Nguy cơ huy động “ảo”

Nguy cơ huy động “ảo” xảy ra khi ngân hàng cho phép khách hàng rút tiền gửi tiết kiệm trước hạn, nhưng vẫn được hưởng nguyên mức lãi suất cao.

Điều này khiến nguồn vốn huy động trung dài hạn tăng lên nhờ chính sách bỏ trần lãi suất vừa qua không thực chất.

Nguy cơ huy động “ảo” xảy ra khi ngân hàng cho phép khách hàng rút tiền gửi tiết kiệm trước hạn, nhưng vẫn được hưởng nguyên mức lãi suất cao.

Điều này khiến nguồn vốn huy động trung dài hạn tăng lên nhờ chính sách bỏ trần lãi suất vừa qua không thực chất.

Bỏ trần lãi suất huy động

Theo Thông tư số 19/2012/TT-NHNN ngày 8/6/2012 của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), kể từ ngày 11/6, lãi suất huy động có kỳ hạn 12 tháng trở lên đối với tiền gửi đồng Việt Nam do tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được ấn định trên cơ sở cung - cầu vốn thị trường.

Một lãnh đạo Công ty Kiểm toán Ernst & Young Việt Nam cho rằng, cả một thời gian dài, hệ thống ngân hàng “ăn đong” trong việc huy động, nên thị trường tiết kiệm của Việt Nam méo mó. Thị trường không có nguồn vốn trung và dài hạn hoặc nếu có trên sổ sách đi chăng nữa thì cũng không có thật trên thị trường.

“Do vậy, việc cho phép các NHTM thỏa thuận lãi suất huy động trung và dài hạn được kỳ vọng sẽ đưa đường cong lãi suất trở về dạng thông thường, đúng với bản chất thị trường. Có nghĩa là, kỳ hạn dài - lãi suất cao, kỳ hạn ngắn - lãi suất thấp”, vị lãnh đạo trên nhấn mạnh.

Bà Nguyễn Thị Mai Hương, Phó tổng giám đốc Ngân hàng TMCP Đại Dương (OceanBank) cho biết, từ đầu tháng 3 đến nay, khi NHNN có quyết định hạ trần lãi suất huy động tiền đồng giảm dần qua 4 lần điều chỉnh, từ 14%/năm xuống 9%/năm, người gửi tiền tại OceanBank có xu hướng dịch chuyển kỳ hạn tiền gửi từ ngắn hạn sang trung và dài hạn. Nếu như trước đây, các kỳ hạn 1 tháng, 3 tháng là phổ biến, thì hiện nay, khách hàng đã tích cực lựa chọn kỳ hạn gửi tiền dài hơn như 6 - 9 - 12 tháng.

“Người dân rất tích cực và chủ động theo dõi những động thái của Nhà nước về chính sách tiền tệ, để có quyết định sớm về khoản tiền nhàn rỗi của mình khi gửi tiết kiệm. Tâm lý khách hàng hiện vẫn đang lo ngại về việc lãi suất tiếp tục giảm sâu hơn”, bà Hương nhận xét.

Ngân hàng ồ ạt tăng lãi suất

Khi NHNN cho phép lãi suất tiền gửi có kỳ hạn từ 12 tháng trở lên do tổ chức tín dụng tự ấn định trên cơ sở cung - cầu vốn thị trường, OceanBank đã điều chỉnh mức lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng là 10%/năm; kỳ hạn 13, 15, 18, 24 tháng là 10,2%/năm; kỳ hạn từ 36 tháng trở lên là 10,5%/năm.

“Ghi nhận ban đầu, lượng khách hàng gửi tiết kiệm tại OceanBank vẫn ổn định, thanh khoản của Ngân hàng khá dồi dào. Những món tiền từ 10 triệu đồng đến 500 triệu đồng được khách hàng lựa chọn gửi với kỳ hạn dài là chủ yếu”, bà Hương nói.

Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay, nhiều ngân hàng đẩy lãi suất huy động kỳ hạn trên 12 tháng lên khá cao. Chẳng hạn, tại Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank), mức lãi suất cao nhất là 12,8%/năm dành cho khách hàng gửi số tiền 2 tỷ đồng trở lên trong vòng 24 tháng; từ 500 triệu đồng đến 1 tỷ đồng, lãi suất là 12,4%/năm; kỳ hạn 12 tháng, lãi suất là 11,4%/năm. Tại Ngân hàng TMCP Phát triển TP. HCM (HDBank), gửi tiết kiệm trung và dài hạn cho món tiền dưới 1 tỷ đồng được hưởng lãi suất là 10%/năm, còn trên 1 tỷ đồng là 11%/năm.

