rong nhiều năm qua,
Anna’s Archive vốn được người ta biết đến như một dạng
"thư viện khép kín" ("shadow library) khổng lồ của Internet, nơi tập hợp và phân phối các kho dữ kiện số mà bình thường người tiêu dùng rất khó để tiếp cận, từ sách báo khoa học cho đến các bộ dữ kiện lớn dùng trong nghiên cứu khoa học. Và hôm cuối tuần vừa rồi, dự án này đã gây ra chấn động trong giới kỹ nghệ và học thuật khi cho công bố ra một bước đi chưa từng có tiền lệ: cho sao lưu trái phép một phần lớn các nội dung từ
Spotify. Đây không chỉ là câu chuyện về bản quyền, mà còn đụng chạm đến các vấn đề sâu xa hơn như lưu trữ tri thức, bảo tồn văn hóa, và vai trò ngày càng lớn của AI trong việc tiêu thụ nguồn dữ kiện trên toàn cầu.
A
nna's Archive đã cho sao lưu trái phép một số lượng lớn nguồn dữ kiện từ Spotify
Cụ thể hơn,
Anna’s Archive tuyên bố họ đã cho
"backup Spotify" với quy mô lên đến khoảng 300 terabyte số liệu. Theo sự mô tả của chính họ, kho dữ lkiện này bao gồm metadata của khoảng 256 triệu bản nhạc, tương đương hơn 99% lượt nghe trên
Spotify, cùng với khoảng 86 triệu file âm thanh thực tế. Con số này chiếm xấp xỉ 37% tổng số các bài hát có mặt trên
Spotify vào thời điểm giữa năm 2025 này.
Thông tin căn bản về nguồn số liệu mà họ lấy được một cách trái phép
Điểm đáng chú ý là cách thức mà họ lựa chọn số liệu. Thay vì cho sao chép toàn bộ một cách mù quáng,
Anna’s Archive chỉ ưu tiên chọn ra các bài hát phổ biến nhiều, có lượt người nghe cao, đồng thời loại bỏ ra những nội dung gần như không có ai nghe hoặc có chất lượng kém, bao gồm cả một lsố ượng đáng kể nhạc do AI ngụy tạo ra. Theo như họ cho biết, đây là
"bước khởi đầu hợp lý cho một mục tiêu lớn hơn": xây dựng lên một kho lưu trữ âm nhạc có tính cách bảo tồn, có nguồn mở hoàn toàn, nhằm đại diện cho
"tất cả loại âm nhạc từng được con người sáng tạo ra".
Anna's Archive đem cho phân tích 86 triệu bài hát, chiếm 37% số liệu của Spotify, sắp xếp lại theo mức độ phổ biến theo thứ tự cao đến thấp, cho thấy đã chiếm đến 99.6% lượt người nghe
Số lượng nhạc sĩ tại mỗi loại nhạc
Từ góc độ kỹ thuật, đây là một chiến dịch
scraping ở quy mô rất lớn. Không chỉ cho thu thập metadata công khai,
Anna’s Archive còn bị tố cáo đã tìm cách vượt qua cơ chế bản quyền
(DRM) để truy cập các file âm thanh, nhanh chóng vượt ra khỏi ranh giới về nguồn tranh cãi học thuật thuần tuý và trở nên nhạy cảm về mặt pháp lý.
Phản ứng của Spotify
Spotify sau đó đã nhanh chóng lên tiếng. Công ty xác nhận họ đang cho điều tra việc truy cập trái phép vào nền tảng, bao gồm hành vi thu thập metadata công khai kết hợp với các biện pháp
"bất hợp pháp" nhằm né tránh
DRM để lấy file nhạc.
Spotify cũng cho biết, họ đã xác định ra và tìm cách cho vô hiệu hóa các tài khoản bị cho là dính líu đến hành vi
scraping này.
Dù vậy, vẫn còn nhiều điểm chưa được rõ ràng.
