Lưỡi liềm Shiite và phép tính cho "Libya phiên bản 2"

Mỹ và phương Tây đã hoàn thành "sứ mệnh" lật đổ Gaddafi. Vậy sau Libya, quốc gia nào sẽ là là mục tiêu tiếp theo của Mỹ và Châu Âu?

Cái chết của Gaddafi khiến chính phủ lâm thời Libya có thể tuyên bố toàn quốc giải phóng. Trong khi đó, đối đầu ngoại giao giữa Mỹ và Syria đột nhiên leo thang khiến người ta không thể không suy đoán rằng sau cái chết của Gaddafi, Syria có thể là mục tiêu tiếp theo của Mỹ và Châu Âu.

Nhiều quan chức cấp cao của Mỹ và Châu Âu kiến nghị Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) nên tiến hành can thiệp quân sự đối với Syria để "bảo vệ dân thường".

Cuộc chiến ngoại giao

Cục diện Libya đã định, mối quan tâm của các bên bắt đầu chuyển sang những diễn biến vẫn đang xấu đi tại Syria.

Đại sứ Mỹ tại Syria Robert Ford

Tháng 1 năm nay, ông Robert Ford nhận chức đại sứ Mỹ tại Syria, trở thành quan chức cấp đại sứ đầu tiên của Mỹ đến Syria từ năm 2005. Từ khi Syria nổ ra phong trào biểu tình chống chính phủ vào tháng 3 năm nay, Robert Ford nhiều lần gặp gỡ cấp cao với phe đối lập, quan chức Syria cũng thường xuyên lên án vị đại sứ này “can thiệp vào công việc nội bộ của Syria”.

Tháng 7 năm nay, khi cùng đại sứ Pháp tại Syria đến thành phố Hama tiếp xúc với phe đối lập khi chưa được Bộ Ngoại giao Syria cho phép, Robert Ford đã bị người ủng hộ Tổng thống Syria Bashar al-Assad tấn công.

Ngày 29/9, trên đường đến gặp lãnh đạo phe đối lập Hassan Abdu Azim, Robert Ford bị dân chúng Syria tấn công bằng cà chua và trứng.

Ngày 21/10, khi đến gần đền Hassan Mosque ở khu Midan thủ đô Damascus, Robert Ford cũng bị phản đối.

Ngày 24/10, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Mark Daytona tuyên bố triệu hồi đại sứ Mỹ tại Syria Robert Ford về Washington bởi “mối đe dọa an ninh rõ ràng”; hơn nữa yêu cầu Syria chấm dứt các hành động nhằm bôi nhọ ông này. Tuy phía Mỹ chưa thể hiện ý định trục xuất đại sứ Syria tại Mỹ; nhưng ngay ngày 24/10, Syria đã quyết định triệu hồi đại sứ Imad Moustapha.

Người dân Syria biểu tình chống chính phủ

Một nhà quan sát chính trị phân tích, chính phủ Mỹ dường như đang sao chép mô hình can thiệp Libya vào Syria. Tháng 2 năm nay, sau khi tình hình Libya bất ổn, Mỹ cũng triệu hồi đại sứ Mỹ tại Libya về nước với lí do an ninh của đại sứ bị đe dọa; sau đó lần lượt đưa quan chức ngoại giao và người dân Mỹ về nước, tiếp đến là bắt đầu áp dụng hành động tấn công quân sự với Libya.

Đe dọa đưa quân đến Syria

Sau khi Gaddafi chết, Syria có trở thành Libya thứ hai dưới chiến cơ của NATO?

Ngày 23/10, tại Diễn đàn Kinh tế thế giới được tổ chức tại Jordan, thượng nghị sĩ Mỹ John McCain tuyên bố: "Hành động quân sự tại Libya đã đến hồi kết. Hiện nay, chúng ta nên quan tâm đến Syria, suy nghĩ xem có nên áp dụng các hành động quân sự thiết thực để bảo vệ tính mạng của người dân Syria hay không”.

Tuy nhiên, ông không nói rõ là Mỹ hay NATO nên có quân đội tại Syria.

Tại Hội nghị cấp cao Liên minh Châu Âu (EU) được tổ chức vào ngày 23/10, các đại biểu tham dự cũng cảnh cáo: “Nếu chính quyền Assad tiếp tục trấn áp dân thường thì sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt mạnh hơn và toàn diện hơn đối với Syria”.

Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Pháp Alain Juppé tuyên bố: "Hành động quân sự tại Libya đã kết thúc, Syria sẽ là mục tiêu tiếp theo. Một khi Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc thông qua các nghị quyết liên quan, Pháp và đồng minh sẽ lập tức áp dụng hành động quân sự”.

Chính phủ Obama hết sức thận trọng với khủng hoảng tại Syria

Tháng 8 năm nay, cựu Phó Cố vấn an ninh Mỹ Abdullah Donald cho biết: “Đối với phương Tây thì cơ hội lớn nhất có thể lật đổ Assad chính là sự sụp đổ của Gaddafi. Gaddafi chết sẽ là tấm gương cho Syria”.

