Lối ra từ các dự án chậm tiến độ từ nhà thầu Trung Quốc

Các dự án EPC từ nhà thầu Trung Quốc đang thực hiện tại Việt Nam là không hề nhỏ và hệ luỵ chậm tiến độ mấy năm qua để lại di sản khó lường cho nền kinh tế đang trên đà phát triển. Các cơ quan hữu quan của nhà nước từ trung ương đến địa phương trong nhiều năm qua thể hiện rõ sự đau đầu về sự chậm tiến độ này và rất khó khăn trong xử lý chất lượng công trình không đúng như hợp đồng ký kết.

Và có vẻ như lối ra đối với các dự án chậm tiến độ của nhà thầu Trung Quốc tại Việt Nam dần khơi thông khi Bộ Công thương cho biết, nhà thầu EPC (Trung Quốc) của dự án sản xuất phân bón DAP số 1 Đình Vũ (Hải Phòng) đã chấp nhận chịu phạt 6 triệu USD (trên 120 tỉ đồng) do vi phạm một số điều khoản trong hợp đồng.

Trong đó sự chậm trễ đưa lại hệ luỵ kinh tế không chỉ vài tỷ đồng mà vài chục đên cả trăm tỷ đồng. Thế nhưng, chất lượng sản phẩm không đạt tiêu chuẩn 1846 như thiết kế ban đầu, và mức tiêu hao năng lượng lại quá cao là sự bất ổn nguy hiểm. Việc sản phẩm phân bón của một nhà máy có tổng công suất 330.000 tấn/ năm như DAP số 1 Đình Vũ hoàn toàn không đảm bảo chất lượng phân bón sẽ đưa lại thiệt hại lớn cho nền nông nghiệp Việt Nam mà đặc biệt là vùng đồng bằng sông Hồng và miền núi phía Bắc. Năm 2010 mới hoạt động với công suất 30%, nhưng chưa ai tính hết được có bao nhiêu héc ta lúa, hoa màu bị phơi nhiễm chất lượng không đảm bảo từ thiết kế EPC này?.

Không phải từ bây giờ mà lâu nay báo chí đã cảnh báo về tình trạng 90% gói thầu EPC rơi vào tay nhà thầu Trung Quốc và đa số trong đó đều chậm tiến độ khiến thiệt hại nguồn vốn vay rất lớn và nền kinh tế Việt Nam cũng gánh thêm nhiều chi phí rủi ro khác.

Đã đến lúc cần xem xét lại Luật đấu thầu. Việt Nam đang tiến lên con đường CNH, HĐH không có nghĩa dùng những công nghệ lạc hậu, chi phí bỏ thầu thấp. Luật đấu thầu cần mở rộng biên độ tư duy, phải hợp lý hoá mức độ bỏ thầu và lấy tiêu chuẩn kỹ thuật xây lắp, cơ khí…của EU và Mỹ làm chuẩn mực cho đấu thầu thì mới vững vàng trên con đường CNH, HĐH. CNH, HĐH sẽ “gãy” nếu chiều chuộng những nhà thầu bỏ giá thấp nhưng khi đi vào vận hành, chi phí sữa chửa tăng cao chóng mặt. Việc áp dụng chuẩn mực EU và Hoa Kỳ vào nền công nghiệp là yếu tố then chốt đi vào hiện đại hoá và cũng là con đường triệt thoái các nhà thầu vô trách nhiệm cũng như thiếu năng lực tài chính.

Đây là chìa khoá của nền kinh tế bền vững, và việc phạt các nhà thầu Trung Quốc chậm tiến độ là lẽ đương nhiên hoàn toàn nằm trong hợp đồng. Vấn đề là cần kiên quyết nhằm tránh để các nhà thầu Trung Quốc xem thường nền kinh tế Việt Nam để đưa vào những công nghệ không đảm bảo chất lượng như DAP 1 Đình Vũ.

Bài học “phạt nguội” tuy cũ nhưng đây là công cụ hữu hiệu “điều trị” bản chất không đúng cam kết của các nhà thầu Trung Quốc. Công cụ pháp luật đã có cần tiến hành đẩy mạnh thực thi nhằm đưa lại sự vận hành đúng nghĩa của nó đối với các gói EPC do nhà thầu Trung Quốc đảm nhiệm.

Và khi minh bạch các công cụ đó bằng các quyết định phạt nghiêm khắc sẽ đưa lại luồng sinh khí mới cho các dự án lớn. Điều đó không chỉ làm tốt hình ảnh chức năng mà còn xuất sắc hơn nữa sự quản trị chặt chẽ để thúc đẩy trách nhiệm từ các nhà thầu đang “lờn mặt”.

Tính quốc kế dân sinh ở đây không là gì khác ngoài việc chỉnh đốn thật sự các vi phạm của nhà thầu yếu kém. Việc phạt như DAP 1 Đình Vũ không đơn thuần là phạt mà nó còn là cú hích làm chủ các dự án của Việt Nam trong sân chơi WTO đã gia nhập, nó cũng là cách thúc đẩy nền kinh tế tự cường và sòng phẳng.

Cu Làng Cát