Cơn băo mạnh nhất thế giới năm 2024 để lại rất nhiều câu hỏi.
Siêu băo Milton đổ bộ vào Bờ biển vùng Vịnh Florida, trở thành hiện thân cho một mùa băo đầy khắc nghiệt. Sự xuất hiện của Milton cùng với những diễn biến bất thường trong mùa băo năm nay khiến các chuyên gia phải đặt lại câu hỏi về những quy luật khí hậu mà con người từng biết đến.
Siêu băo Milton - "đáng sợ" ngay cả với chuyên gia
Khi siêu băo Milton mạnh lên từ băo cấp 1 thành siêu băo cấp 5 chỉ trong ṿng 12 giờ, các nhà khoa học khí hậu và nhà khí tượng học đă vô cùng kinh ngạc. John Morales - nhà khí tượng học kỳ cựu của đài NBC6 tại Nam Florida (Mỹ) - đă nghẹn ngào trên sóng truyền h́nh khi mô tả về tốc độ và mức độ mạnh lên nhanh chóng của cơn băo. Đối với hầu hết mọi người, việc áp suất giảm 50 milibar chẳng có ư nghĩa ǵ; nhưng một nhà dự báo thời tiết như Morales hiểu rơ, như ông đă nói giữa chương tŕnh phát sóng rằng "điều này thật kinh khủng".
Theo một cách nào đó, Milton chính xác là kiểu băo mà các nhà khoa học đă cảnh báo có thể xảy ra. Michael Wehner - nhà khoa học khí hậu tại Pḥng thí nghiệm quốc gia Lawrence Berkeley (California, Mỹ) - gọi đó là điều gây sốc nhưng không bất ngờ. "Một trong những điều chúng ta biết là, trong một thế giới ấm lên, những cơn băo dữ dội nhất sẽ càng trở nên dữ dội hơn", ông nói.
Ảnh vệ tinh băo Milton
Một cơn băo h́nh thành từ nhiều biến số, và ở Milton, các biến số đă kết hợp với nhau để tạo thành một cơn ác mộng. Cơn băo thu được năng lượng đáng kể nhờ nhiệt độ bề mặt biển cao ở Vịnh Mexico, nơi nóng hơn nhiều so với b́nh thường. Và năng lượng đó chuyển thành tốc độ gió cao hơn. Milton cũng đang hút ẩm từ bầu khí quyển rất ẩm ướt, theo quy luật, có thể chứa nhiều hơn 7% hơi nước cho mỗi độ C tăng nhiệt độ.
Thêm vào đó, không khí cực kỳ không ổn định và do đó có thể bốc lên dễ dàng hơn, cho phép cơn băo h́nh thành và duy tŕ h́nh dạng của nó. Và nhờ hiện tượng La Niña, không có nhiều gió cắt - tốc độ và hướng gió khá đồng đều ở các độ cao khác nhau - "v́ vậy cơn băo có thể giữ nguyên h́nh dạng xếp chồng lên nhau một cách đẹp đẽ", Kim Wood - nhà khoa học khí quyển tại Đại học Arizona (Mỹ) - nói. "Tất cả những điều đó kết hợp lại đang khiến cơn băo sử dụng năng lượng sẵn có hiệu quả hơn." Nói cách khác, cơn băo được “thúc đẩy” trở thành mối nguy hiểm lớn.
Sự kết hợp hoàn hảo nhưng tai hại đó - giữa biển nóng, không khí ẩm ướt và gió yếu - lại tiếp tục được hỗ trợ bởi đường đi của Milton: qua phần phía tây của Vịnh Mexico, nơi chưa chứng kiến nhiều hoạt động băo lớn trong mùa này. Khi một cơn băo đi qua vùng nước nóng, nó sẽ hút phần lớn nhiệt lượng đó, sử dụng nó làm nhiên liệu và hạ nhiệt độ nước. Nhưng ở vùng vịnh phía tây, "không có ǵ khác ở đó để làm mát nước", Wood nói.
Milton cũng là một cơn băo rất nhỏ gọn với lơi h́nh tṛn, rất đối xứng, Wood nói. Ngược lại, lơi của Helene mất nhiều thời gian hơn để kết hợp và cơn băo vẫn lan rộng hơn. Tốc độ gió bên trong Milton đă tăng khoảng 90 dặm/giờ (145km/h) chỉ trong một ngày, mạnh lên nhanh hơn bất kỳ cơn băo nào khác được ghi nhận ngoài các cơn băo Wilma năm 2005 và Felix năm 2007.
Các nhà khoa học khí hậu đă lo lắng trong một thời gian rằng biến đổi khí hậu có thể tạo ra những cơn băo mạnh lên nhanh hơn và đạt cường độ đỉnh cao hơn, do chính biến đổi khí hậu thúc đẩy thêm. Milton đang làm điều đó.
Cường độ băo gia tăng - mối đe dọa nhăn tiền
Băo mạnh lên nhanh chóng đă trở nên phổ biến hơn trong những năm gần đây. Ví dụ, cơn băo Otis đổ bộ gần Acapulco (Mexico) vào năm ngoái với sức gió cấp 5, mạnh lên từ một cơn băo nhiệt đới chỉ trong một ngày, khiến các nhà dự báo bối rối và khiến người dân có rất ít thời gian để chuẩn bị.
