaway, đưa công ty đạt mức sinh lời trung bình hơn 20% mỗi năm trong suốt bốn thập kỷ – điều mà rất ít nhà đầu tư có thể làm được.
Điều khiến Buffett khác biệt nằm ở chỗ ông coi cổ phiếu là phần sở hữu của một doanh nghiệp thật, chứ không phải tấm vé số may rủi. Khi Berkshire Hathaway niêm yết trên sàn chứng khoán New York năm 1988, Buffett từng nói đùa rằng ông sẽ thấy vui nếu giao dịch tiếp theo của cổ phiếu diễn ra… hai năm sau đó.
Câu nói khiến người phỏng vấn khi ấy ngạc nhiên, nhưng lại chứa đựng triết lý sâu sắc: đầu tư không phải là trò chơi của những cú nhấp chuột, mà là hành trình dài hơi cùng doanh nghiệp. Chính tư duy này giúp cổ phiếu Berkshire tăng 5.502.284% trong giai đoạn 1965–2024, vượt xa mức tăng 39.054% của chỉ số S&P 500 – minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của tầm nhìn dài hạn.
Trong thời đại mà điện thoại thông minh khiến việc giao dịch trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết, nhiều nhà đầu tư lại vô tình rơi vào chiếc bẫy của việc “nghiện kiểm tra”. Các ứng dụng đầu tư ngày nay thường được thiết kế theo hướng trò chơi hóa – với bảng xếp hạng, phần thưởng, thông báo đẩy – khiến người dùng cảm thấy phấn khích như đang tham gia một sàn cá cược.
Một nghiên cứu của Cơ quan Quản lý Tài chính Vương quốc Anh (FCA) cho thấy chính những yếu tố này khiến người dùng giao dịch thường xuyên hơn, chấp nhận rủi ro cao hơn mà không đạt được hiệu quả tốt hơn. Tương tự, nghiên cứu với hơn 15.000 khách hàng tại hai ngân hàng ở Đức cũng khẳng định: khi giao dịch trên điện thoại, người dùng có xu hướng mua các cổ phiếu biến động mạnh – những “tấm vé xổ số” của thị trường – thay vì tập trung vào doanh nghiệp có nền tảng vững chắc.
Buffett từng cảnh báo rằng việc liên tục nhìn vào bảng giá cổ phiếu không giúp bạn giàu lên, mà chỉ khiến bạn lo lắng hơn. Ông tin rằng sự kiên nhẫn chính là lợi thế cạnh tranh lớn nhất của nhà đầu tư. “Nếu bạn xem thị trường chứng khoán như bảng điểm mỗi ngày, bạn sẽ đánh mất khả năng nhìn xa trông rộng”, ông từng nói. Nói cách khác, đầu tư là câu chuyện của tâm thế – không phải của tốc độ.
Để áp dụng triết lý của Buffett, nhà đầu tư cần thay đổi cách đặt câu hỏi. Thay vì băn khoăn “Ngày mai cổ phiếu này có tăng không?”, hãy hỏi “Tôi có sẵn sàng nắm giữ doanh nghiệp này trong 10 năm tới không?”. Khi nhìn thị trường qua lăng kính của một người chủ sở hữu, thay vì một nhà đầu cơ, cách ra quyết định cũng trở nên khác hẳn.
Buffett thường chọn những doanh nghiệp có thương hiệu mạnh, lợi thế cạnh tranh bền vững, lợi nhuận ổn định và đội ngũ lãnh đạo đáng tin cậy, có thể kể đến những cái tên như Coca-Cola, American Express hay Apple. Ông gọi đó là “thiện chí kinh tế” – khả năng tạo ra giá trị lâu dài mà không cần liên tục rót vốn khổng lồ để duy trì.
Trong thư gửi cổ đông, Buffett từng nhấn mạnh: “Những doanh nghiệp cần tái đầu tư lớn chỉ để đứng vững hiếm khi tạo ra sự giàu có lâu dài. Chúng tôi tìm kiếm công ty có thể biến 1 USD lợi nhuận giữ lại thành 1 USD – hoặc hơn – giá trị thị trường trong tương lai”. Chính tư duy ấy giúp ông tránh xa những ngành “hao vốn” và tập trung vào các doanh nghiệp có thể tự tạo ra tăng trưởng bền vững.
Bài học dành cho nhà đầu tư cá nhân là hãy thử thực hiện “bài kiểm tra 10 năm” của Buffett. Nếu thị trường đóng cửa trong một thập kỷ, liệu bạn có yên tâm khi nắm giữ cổ phiếu mình đang có? Nếu câu trả lời là không, có lẽ bạn đang đầu tư vì hy vọng giá tăng ngắn hạn, chứ không phải vì tin vào giá trị thực của doanh nghiệp. Và trước khi mua một cổ phiếu mới, hãy tự hỏi: nếu phải giải thích với một người bạn lý do vì sao bạn sẵn sàng giữ cổ phiếu đó trong 10 năm, bạn sẽ nói gì – ngoài việc hy vọng giá tăng?
Giữa một thị trường luôn biến động và đầy cám dỗ, bài học của Buffett có lẽ là lời nhắc nhở giản dị nhất: đầu tư không phải là tìm kiếm cảm giác chiến thắng trong ngắn hạn, mà là hành trình dài của sự kiên định và niềm tin vào giá trị thực. Trong thế giới tài chính, nơi mọi thứ thay đổi từng giây, có lẽ kiên nhẫn mới chính là khoản đầu tư sinh lời nhất.
