Atlas là một người khổng lồ bị các vị thần trừng phạt biến thành ngọn núi có nhiệm vụ gánh bầu trời trên vai, chịu đựng sức nặng của cả bầu trời, trong thần thoại Hy Lạp. Do đó, các cường quốc trên thế giới thường được ví với hình tượng Atlas gánh bầu trời, khi luôn phải chịu trách nhiệm gìn giữ và duy trì sự ổn định cho thế giới, đồng nghĩa với việc phải gánh sức nặng của thế giới trên vai.
Trung Quốc cần sống có trách nhiệm với thế giới
Trung Quốc với sự phát triển kinh tế khủng khiếp trong những năm qua cũng không phải là một ngoại lệ. Đã đến lúc người Trung Quốc vốn luôn mơ về một địa vị độc tôn cho đất nước mình cần nếm thử sức nặng gánh thế giới trên vai.
Trong những năm qua, sở dĩ Trung Quốc ít khi lớn tiếng đòi hỏi tiếng nói của mình có trọng lượng hơn trong việc giải quyết các vấn đề trên thế giới, dù sức mạnh kinh tế và tầm ảnh hưởng của Trung Quốc trên thế giới đã gia tăng rất nhiều, là vì người Trung Quốc vẫn muốn tránh cái gánh nặng phải đảm trách những nghĩa vụ duy trì ổn định thế giới.
Trong những cường quốc hàng đầu thế giới, Trung Quốc là nước ít phải bỏ ra công sức nhất vào việc duy trì ổn định thế giới và các nghĩa vụ quốc tế của mình, dù Trung Quốc đã trở thành cường quốc kinh tế thứ hai thế giới và đang là một thành viên thường trực của hội đồng bảo an trên thế giới.
Bắc Kinh muốn né tránh những nghĩa vụ của mình không phải vì không muốn gia tăng ảnh hưởng của mình trên thế giới, mà vì muốn dồn mọi sức lực vào việc phát triển kinh tế bằng cách cố tình lảng tránh vai trò duy trì ổn định thế giới. Nhưng, chỉ cần người Trung Quốc vẫn muốn gia tăng ảnh hưởng của mình trên thế giới, thì khi đó cũng đồng nghĩa với việc họ sẽ phải nếm thử sức nặng của thế giới trên vai.
Những khao khát về việc mở rộng tầm ảnh hưởng chính trị quân sự trên thế giới của Trung Quốc có vẻ như đang được đáp ứng nhanh hơn là họ nghĩ. Tân tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani đã chính thức mời Trung Quốc trở thành trung gian hòa giải giữa chính phủ của ông với lực lượng Taliban sau khi quân đội Mỹ rút khỏi nước này, ngay trong chuyến đi thăm nước ngoài đầu tiên sau khi nhậm chức của mình ông đã sang Bắc Kinh thay vì các điểm đến truyền thống của các nhà lãnh đạo nước này như Ấn Độ, Pakistan hay Mỹ.
Sau khi người Mỹ buộc phải rút đi, Afghanistan cần một nhân vật đầy quyền lực mới đứng ra lãnh trách nhiệm giải quyết cuộc xung đột ở nước mình, và họ đã chọn Trung Quốc. Có nhiều lý do để tân tổng thống Ashraf Ghani chọn Trung Quốc thay vì các nước láng giềng nhiều quyền lực khác như Pakistan hay Ấn Độ.
Mối quan hệ bất hòa giữa Pakistan và Ấn Độ khiến cho Afghanistan gặp nhiều khó khăn khi phải chọn một trong hai trở thành người trung gian, dù chọn bất cứ nước nào thì Afghanistan cũng sẽ phải đối mặt với sự bực tức của nước còn lại. Trong các ứng cử viên giàu tiềm năng nhất có thể đứng ra đảm trách vai trò này, Trung Quốc được cho là có nhiều yếu tố phù hợp nhất với vị trí hòa giải mà Afghanistan mong đợi. Theo ước tính, tổng đầu tư của Trung Quốc ở Afghanistan đã đạt mức 1000 tỷ USD, hầu hết là các dự án khoáng sản, và tình trạng bạo loạn bất ổn ở đây đang ảnh hưởng đến khá nhiều dự án của Trung Quốc.
