Người dân Iran cầu nguyện cho trời đổ mưa ở Tehran hôm 14/11. (Ảnh: Reuters)
Hồi tháng 11, hàng dài các tín đồ, người th́ ngửa mặt lên trời, người lại cúi đầu, cùng cầu nguyện xin trời đổ mưa tại một nhà thờ Hồi giáo ở Tehran. Lời cầu xin của họ ngày càng trở nên tuyệt vọng v́ Thánh Allah đă không nghe thấy.
Thủ đô Iran đang vật lộn với cuộc khủng hoảng về nước nghiêm trọng đến mức Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian đề xuất phương án cho sơ tán người dân ở thủ đô nếu trời không mưa vào tháng 12. Nhiều tuần đă trôi qua, nhưng mưa vẫn chưa thấy rơi một giọt nào cả.
Theo
CNN, có nhiều ư kiến lo ngại nguồn nước có thể hoàn toàn bị cạn kiệt tại khu vực đô thị nhộn nhịp và rộng lớn này, nơi sinh sống của khoảng 15 triệu người. Mặc dù các chuyên gia cho rằng kế hoạch cho sơ tán dân số là bất khả thi, nhưng lời phát biểu của ông Pezeshkian phản ảnh ra t́nh trạng khẩn cấp của nơi đây.
Tehran đang là tâm tâm đáng chú ư, nhưng cuộc khủng hoảng nước này vượt xa phạm vi thủ đô. Có khoảng 20 tỉnh hiện nay không có một giọt mưa nào kể từ khi mùa mưa bắt đầu vào cuối tháng 9, theo Mohsen B. Mesgaran, Phó giáo sư chuyên trách khoa học thực vật tại Đại học ở Davis, California, cho biết.
Theo tin của Reuters, khoảng 10% số đập trên cả nước đă bị cạn hết nước.
"Sụp đổ v́ nguồn nước"
Amir AghaKouchak, giáo sư về Khoa kỹ thuật dân dụng và môi trường tại Đại học ở Irvine, California cho biết, Iran đang chứng kiến t́nh trạng bị hạn hán tồi tệ nhất trong ít nhất 40 năm qua, và mực nước đang bị giảm sâu vào thời điểm thông thường nguồn dự trữ nước sẽ được phục hồi thay v́ bị giảm thêm.
Iran là quốc gia có phần lớn diện tích bị khô cằn, nên không c̣n xa lạ ǵ với t́nh trạng bị thiếu nước triền miên. Song Tehran ít khi lại chứng kiến cảnh tượng quá tồi tệ kiểu này. Mohsen Ardakani, Tổng giám đốc Cơ quan cấp nước và vệ sinh tỉnh Tehran, cho biết các hồ chứa nước chính trong thành phố chỉ c̣n chứa khoảng 11%.
Mực nước của đập Amir Kabir gần Karaj hồi tháng 5 và tháng 11/2025. (Ảnh: Vantor.)
Hiện trạng của đập Latian ở Lavasan hồi tháng 6 và tháng 11/2025. (Ảnh: Vantor)
Mực nước của đập Sefidrud gần Manjil hồi tháng 9/2024 và tháng 9/2025. (Ảnh: Vantor)
Đập Latyan, cách thành phố Tehran khoảng 24 km, chỉ c̣n khoảng 9% dung tích. Kể từ tháng 5, hồ chứa nằm dưới chân dăy núi Alborz cạn nước đến mức một ḷng sông gần như khô cạn, chỉ c̣n lại vài ḍng nước chảy nhỏ bé.
Đập Amir Kabir, cách Tehran khoảng 65 km về phía Tây Bắc, cũng đang ở mức cực thấp, hiện chỉ đạt khoảng 8% tổng công suất.
Bên cạnh đó, theo ISNA News, Hossein Esmailian, Giám đốc công ty cấp nước và xử lư nước thải của thành phố Mashhad, cho biết mực nước trong các hồ chứa cung cấp nước cho thành phố lớn thứ hai của Iran với khoảng 3 triệu người, chỉ ở mức khoảng 3%.
