Nhiều bất trắc và sẽ có nhiều thay đổi địa chiến lược. Đó là phân tích của Le Monde, nhật báo duy nhất ghi ngày đầu năm 2015.
Các nhật báo khác đón năm mới trên mạng với các bản tin thời sự gọn nhẹ hơn nhưng đầy đủ những sự kiện đầu năm từ « h́nh ảnh thế giới chào năm mới » đến những biến cố xảy ra trong đêm : Xô đạp chết 35 người tại Thượng Hải, Kim Jong Un đề nghị gặp tổng thống Hàn Quốc, và tại châu Âu, Litva trở thành thành viên thứ 19 của vùng euro…
Le Monde dùng bức ảnh một trung tâm dầu hỏa của Lybia bốc lửa để làm biểu tượng cho nhận định « một năm 2014 căng thẳng đưa đến những biến đổi địa chính trị trong năm 2015».
Dầu hỏa mất giá sẽ làm nhiều chế độ phải « xóa bài làm lại » nhất là những quốc gia đă bị suy yếu như Nga, Iran và Venezuela. Tại châu Âu, nhờ giá dầu rẻ và đồng euro thấp tăng trưởng của vùng euro nhất là Pháp sẽ phất lên trong năm 2015, tuy nhiên không chắc là thất nghiệp sẽ giảm. Cuộc chiến trên mạng, lời cảnh báo của Đức Giáo Hoàng đối với hàng giáo phẩm và thượng đỉnh về khí hậu vào cuối năm 2015 tại Paris cũng được Le Monde xem là những thách thức lớn của tương lai.
Đi vào cụ thể từng hồ sơ một, Le Monde đánh dấu hỏi : Liệu Liên minh Bắc Đại tây dương Nato và châu Âu có đủ khả năng đối phó với tổng thống Nga hay không ? Sở dĩ nhật báo có uy tín nhất nh́ tại Pháp đặt nghi vấn này v́ vào ngày 15/01, lănh đạo Nga và tổng thống Ukraina sẽ phải gặp nhau để thương lượng bên cạnh tổng thống Pháp và thủ tướng Đức. Năm 2015 tại châu Âu sẽ được đặt trong khung cảnh khủng hoảng Ukraina mà Liên Hiệp Châu Âu và Nato bắt buộc phải điều chỉnh chính sách quan hệ với Matxcơva của Putin. Phải điều chỉnh v́ từ sau chiến tranh lạnh đến nay, Tây phương đặt cược vào chiến lược hợp tác với Nga và hy vọng tiến bộ kinh tế sẽ mang lại dân chủ cho Nga. Điều mong đợi không xảy đến. Hai định chế Châu Âu và Nato phản ứng theo chiến thuật đánh đâu đỡ đấy. Bruxelles lúc th́ xem Nga là đối tác không thể thiếu khi th́ xem Nga là một mối đe dọa cho ḥa b́nh. C̣n Nato tuy cứng rắn nhưng không dám đi đến cùng thu nhận Ukraina làm thành viên.
Câu hỏi thứ hai của Le Monde là nước nào sẽ là nạn nhân đầu tiên của giá dầu tuột dốc?
Nga và Venezuela đă bước vào thời kỳ suy thoái, Iran cắt giảm trước ngân sách. Algérie phải lấy ngoại tệ dự trữ ra tiêu dùng…
T́nh h́nh Venezuela, theo Le Monde, có vẻ nguy ngập nhất. Chế độ mà Hugo Chavez để lại sẽ điêu đứng thêm v́ đồng minh duy nhất của Venezuela trong vùng là Cuba đă quyết định b́nh thường hóa quan hệ với Mỹ càng làm Caracas bị cô lập hơn.
Tại nước Nga, Putin cũng bắt đầu bóp ngẹt hơn không gian chính trị . Bản án phi lư trừng phạt anh em nhà dân chủ Alexei Navalny là dấu hiệu Nga sẽ trấn áp mạnh phong trào phản kháng. Tuy nhiên, trong bài báo dành riêng cho tin này, Le Monde cho rằng bản án này chỉ giúp cho nhà tranh đấu khôi phục lại h́nh ảnh phần nào bị sứt mẻ v́ lập trường dân tộc chủ nghĩa cực đoan của ông.
