"Báu vật" chỉ có ở Việt Nam được tìm thấy dưới dòng sông Lô: Giới khoa học chờ đợi suốt 1/4 thế kỷ

[therealrtz]

Ngày 19/12, Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Mỹ (American Museum of Natural History – AMNH) đã công bố hơn 70 loài sinh vật mới được mô tả trong năm 2025. Đáng chú ý, Việt Nam góp mặt với hai phát hiện đặc hữu hiếm có, trong đó nổi bật là một loài cá bám đá nhỏ sinh sống ở sông Lô và một loài ong được ví như "ong gấu bông" độc đáo.

Trong số các phát hiện được công bố, loài cá bám đá mang tên khoa học Supradiscus varidiscus được giới khoa học đánh giá là đặc biệt quan trọng đối với nghiên cứu đa dạng sinh học hệ thống sông ngòi Việt Nam. Đây là loài cá chép kích thước nhỏ, có miệng dạng giác mút – đặc điểm giúp chúng bám chặt vào đá ở các dòng suối chảy xiết vùng núi cao.

Điều đáng chú ý là các mẫu vật của loài cá này thực tế đã được các nhà ngư học thu thập từ tháng 1/2000 trong một chuyến khảo sát tại lưu vực sông Lô. Tuy nhiên, phải sau 25 năm lưu trữ và đối chiếu, loài cá này mới được nghiên cứu đầy đủ và mô tả chính thức như một loài mới đối với khoa học.

Theo các chuyên gia, đây cũng là lần đầu tiên chi Supradiscus được ghi nhận tại Việt Nam, mở ra thêm hiểu biết về mức độ phong phú và tính đặc hữu của các loài cá nước ngọt trong khu vực.

Theo công bố, Supradiscus varidiscus hiện chỉ được ghi nhận tại các suối Du Già và Bản Ly nhánh hợp lưu của sông Lô. Với phạm vi phân bố hẹp, loài cá này được xem là một đại diện tiêu biểu cho tính đặc hữu của sinh vật vùng núi đá vôi phía Bắc Việt Nam.

Loài Supradiscus varidiscus được mô tả dựa trên các đặc điểm hình thái khác biệt so với các loài cùng chi đã biết. Cụ thể, loài này có số lượng vảy đường bên ít hơn, dao động từ 36–39 vảy, trong khi các loài họ hàng như S. incisorbis và S. micropulvinus thường có từ 40–42 vảy.

Số hàng vảy trước vây lưng của S. varidiscus chủ yếu là 12, chỉ một số ít cá thể có 13 hàng, thấp hơn so với các loài cùng chi. Ngoài ra, một đặc điểm nổi bật khác là sự xuất hiện của một loạt đốm đen chạy dọc theo đường giữa của vây lưng trên màng giữa các tia vây – dấu hiệu chưa từng được ghi nhận trong các công trình công bố trước đây về chi Supradiscus.

Cấu trúc đĩa miệng của loài cá này cũng có một khe nứt đặc trưng trên đệm chai trung tâm, tạo thành đường tách dọc theo trục giữa của miệng, kéo dài tới mép sau của đĩa. Đây là chi tiết quan trọng giúp các nhà khoa học phân biệt loài mới với các loài gần gũi.

Các mẫu cá được thu thập bằng lưới kéo và lưới vợt với sự hỗ trợ của ngư dân địa phương, sau đó cố định trong formalin và chuyển sang bảo quản lâu dài trong ethanol 75%. Việc đo đạc hình thái, đếm vảy và phân tích cấu trúc tuân theo các phương pháp chuẩn quốc tế, bảo đảm tính thống nhất với những nghiên cứu trước đó về cùng nhóm cá.

Mẫu vật hiện được lưu giữ tại Bộ sưu tập Ngư học của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Hoa Kỳ và Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

*Theo Báo cáo trên: BioOne