Kerry Emanuel - nhà khí tượng học và giáo sư danh dự tại MIT (Mỹ) - đă dự đoán cách đây chưa đầy một thập kỷ rằng cường độ băo mạnh lên nhanh chóng ngay trước khi đổ bộ có thể sẽ trở nên "ngày càng thường xuyên và nghiêm trọng hơn khi trái đất ấm lên" và trong vài năm qua, dự đoán đó đă được chứng minh trong các nghiên cứu mô h́nh hóa bổ sung.
Biến đổi khí hậu thực sự có thể làm giảm tổng số các cơn băo nhiệt đới và băo (mặc dù cơ chế gây ra sự suy giảm đó vẫn đang được tranh luận), nhưng những cơn băo h́nh thành có thể sẽ dữ dội hơn, theo Tom Knutson - nhà khoa học cấp cao tại Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Pḥng thí nghiệm Động lực học Chất lỏng Địa vật lư (Mỹ). Nghiên cứu gần đây của ông cho thấy nhiều cơn băo hơn có thể đổ bộ vào Hoa Kỳ với cường độ từ cấp 4 đến cấp 5 vào cuối thế kỷ này. Ngay cả khi chúng ta ít gặp băo hơn, chúng sẽ tồi tệ hơn.
Tác động của biến đổi khí hậu
Milton cũng trông giống như một cơn băo "rất ẩm ướt", Gabriel A. Vecchi - giáo sư khoa học khí hậu tại Đại học Princeton (Mỹ)- nói, và Florida vốn đă quá ẩm ướt. Bang này đă bị ngập trong mưa và sẽ c̣n nhiều hơn nữa trước khi cơn băo ập đến. Mặt đất đă băo ḥa và do đó không thể hoạt động như một miếng bọt biển. Thông thường, nó sẽ đóng vai tṛ như một bộ đệm một phần chống lại lũ lụt.
Lượng mưa là một trong những lĩnh vực được hiểu rơ nhất về "khoa học phân bổ", bộ môn mô h́nh hóa mức độ tồi tệ mà biến đổi khí hậu có thể gây ra cho bất kỳ kịch bản thời tiết nào. Và biến đổi khí hậu rơ ràng đang làm cho lượng mưa do băo trở nên tồi tệ hơn. Wehner và hai đồng nghiệp tại Pḥng thí nghiệm quốc gia Lawrence Berkeley đă đưa ra một phân tích tạm thời cho thấy rằng, ở một số nơi như Georgia và Carolinas, biến đổi khí hậu có thể đă gây ra lượng mưa nhiều hơn tới 50% trong cơn băo Helene. "Thay v́ 10 inch, họ nhận được 15 inch ở một số nơi. Thay v́ 20 inch, họ nhận được 30 inch", Wehner nói.
Chỉ sau khi Milton đi qua, các nhà khoa học mới cố gắng giải thích những cách mà biến đổi khí hậu đă khiến nó trở nên khủng khiếp hơn so với những ǵ nó có thể xảy ra. Có lẽ nó vẫn là một cơn băo lớn, nhưng không dữ dội và nhanh đến mức khiến một nhà khí tượng học kỳ cựu phải lạnh sống lưng.
Và thế giới dự kiến sẽ tiếp tục ấm lên đáng kể trong thế kỷ tới. Những cơn băo như Milton là một minh chứng cho những kiểu băo sẽ trở nên phổ biến hơn, Vecchi nói. Tương lai, thế giới c̣n phải chống chọi với nhiều “băo Milton khác” nữa.
"Chúng ta đang gặp khó khăn trong việc đối phó với những cơn băo ẩm ướt như thế này", ông nói. "Làm thế nào để chúng ta có thể đối phó với những cơn băo ẩm ướt hơn?" Chắc chắn rằng, những điều đó sẽ gây sốc. Nhưng chúng không nên gây ngạc nhiên: Chúng ta đă biết từ lâu rằng chúng sẽ đến.
Nỗi ám ảnh của những cơn băo nối tiếp
Mùa băo năm nay có thể đang diễn biến chậm hơn một chút so với dự đoán, nhưng "nếu chúng ta nh́n vào tác động thực tế thay v́ các số liệu chung, th́ đây là một năm thảm khốc", Brian McNoldy, một nhà khoa học nghiên cứu cấp cao tại Đại học Miami, cho biết.
Tại Florida, người dân vừa mới bắt đầu dọn dẹp đống đổ nát sau cơn thịnh nộ của Helene th́ Milton ập đến. Hai tuần là khoảng thời gian quá ngắn ngủi giữa hai cơn băo lớn, mỗi cơn băo đều được dự đoán là sẽ mang đến lượng mưa lớn hơn, cho dù là từ trên trời hay từ biển cả, so với vài thập kỷ trước.
Các nhà khí tượng học giờ không thể dự đoán chính xác quỹ đạo của bất kỳ mùa băo nào - quá nhiều yếu tố phụ thuộc vào sự may rủi.
VietBF@sưu tập
