Hào quang Fugees và cú trượt chân vào chính trường
Prakazrel “Pras” Michel – cái tên gắn liền với huyền thoại hip hop Fugees – từng là biểu tượng của giấc mơ nhập cư Mỹ. Con trai của cặp vợ chồng người Haiti sang Mỹ lập nghiệp, trưởng thành ở Brooklyn, rồi cùng hai người bạn thuở nhỏ Lauryn Hill và Wyclef Jean lập nên nhóm Fugees, đoạt 2 giải Grammy, bán hàng chục triệu đĩa, ảnh hưởng cả một thế hệ.
Thế nhưng ở tuổi 52, người từng đứng trên sân khấu đầy ánh đèn lại lặng lẽ đứng trước bục khai báo của tòa án liên bang ở Washington D.C., im lặng nghe thẩm phán Colleen Kollar-Kotelly tuyên án 14 năm tù. Không còn rap, không còn beat, chỉ còn tiếng búa gỗ và những dòng cáo trạng lạnh lùng: âm mưu, rửa tiền, vận động hành lang trái phép cho thế lực nước ngoài, và bất hợp pháp bơm hàng triệu USD tiền ngoại quốc vào chiến dịch tái tranh cử tổng thống Mỹ năm 2012.
Đó là cú ngã không chỉ của một ngôi sao nhạc rap, mà còn là lát cắt trần trụi về cách tiền bẩn, quyền lực chính trị và danh tiếng Hollywood quấn lấy nhau trong hậu trường nước Mỹ.
120 triệu đô từ Jho Low và những khoản “quyên góp” không bao giờ trong sạch
Theo cáo trạng, Pras Michel đã nhận hơn 120 triệu USD từ tỷ phú trẻ người Malaysia Low Taek Jho – thường được biết đến với cái tên Jho Low, kẻ bị cáo buộc là trung tâm vụ bê bối tham nhũng 1MDB. Từ dòng tiền khổng lồ này, một phần được Michel chia nhỏ, luân chuyển qua các “straw donors” – những người đứng tên hộ – rồi chảy vào chiến dịch tái tranh cử của Tổng thống Barack Obama năm 2012.
Chiến thuật này giúp che giấu nguồn gốc nước ngoài của tiền tài trợ – điều bị luật bầu cử Mỹ nghiêm cấm. Trên giấy tờ, đó là đóng góp hợp pháp của công dân Mỹ. Ở hậu trường, đó là tiền của một tỷ phú ngoại quốc muốn “mua” vị trí và ảnh chụp với Tổng thống Mỹ. Luật sư của Michel biện hộ rằng động cơ chính của Jho Low chỉ là một tấm hình chụp chung với ông Obama, chứ không phải tác động chính sách. Nhưng đối với công tố viên liên bang, bản chất vẫn là một âm mưu dùng tiền nước ngoài len vào trái tim hệ thống chính trị Mỹ.
Quan trọng hơn, câu chuyện không dừng ở bầu cử. Khi Bộ Tư pháp mở cuộc điều tra về Jho Low và dòng tiền bẩn, Pras Michel, theo cáo buộc, đã tìm cách can thiệp: vận động hậu trường để dập tắt cuộc điều tra, gây sức ép lên hai nhân chứng, và sau đó khai gian tại chính phiên tòa xét xử mình.
Phiên tòa của tiền, danh tiếng và… trí tuệ nhân tạo
Phiên tòa năm 2023 ở Washington D.C. chẳng khác nào một bộ phim chính trị – hình sự được chiếu sống: diễn viên Leonardo DiCaprio bước lên bục nhân chứng kể về mối liên hệ với Jho Low, cựu Bộ trưởng Tư pháp Jeff Sessions xuất hiện với tư cách nhân chứng khác, luật sư, công tố viên tranh luận nảy lửa trước ống kính truyền thông.
Cuối cùng, bồi thẩm đoàn kết luận Pras Michel phạm 10 tội danh, trong đó có âm mưu, vi phạm luật tài trợ tranh cử và hành động với tư cách “đại diện không đăng ký của chính phủ nước ngoài”. Bộ Tư pháp khẳng định khung hướng dẫn tuyên án của liên bang cho phép mức án… chung thân, và mô tả Michel là người đã “phản bội đất nước vì tiền”, “nói dối thản nhiên và không ngừng nghỉ để thực hiện các phi vụ”.
