Phép thử cho an ninh năng lượng Ukraine

[Romano]

Nga - cường quốc xuất khẩu năng lượng thế giới, đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt xăng, dầu vì Ukraine liên tục tiến hành tập kích các cơ sở lọc dầu... Ngược lại, những chiến dịch tấn công của Nga vào Ukraine khiến Kiev cũng đang phải đối mặt với một trong những mùa đông khắc nghiệt nhất vì thiếu năng lượng trầm trọng.Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khẳng định việc gây thiệt hại cho ngành công nghiệp dầu khí Nga là biện pháp then chốt buộc Mátxcơva ngồi vào bàn đàm phán. Do đó, nhiều tháng qua, Ukraine tăng cường tập kích cơ sở năng lượng của Nga bằng máy bay không người lái (UAV), đáp trả các đòn không kích của Mátxcơva vào hạ tầng năng lượng nước này.

Kể từ tháng 1 năm nay, khoảng 21 trong 38 nhà máy lọc dầu lớn của Nga đã bị tấn công. Rất khó để xác định chính xác mức độ tổn thất mà các cuộc tấn công gây ra cho sản lượng nhiên liệu của Nga. Tuy nhiên, truyền thông quốc tế nhận định, ít nhất 10 nhà máy lọc dầu Nga đã phải ngừng hoạt động hoàn toàn hoặc một phần kể từ tháng 8. Trong một số ngày, sản lượng của các nhà máy lọc dầu ở Nga đã giảm khoảng 20%.

Thị trường nhiên liệu Nga đang thiếu hụt khoảng 20% nhu cầu xăng hằng tháng, tương đương 400.000 tấn trong tổng số 2 triệu tấn tiêu thụ. Kể từ tháng 7-2025, lượng xăng Nga mua từ nước láng giềng Belarus đã tăng 36% so với năm ngoái. Trong tháng 9-2025, nhập khẩu xăng tăng vọt 168% so với các tháng trước, nhưng khối lượng dường như chưa đủ đáp ứng nhu cầu.

Bộ trưởng Năng lượng Nga Alexander Novak được cho là đã đề xuất tăng mua từ Belarus và loại bỏ thuế nhập khẩu xăng từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Singapore. Chính phủ Nga đã gia hạn lệnh cấm xuất khẩu xăng và dầu diesel cho tới cuối năm khi gián đoạn nguồn cung ảnh hưởng tới ít nhất 10 khu vực trong nước.

Ở chiều ngược lại, Điện Kremlin tăng cường gây sức ép lên các mục tiêu năng lượng của Ukraine khi thời tiết giá lạnh ập đến. Bộ Năng lượng Ukraine đã ghi nhận gần 3.000 cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng kể từ tháng 3. Hiện tại, lực lượng Nga đang tích cực trinh sát các trạm biến áp, máy biến áp và cơ sở khí đốt trước các cuộc tấn công mới, nhằm làm suy yếu khả năng phục hồi của Ukraine trước mùa đông.

Mặc dù Ukraine đã có sự chuẩn bị mạnh mẽ hơn trong năm nay, nhờ việc sửa chữa các trạm biến áp bị hư hỏng và cải thiện kết nối với lưới điện Liên minh châu Âu (EU), nhưng vẫn chưa đủ để bù đắp cho những điểm yếu mang tính hệ thống. Sản xuất nhiệt điện vẫn đang gặp rủi ro do các nhà máy điện than và nhiệt điện kết hợp quy mô lớn không thể được gia cố hiệu quả. Ngoài ra, tuy sản lượng điện phân tán (tổng sản lượng điện từ nhiều nguồn phát điện nhỏ, được đặt ở nhiều vị trí khác nhau) đã tăng trưởng, với 1,5 gigawatt điện mặt trời, 300 megawatt điện gió và 500 megawatt điện khí được bổ sung kể từ năm 2023, song những tài sản này sẽ không thể trở thành một yếu tố ổn định hệ thống trong 2 đến 3 năm nữa.

Chính phủ Ukraine cũng đã nỗ lực bảo đảm trữ lượng khí đốt đáng kể, đặc biệt là nhờ sự hỗ trợ nhập khẩu gần đây của Na Uy. Ukraine đã khôi phục được sản lượng bị mất tương đương 500 triệu mét khối do các cuộc không kích của Nga gây ra hồi đầu năm nay, nhưng việc phục hồi phụ thuộc vào nguồn dự trữ phụ tùng thay thế hạn chế, có thể cạn kiệt trong vòng vài tháng nếu các cuộc tấn công vẫn tiếp diễn. Các đội sửa chữa đã phát triển các quy trình phản ứng nhanh, có thể khôi phục điện trong vòng vài giờ. Quy mô hao hụt cho thấy các nguồn dự trữ quan trọng có thể bị xói mòn nhanh chóng như thế nào nếu Điện Kremlin duy trì áp lực thông qua các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái.

Các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Nga, kết hợp với tình trạng khan hiếm thiết bị năng lượng, có thể dẫn đến tình trạng mất điện từ 12 đến 20 giờ mỗi ngày và trong một số trường hợp, thậm chí lâu hơn. Các hộ gia đình nông thôn và người dân di dời nội địa sẽ đặc biệt dễ bị tổn thương do phụ thuộc vào nhiên liệu rắn và nơi trú ẩn tạm thời.

Ukraine bước vào mùa đông năm nay với năng lực lớn hơn, các quy trình sửa chữa tốt hơn. Tuy nhiên, Điện Kremlin đã mở rộng quy mô sản xuất máy bay không người lái và tên lửa, nhắm mục tiêu vào các hệ thống năng lượng theo từng đợt và chuẩn bị cho áp lực gia tăng vào tháng 1 và tháng 2. Vì thế Ukraine cần tăng cường cơ sở hạ tầng năng lượng nhanh hơn vì mùa đông sắp tới sẽ là phép thử cho khả năng phục hồi của Kiev.