Quan hệ Việt – Mỹ nồng ấm hơn, nhưng không quên nhân quyền!

[Hanna]

Ngày 26/1/2015, tại Hà Nội diễn ra cuộc Hội thảo kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ Việt- Mỹ có sự tham gia của các cựu đại sứ và nhiều chuyên gia - những người góp phần thúc đẩy tiến trình bình thường hóa giữa hai nước.Đại sứ Hoa Kỳ đầu tiên tại Việt Nam, ông Pete Peterson chia sẻ: vào thời điểm Việt Nam và Hoa Kỳ bắt đầu nối lại quan hệ ngoại giao năm 1995, hai nước vẫn còn có quan điểm đối lập về nhiều vấn đề, hai bên đều thấy khó khăn trong việc tìm ra nền tảng chung cho hợp tác, thiếu những cơ sở cần thiết từ ban lãnh đạo. Về phía CSVN, Đại sứ đầu tiên tại Hoa Kỳ, ông Lê Văn Bàng miêu tả những gì hai nước trải qua trong những năm qua là một rừng khó khăn.

Đại sứ Hoa Kỳ đương nhiệm tại Việt Nam, ông Ted Osius khẳng định quan hệ hai nước hiện nay đa dạng hơn rất nhiều so với thời điểm bình thường hóa cách đây 20 năm. Việt Nam và Hoa Kỳ hiện nay có tầm nhìn chung về hòa bình, ổn định cũng như phát triển trong khu vực, và hai bên cùng có nỗ lực chung về vấn đề này. Ông Osius cho rằng, điều quan trọng là nội hàm của quan hệ hai bên. Các lãnh đạo CSVN và Hoa Kỳ đều rất tham vọng về quan hệ đối tác của hai nước, và đều nhấn mạnh đến những việc mà hai bên có thể làm cùng nhau.

Một trong những nét chính trong hợp tác Việt - Mỹ sắp tới, theo đại sứ Osius, là Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ cho lực lượng cảnh sát biển của Việt Nam. Hai bên sẽ thực hiện các hoạt động chung, góp phần đảm bảo hòa bình, ổn định ở khu vực châu Á, thúc đẩy các nước trong khu vực tuân thủ hợp tác quốc tế, không nước nào có hành động đe dọa nước khác. Đại sứ Osius cũng bày tỏ tin tưởng Việt Nam, Hoa Kỳ cùng các đối tác có thể hoàn tất Hiệp định xuyên Thái Bình Dương (TPP) trong năm nay.

Xét trên thực tế, Việt Nam và Hoa Kỳ đã tìm thấy điểm tương đồng về lợi ích trong mỗi quan hệ của hai nước, cốt lõi là lợi ích kinh tế và an ninh quốc phòng. Thắt chặt mối quan hệ thương mại làm lợi cho cả hai phía. Đó cũng là lý do sau 6 năm bình thường hóa quan hệ, Việt Nam và Hoa Kỳ đã ký Hiệp định thương mại song phương năm 2001. Tiếp đó là mối quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư trong cơ chế đa phương như APEC, ASEAN – Hoa Kỳ, …

Về mặt an ninh, Hoa Kỳ và Việt Nam cùng có lợi ích về an ninh hàng hải, tự do lưu thông tại Biển Đông, ngoài việc đó là chủ quyền của Việt Nam. Việc CSVN thể hiện quan điểm ủng hộ Hoa Kỳ tăng cường sự hiện diện tại khu vực Đông Nam Á cũng hợp với chiến lược “xoay trục” sang Châu Á – Thái Bình Dương của Washington. CSVN muốn Hoa Kỳ tạo thế cân bằng an ninh chiến lược tại khu vực bất ổn này, ngăn chặn các hành động hung hăng của Trung Cộng với các nước có chung tranh chấp.

Tuy nhiên, trong quan hệ hai nước, vấn đề khác biệt quan điểm chính trị về dân chủ, nhân quyền vẫn còn tồn tại cho đến nay. Hoa Kỳ thường xuyên lên án, chỉ trích các vi phạm nhân quyền của chính quyền Hà Nội, như bắt giữ, bỏ tù các nhà bất đồng chính kiến, blogger, nhà văn, … ; ban hành các điều luật vi phạm nhân quyền như Nghị định số 72 về quản lý internet, … Đó là điểm mấu chốt, khiến quan hệ giữa hai nước chưa thực sự phát triển đúng tầm, Hà Nội vẫn chịu lệnh cấm vận mua bán vũ khí sát thương dù đã được dỡ bỏ 1 phần và tiến trình đám phán TPP còn vướng mắc tại Quốc hội Hoa Kỳ.

Trong nội bộ CSVN, ủng hộ mối quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ là những người cấp tiến, có tư duy đổi mới hơn và có tư tưởng đề phòng Trung Cộng. Còn đối với phe bảo thủ, thân Trung Cộng, họ ngấm ngầm ngăn cản quan hệ giữa hai nước. Trong quá trình 20 năm quan hệ Việt – Mỹ cho thấy rõ điều này. Những khi phe bảo thủ thắng thế, quan hệ Việt – Mỹ sẽ tiến triển chậm hơn, không có nhiều điểm đột phá, trái với khi phe cấp tiến hơn nắm quyền, như hiện nay, quan hệ hai nước ngày càng gần gũi hơn.

Quan hệ ngày càng nồng ấm giữa hai nước khiến lợi ích về mọi mặt giữa hai bên càng gắn chặt với nhau hơn, nhưng Hoa Kỳ luôn có lợi thế hơn CSVN. Đó chính là điểm có tác động tích cực, góp phần thúc ép chính quyền CSVN buộc phải thực hiện cải cách chính trị, tôn trọng nhân quyền và đảm bảo quyền dân chủ, tự do cho người dân. Thông qua đàm phán TPP là một điển hình, Hoa Kỳ thúc ép Hà Nội trả tự do cho các tù nhân lương tâm ; xóa bỏ những điều luật vi phạm nhân quyền ; tôn trọng các quyền tự do báo chí, ngôn luận, thông tin của người dân ; đảm bảo quyền của người lao động, nổi bật là quyền thành lập công đoàn độc lập, …

Có thể kết luận rằng quan hệ hai nước đã nồng ấm hơn. Nhưng không có nghĩa những vi phạm nhân quyền của CSVN được bỏ qua – bởi tôn trọng nhân quyền và các giá trị dân chủ, tự do là nền tảng cho mọi mối quan hệ hợp tác với Hoa Kỳ.
vk