Trên thực tế, cái chết của Gaddafi là nguồn cổ vũ rất lớn đối với lực lượng chống chính phủ Syria hiện đang sao chép những gì NTC đã làm trước đó, yêu cầu Mỹ hoặc NATO thiết lập vùng cấm bay tại Syria như tại Libya.

Khả năng trực tiếp can thiệp quân sự rất nhỏ

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia về vấn đề quốc tế cho rằng, cho dù Mỹ sẽ không từ bỏ lựa chọn áp dụng hành động quân sự với Syria nhưng nhìn từ tình hình hiện nay thì khả năng phương Tây trực tiếp can thiệp quân sự là rất nhỏ.

Vùng lưỡi liềm Shiite được tạo ra bởi chính quyền và các thế lực Shiite tại Vịnh Ba Tư, bao gồm Iran, Tổ chức Hồi giáo Shiite mới trỗi dậy tại Iraq, Tổ chức Muslim Brothers của Ai Cập, Đảng Hezbollah của Liban, Phong trào Kháng chiến Hồi giáo (Hamas) và Tổ chức Jihad của Israel…

Giải quyết vấn đề Syria khác với công chiếm Sirte và xử quyết Gaddafi. Ảnh hưởng của chiến sự Libya là có hạn. Đối với các nước xung quanh và Châu Âu, đa phần là vấn đề nạn dân. Nhưng nếu bị tấn công, Syria rất có khả năng sẽ lấy Israel ra trút giận, còn sự báo thù của Israel lại khiến khu vực này lâm vào cuộc chiến không thể ngăn chặn. Do đó, đối với vấn đề Syria, phương Tây nhất định sẽ hết sức thận trọng.

Có nhà phân tích chỉ ra, cho dù Mỹ muốn mở rộng thành quả chiến tranh cũng không nên áp dụng hành động quân sự đối với Syria trong thời gian gần. Hiện nay, tình hình Syria chưa rõ ràng. Hơn nữa, cuộc đua vào ghế Tổng thống sang năm tại Mỹ hiện đã bước vào giai đoạn then chốt, chính phủ Obama sẽ không tiến hành một cuộc chiến không nắm chắc trong khi thu hẹp phạm vi chiến lược vẫn là chủ điểm chính của quân đội Mỹ hiện nay.

Ngoài ra, nhìn từ tình hình Syria, sau Iran và Đảng Hizballah (Lebanon), chính quyền Assad nhận được sự ủng hộ của "vùng lưỡi liềm Shiite" tại khu vực Vịnh Ba Tư, trên một mức độ nào đó cũng giảm khả năng can thiệp quân sự của phương Tây.

Một khi chính quyền Assad bị lật đổ, khối sức mạnh “Vùng lưỡi liềm Shia” do Iran dày công xây dựng trong nhiều năm sẽ bị phá vỡ, đảng Hezbollah cũng mất đi vai trò chiến lược quan trọng, tình hình khu vực rất có thể rơi vào cuộc chiến loạn lớn, thậm chí có thể kéo Iran và Israel vào cuộc. Syria hỗn loạn, nước láng giềng Thổ Nhĩ Kì đứng trước áp lực tương đối lớn về vấn đề người Kurd cũng sẽ chẳng được yên.

Ngày 29/4, tại trụ sở Liên hợp quốc ở Geneva, Thụy Sĩ, Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc (UNHRC) đã tổ chức phiên họp đặc biệt về tình hình nhân quyền tại Syria. Phát biểu tại phiên họp, đại biểu phái đoàn Việt Nam tuyên bố: "Là một nước bạn bè của Syria, Việt Nam theo dõi tình hình Syria với mối quan tâm đặc biệt, lo ngại về việc tình hình đang xấu đi và chia buồn với các gia đình có người thiệt mạng vì bạo lực. Việt Nam kêu gọi các nước và các bên liên quan cần bình tĩnh, thận trọng và kiềm chế để tìm kiếm một giải pháp hòa bình; nhấn mạnh cộng đồng quốc tế và Hội đồng Nhân quyền cần tôn trọng chủ quyền, quyền dân tộc tự quyết và không can thiệp vào công việc nội bộ của Syria, tránh mọi hành động có thể làm tình hình thêm phức tạp và trầm trọng hơn”. Đại biểu Việt Nam cũng hoan nghênh và kêu gọi Syria tiếp tục các biện pháp cải cách nhằm đáp ứng nguyện vọng chính đáng của nhân dân Syria, đặc biệt về cải thiện đời sống, đảm bảo tốt hơn các quyền và tự do cơ bản của người dân; đồng thời đề nghị cộng đồng quốc tế tạo mọi điều kiện để Syria thực hiện thành công cải cách trong môi trường hòa bình, ổn định và không bạo lực. Việt Nam bày tỏ mong muốn tình hình Syria sớm trở lại bình thường thông qua đối thoại với sự tham gia rộng rãi của nhân dân Syria, không có sự can thiệp từ bên ngoài.

Sáng Nguyễn