Trung Quốc cũng đang muốn gia tăng ảnh hưởng ở Afghanistan vì muốn ngăn ngừa kịch bản một sự tiếp tay của các phần tử Hồi giáo cực đoan ở đây cho các thành phần phiến loạn ở Tân Cương, đồng thời Afghanistan cũng là điểm nút quan trọng trong dự án Con đường tơ lụa xuyên lục địa mà Trung Quốc đang muốn triển khai.
Tuy nhiên, giới phân tích đánh giá đây sẽ là một nhiệm vụ không hề dễ dàng cho Trung Quốc và Bắc Kinh cũng đang thể hiện sự ngần ngại trước lời đề nghị này. Chỉ một sự khinh suất, Trung Quốc có thể mất đi phần lớn ảnh hưởng của mình ở khu vực Trung Á này. Việc dàn xếp một mối quan hệ căng thẳng và đầy xung đột giữa Taliban và chính quyền ở Kabul là việc không hề dễ dàng, người Mỹ đã đem quân đến đây để bảo vệ chính quyền Kabul chống lại áp lực của Taliban và đã buộc phải rút quân do những tổn thất nặng.
Trung Quốc sẽ phải thế chỗ Mỹ trên chiếc ghế nóng bỏng này. Điều mà tân tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani muốn ở Trung Quốc là tầm ảnh hưởng của Bắc Kinh đối với Pakistan – nơi đang chứa chấp các phần tử Taliban chống chính quyền Kabul, theo đó Trung Quốc có thể mượn tay Pakistan để ép các phần tử Taliban chấp nhận một giải pháp ngừng bắn với chính phủ Afghanistan.
Các chuyên gia cho rằng, điều này đang giống như một con dao hai lưỡi. Các phần tử Taliban nổi tiếng là cực đoan sẽ rất khó chấp nhận một giải pháp hòa hoãn mà theo họ là không thể chấp nhận được, thậm chí sẽ có khả năng Taliban sẽ quay sang hỗ trợ các phần tử Hồi giáo cực đoan Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương để chống lại áp lực của Trung Quốc.
Tần suất và mức độ ác liệt của các vụ tấn công ở Tân Cương đang ngày càng tăng lên và đang khiến Trung Quốc đau đầu, nguy cơ này sẽ gia tăng nhanh chóng nếu người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương nhận được sự hỗ trợ của Taliban. Tình hình ở Afghanistan cũng đang khó dàn xếp hơn cuộc xung đột ở Ukraine rất nhiều, khi Taliban hiện nay gần như đã không còn căn cứ trên đất Afghanistan để Trung Quốc có thể đưa ra một giải pháp giữ nguyên hiện trạng.
Bất ổn vì thế sẽ không thể dừng lại ở Afghanista, điểm nút của con đường tơ lụa mà Trung Quốc đang muốn triển khai vì thế sẽ tiếp tục rơi vào tình trạng căng thẳng. Các nhà phân tích đang tự đặt ra câu hỏi Trung Quốc sẽ làm thế nào để giải quyết bài toán này khi mà mọi nỗ lực từ chính trị và quân sự từ phía Mỹ đều đã không thành công. Người Trung Quốc vẫn luôn khao khát những cơ hội được mở rộng tầm ảnh hưởng của mình trên thế giới, và vấn đề Afghanistan chính là cơ hội đó.
Chỉ có điều đó là một cơ hội không dễ xơi chút nào. Vấn đề Afghanistan đang trở thành một miếng xương khó gặm với Trung Quốc, không can thiệp sẽ ảnh hưởng đến lợi ích và uy tín mà Trung Quốc đang muốn gây dựng, còn nếu thất bại thì những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra. Người Trung Quốc háo hức muốn gây ảnh hưởng trên thế giới, thì cũng đồng nghĩa với việc hãy cho họ nếm thử mùi vị thực sự của gánh nặng thế giới đè trên vai.
Nhàn Đàm (theo Bloomberg)