Le Monde cũng đặt nghi vấn về khả năng Trung Quốc và Nga sẽ siết chặt thế liên hoàn để chống Mỹ như thời thập niên 1950. Lư do là Trung Quốc trong mọi điều kiện, bao giờ cũng đặt quyền lợi riêng lên trên hết nhất là quyền lợi kinh tế và đồng nhân dân tệ.
Về t́nh h́nh châu Mỹ, tuy ghi nhận Cuba muốn bắt tay với Mỹ nhưng Le Monde không chút ngây thơ với câu hỏi : liệu nền dân chủ sẽ trỗi dậy tại Cuba nhờ vào thương mại tự do ? Sự kiện hơn 50 nhà tranh đấu bị câu lưu trong những ngày cuối tháng 12 không phải là tín hiệu báo trước chế độ Raoul Castro sẽ mở cánh cửa chính trị.
Ngược lên Bắc Mỹ, nhật báo độc lập Pháp dự báo trận đấu « hồi thứ hai » diễn ra giữ hai gia đ́nh Clinton và Bush như vào năm 1992. Lần này hai đấu thủ sẽ là Thượng nghị sĩ Hillary Clinton và thống đốc tiểu bang Florida, Jeb Bush.
Những lời chúc đầu năm không bao giờ toại ước
Bài xă luận đầu năm của Le Monde có lẽ dành cho độc giả đă có nhiều kinh nghiệm trong cuộc sống :Những lời chúc cho một thế giới tốt lành hơn. Ngay phần mở đầu, tác giả đă cảnh báo : thường thường những lời chúc tụng không bao giờ xảy ra.
Tuy nhiên, tác giả tỏ thực tâm muốn đem lại niềm hy vọng : Cho dù t́nh h́nh khủng hoảng kinh tế kéo dài nhiều năm cộng với những biến động địa chính trị và mối đe dọa nghiêm trọng cho khí hậu địa cầu, không có ǵ có thể cấm chúng ta cầu chúc một thế giới tốt đẹp hơn. Mà muốn thế giới tốt đẹp hơn th́ chúng ta phải nỗ lực : nỗ lực chống « thánh chiến hồi giáo » và thủ đoạn dă man của họ đang gieo rắc kinh hoàng không những cho người dân Syria và Irak mà c̣n gây bất ổn cho Trung Đông, châu Phi, Nam Á và tuyển mộ chiến binh đến tận Hoa Kỳ, Pháp và châu Âu.
Châu Âu cũng cần phải đoàn kết, nỗ lực đối đầu với chính sách gây hấn của Putin đối với các quốc gia láng giềng nhất là đối với Ukraina. Châu Âu cũng phải ngăn chận t́nh trạng suy trầm kinh tế để tránh theo vết xe đổ của Nhật Bản kéo dài và hoang phí hơn 15 năm.
Theo Le Monde, những cố gắng đúng cho nước người th́ cũng có giá trị đối với nước Pháp. Tác giả « cố vấn » các tác nhân kinh tế, công nghiệp, chính trị xă hội tại Pháp hăy dẹp qua « cuộc nội chiến lạnh », những tranh căi phe nhóm vô bổ gây tê liệt quốc gia, vượt lên ảo ảnh một ḿnh nước Pháp đủ sức thoát khỏi khủng hoảng, để cùng nhau đưa đất nước dấn thân đóng góp vào nỗ lực chung của thế giới.
Biết trước những lời cầu chúc trên đây sẽ bị chỉ trích là là « lừa dối hoặc ngây thơ » tác giả bài xă luận nhắc nhở : Thế giới của chúng ta không bao giờ đạt được tiến bộ nếu không có những tư tưởng « không tưởng » động viên. Cũng như tôn chỉ « Tự Do, Công Bằng, Bác Ái » được trui rèn từ 200 năm nay. Cả một công tŕnh cho năm 2015, Le Monde kết luận.
Tú Anh, rfi