Spotify chưa xác nhận chính xác đã có bao nhiêu số liệu đã bị lén lút sao chép, và cũng chưa công bố ra, liệu rằng họ có theo đuổi hành động pháp lý để gỡ bỏ các tập tin dạng torrent mà
Anna’s Archive cho phát hành ra hay không. Điều mà họ nhấn mạnh là lập trường thống nhất: đứng về phía quyền lợi của nghệ sĩ và ngành kỹ nghệ âm nhạc, chống lại nạn vi phạm ăn cắp bản quyền, đồng thời tăng cường các biện pháp kỹ thuật để ngăn chặn những vụ tương tự có thể xảy ra trong tương lai.
Chuyện này sẽ có tác động ra sao?
Nhìn một cách đơn giản thì đây có thể trông giống như một vụ vi phạm bản quyền với quy mô lớn. Nhưng khi tìm hiểu kỹ hơn, điều này đã đụng vào một câu hỏi rất khó trả lời: ai sẽ có quyền để lưu trữ và bảo tồn di sản văn hóa số của nhân loại?
Anna’s Archive lập luận cho rằng, âm nhạc, giống như sách hay công trình khoa học, là một phần di sản dễ bị tổn thương. Các mạng thương mại có thể sẽ biến mất, sẽ thay đổi chính sách, hoặc xóa nội dung vì lý do kinh tế, pháp lý, hay thậm chí là do chiến tranh, thiên tai. Trong cách nhìn này, việc tạo ra một
"bản sao công khai, nhưng phi pháp" được xem như một dạng bảo hiểm cho ký ức tập thể của nhân loại.
Anna Archive lập luận cho rằng, đây là cách thức mà họ cho bảo tồn âm nhạc, tư liệu số của nhân loại
Tuy nhiên, khác với loại sách về học thuật hay tài liệu về lịch sử, âm nhạc hiện đại luôn gắn chặt với quyền lợi kinh tế của nghệ sĩ, hãng thu âm và nền tảng phân phối. Việc cho sao lưu và phát tán hàng chục triệu file nhạc không chỉ là câu chuyện truy cập về mặt tri thức, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến mô hình sống còn của ngành kỹ nghệ sáng tạo.
Những hậu quả rộng hơn
Phản ứng của công chúng chung quanh hành vi trái phép của
Anna’s Archive cho thấy có sự chia rẽ rõ rệt về nhận thức. Một số người tiêu dùng lâu năm, vốn tìm đến kho lưu trữ này để cho tra cứu sách và nghiên cứu, tỏ ra rất lo ngại. Họ sợ rằng việc động chạm đến
Spotify và các hãng thu âm lớn sẽ biến
Anna’s Archive thành mục tiêu pháp lý rõ ràng, giống như những gì mà Internet Archive từng trải qua khi đối đầu với các tập đoàn lưu trữ nội dung.
Song song đó là một nỗi lo khác: vai trò của AI.
Anna’s Archive không che giấu việc họ cho hỗ trợ các phòng lab AI, thậm chí quảng cáo các gói truy cập số liệu với tốc độ cao, quy mô thương mại. Điều này đã khiến nhiều người đặt câu hỏi liệu động lực cho rằng "bảo tồn âm nhạc" có thực sự là mục tiêu như kho lưu trữ này chia sẻ, hay đó chỉ là một lớp vỏ cho nhu cầu số liệu thông tin khổng lồ của các mô hình AI đang ngày càng khát nguồn thông tin. Với cá nhân mình, có nhiều cách để bảo vệ tư liệu số nhưng việc truy cập và scraping data như vậy đã chứng minh việc làm này không đúng ngay từ cách thực hiện ở bước đầu tiên rồi. Kèm theo đó sẽ là những hậu quả có liên quan đến cách thức họ đem sử dụng kho số liệu này, thậm chí đụng chạm đến quyền lợi của những người sáng tạo ra nội dung số.
Cuối cùng, câu chuyện này phơi bày một mâu thuẫn lớn của thời đại số: số liệu có thể được sao chép gần như vô hạn, nhưng trách nhiệm về pháp lý, nguồn lực về tài chính và xã hội để bảo vệ hoặc tái tạo những kho số liệu đó thì không hề có. Ngay cả khi
Anna’s Archive được thiết kế để
"khó bị cho xóa sổ", mỗi vòng đối đầu pháp lý đều sẽ tiêu tốn rất nhiều tiền bạc, công sức và sự kiên nhẫn của cộng đồng ủng hộ.
Nguồn: Anna's Archive