Trước ngày 18/6, mức lãi suất cao nhất trên thị trường là 14%/năm của Ngân hàng TMCP Phương Tây (WesternBank), với sản phẩm “Kỳ hạn duy nhất, lãi suất cao nhất”. Điều kiện tham gia sản phẩm này khá đơn giản, khách chỉ cần số tiền gửi tối thiểu là 1 triệu đồng, với kỳ hạn 13 tháng. Nhưng tham gia sản phẩm này, khách hàng không được rút vốn trước hạn. Đáng chú ý là mức lãi suất huy động trên cao hơn trần lãi suất cho vay ngắn hạn theo quy định của NHNN là 13%/năm.

Tuy nhiên, WesternBank đã điều chỉnh lãi suất sản phẩm này xuống còn 12,5%/năm kể từ ngày 18/6. Lãi suất tiền gửi kỳ hạn 12 tháng tại ABBank là 11,5%/năm, tại BacA Bank là 12,5%/năm...

Nguy cơ cạnh tranh không lành mạnh

Mặc dù vậy, trên thị trường vẫn còn một số ngân hàng đẩy lãi suất huy động các kỳ hạn 12 tháng trở lên cao hơn cả trần lãi suất cho vay ngắn hạn. Bên cạnh đó, khi khách hàng rút trước hạn, có ngân hàng vẫn cho phép được hưởng mức lãi suất cao. Tất nhiên, động thái này diễn ra âm thầm, chứ không công khai như trước.

Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia ngân hàng, một số ngân hàng cần giữ khách hàng, đồng thời cần nguồn vốn trung và dài hạn, nên lãi suất được đẩy lên cao là điều bình thường. Bên cạnh đó, nếu xét về khía cạnh phục vụ, thì sản phẩm gửi tiết kiệm rút linh hoạt đã đáp ứng đúng nhu cầu của khách hàng. Nhưng theo thông lệ, khi rút tiền sớm thì khách hàng chỉ được nhận lãi suất không kỳ hạn, thậm chí còn bị phạt, chứ không được hưởng lãi suất cao.

“NHNN thả nổi trần lãi suất thì tự thị trường sẽ vận hành theo quy luật cung cầu”, TS. Hiếu nói.

Hiện mặt bằng lãi suất vẫn có xu hướng đi xuống, khi lạm phát đang có xu hướng giảm khá mạnh. Mục tiêu của Chính phủ là kiềm chế lạm phát trong năm nay ở mức 7 - 8% để không quá ảnh hưởng đến mục tiêu tăng trưởng, song về dài hạn, sẽ phấn đấu kiềm chế lạm phát ở mức 5 - 6%/năm. Khi đó, theo các chuyên gia, mức lãi suất huy động hợp lý là 7 - 8%/năm. Điều đó có nghĩa, những ngân hàng đẩy lãi suất huy động lên quá cao sẽ đối mặt với rủi ro lãi suất.

“Với kỳ vọng lạm phát 7 - 8% trong năm 2012, thì mức lãi suất 9 - 10,5%/năm vẫn đảm bảo lợi ích của người gửi tiền. Mặc dù lãi suất huy động giảm, nhưng lượng khách hàng gửi tại ngân hàng không giảm, cho thấy gửi tiết kiệm tại ngân hàng vẫn là kênh an toàn và hiệu quả”, bà Hương nói.

Về hiện tượng ngân hàng cho phép khách hàng rút vốn trước hạn nhưng vẫn được hưởng lãi suất cao, có ý kiến cho rằng, đây là hành vi cạnh tranh không lành mạnh và có thể châm ngòi cho cuộc đua tăng lãi suất huy động.

Về vấn đề này, lãnh đạo một NHTM nêu quan điểm, ranh giới giữa quy định và thực tế nhiều khi khác nhau. Hình thức huy động như trên thể hiện một cuộc cạnh tranh không bình đẳng và trong một góc độ nào đó, xét về mặt giá đã vi phạm quy định trần lãi suất của NHNN.

Chủ tịch HĐQT một ngân hàng TMCP cho rằng, huy động kỳ hạn dài với lãi suất cao, nhưng ngân hàng đồng ý cho khách hàng rút trước hạn mà vẫn được hưởng nguyên lãi suất cao thể hiện một loại huy động “ảo”.

“Rõ ràng, khi khách hàng rút trước hạn sẽ không còn là lãi suất trung và dài hạn nữa. Nên chăng, NHNN cần áp chế tài đối với những hành vi này để tạo công bằng và minh bạch cho thị trường”, vị chủ tịch trên nhấn mạnh.

Đồng quan điểm này, lãnh đạo một số ngân hàng chia sẻ, sẽ chờ xem động thái của NHNN, nếu NHNN không xử lý, không loại trừ ngân hàng sẽ “học theo”.

Theo Phạm Việt Phương
Học viện Ngân hàng
ĐTCK