Kaveh Madani, Giám đốc Viện Nước, Môi trường và Sức khỏe thuộc Đại học Liên Hợp Quốc, cho rằng t́nh h́nh ở Iran là cảnh thảm họa lâu dài, liên tục với những sự thiệt hại không thể khắc phục. Ông so sánh Iran đang trong t́nh trạng bị sụp đổ v́ nguồn nước, khi số lượng nước khai thác từ sông, hồ và vùng đất ngập nước (như tài khoản thanh toán) và các tầng chứa nước ngầm (như tài khoản tiết kiệm) đang nhanh hơn nhiều so với tốc độ được cho bổ sung.
Biến đổi khí hậu lại "đổ thêm dầu vào lửa"
Nguyên nhân sâu xa của t́nh trạng bị thiếu nước nghiêm trọng ở Iran cộng hưởng từ nhiều yếu tố, như dân số tăng nhanh, khai thác quá mức, cơ sở hạ tầng cũ kỹ, quản lư chưa hiệu quả,...
Các chuyên gia cho rằng mục tiêu tự cung tự cấp lương thực của chính phủ, một phần ứng phó với lệnh trừng phạt của phương Tây, là nguyên nhân chính.
"Trong nhiều thập niên, các chính sách đă khuyến khích việc mở rộng nông nghiệp tưới tiêu ở các vùng khô cằn", ông AghaKouchak nói.
Diện tích đất nông nghiệp được tưới tiêu đă tăng lên gấp đôi kể từ năm 1979. Phần lớn nguồn nước của Iran, khoảng 90%, được đem sử dụng cho ngành nông nghiệp.
Hồ Urmia, ở Tây Bắc Iran, là chứng chứng rơ rệt nhất. Từng là một trong những hồ nước mặn lớn nhất thế giới, Urmia dần bị thu hẹp trong những thập kỷ qua. Hạn hán một phần, nhưng nguyên nhân lớn hơn nằm ở các đập và giếng nước mọc lên gần đó nhằm hỗ trợ các trang trại, gây tắc nghẽn nguồn cung cấp nước cho hồ chứa.
Các ngành kỹ nghệ cũng tiêu tốn nhiều nước như dầu khí cũng mọc lên ở những vùng khô hạn và bán khô hạn của Iran.
Trên hết, biến đổi khí hậu khiến cho vấn đề này trở nên trầm trọng hơn, khi thời tiết ngày càng khô và nóng, các hồ chứa cạn kiệt không được bổ sung thêm nước.
"Biến đổi khí hậu lại đổ thêm dầu vào lửa", ông Madani nói, khi Iran đang trong năm thứ 6 liên tiếp bị hạn hán nặng, với quy mô, cường độ và thời gian hạn hán kéo dài chưa từng có trong thời kỳ hiện đại.
Đề xuất cho sơ tán tạm thời dân số đông đúc ở đây có thể chỉ là một biện pháp ngắn hạn. Mùa hè vừa qua, giới chức ban bố lệnh cho nghỉ việc khẩn cấp để giúp người dân rời khỏi thành phố.
"Nếu chỉ c̣n nước sử dụng trong vài ngày hoặc vài tuần, dù chỉ tiết kiệm được vài giờ cũng tạo ra sự khác biệt lớn", ông Madani nói. Chính phủ cũng cho thử nghiệm phương pháp gieo mây nhân tạo, phun các hạt vào mây để tạo ra mưa hoặc tuyết, nhưng không đem lại kết quả cụ thể nào.
Tuy nhiên, chuyên gia cho rằng Iran cần đề ra những sự cải cách sâu rộng trong dài hạn, như đa dạng hóa nền kinh tế, tránh các ngành sử dụng nhiều nước như nông nghiệp. Dẫu vậy, phương án này có thể dẫn đến nạn thất nghiệp tràn lan. Ngoài ra, càng cho tŕ hoăn giải quyết vấn đề, Iran càng có ít sự lựa chọn hơn.
Hiện tại, các viênn chức đặt hy vọng và cầu nguyện rằng mưa sẽ rơi. "
Trước đây, người dân thường ra sa mạc cầu mưa. Có lẽ chúng ta không nên bỏ qua truyền thống hay đó", Mehdi Chamran, người đứng đầu Hội đồng Thành phố Tehran, đă nói.