Các công tố viên yêu cầu bản án phải phản ánh “chiều rộng và chiều sâu” của tội trạng, sự thờ ơ với an ninh quốc gia và lòng tham vô đáy của bị cáo. Đối mặt với đề nghị khắc nghiệt đó, đội bào chữa gọi mức án tù chung thân là “hoàn toàn lố bịch”, chỉ dành cho trùm ma túy và khủng bố, chứ không phải một nhạc sĩ – doanh nhân, dù có phạm pháp. Họ chua chát so sánh cách áp dụng khung hình phạt với nhân vật thanh tra Javert trong “Những người khốn khổ” – biểu tượng của sự máy móc, lạnh lùng, chỉ nhìn thấy điều khoản chứ không thấy con người.
Cuối cùng, thẩm phán Kollar-Kotelly tuyên án 14 năm tù – thấp hơn khuyến nghị tối đa của công tố, nhưng vẫn cao gấp nhiều lần mức 3 năm mà phía bào chữa đề nghị. Michel im lặng, không nói lời sau cùng. Luật sư của anh tuyên bố sẽ kháng cáo, gọi bản án này là “hoàn toàn không tương xứng với hành vi phạm tội”.
Phiên tòa của Pras còn đi vào lịch sử vì một chi tiết kỳ quặc: sau khi bị kết án, Michel xin xử lại với lý do luật sư cũ đã dùng… một chương trình trí tuệ nhân tạo để soạn phần tranh luận cuối cùng, khiến chất lượng bào chữa bị ảnh hưởng. Nhưng đến tháng 8/2024, thẩm phán bác yêu cầu đó, cho rằng việc sử dụng AI cùng các sai sót khác – nếu có – cũng không tạo ra “sai lệch tư pháp nghiêm trọng” đủ để xử lại.
Khi hip hop chạm đáy chính trị: một lời cảnh tỉnh cay đắng
Vụ án của Pras Michel không chỉ là chuyện một ngôi sao nhạc rap sa chân, mà còn là tấm gương phản chiếu mặt tối của chính trị tiền tệ Mỹ. Trong thế giới nơi những tỷ phú lang bạt như Jho Low có thể tài trợ phim Hollywood, mua siêu du thuyền, bay khắp hành tinh và ném tiền cho vận động chính trị như ném chip trong sòng bạc, một nghệ sĩ từng là biểu tượng “từ ghetto đến Grammy” rốt cuộc trở thành mắt xích trong trò chơi đó.
Từ xuất thân di dân Haiti nghèo khó, trở thành ngôi sao toàn cầu, rồi kết thúc ở trại giam liên bang vì âm mưu dùng tiền ngoại quốc can thiệp bầu cử – quãng đường ấy nói nhiều hơn bất kỳ bài diễn văn nào về sức cám dỗ của tiền bạc và quyền lực. Đằng sau những câu rap về tự do, công lý, bình đẳng là một thực tế phũ phàng: khi nghệ sĩ bước vào vũ đài chính trị mà thiếu hiểu biết, thiếu ranh giới đạo đức, họ có thể thành công cụ cho những nhân vật có agenda riêng, xa lạ với khát vọng của chính công chúng đã nâng họ lên.
Pras Michel từng rap về những thành phố cháy rực, những linh hồn lạc lối, những kẻ bị hệ thống bỏ rơi. Giờ đây, chính anh trở thành nhân vật trong một câu chuyện khác: câu chuyện một công dân Mỹ, vì “cú bắt tay” với tiền bẩn quốc tế và trò chơi quyền lực ở hậu trường, bị tòa án tuyên là đã “phản bội đất nước vì tiền”.
Lời nhắn nhủ còn lại sau song sắt
14 năm tù là bản án nặng nề cho một nghệ sĩ, nhưng cũng là thông điệp rõ ràng từ hệ thống pháp lý Mỹ: danh tiếng, giải Grammy hay những tấm hình chụp với tổng thống không phải là lá chắn trước luật bầu cử và an ninh quốc gia.
Với người hâm mộ Fugees, bản án hôm nay là một nốt trầm chát đắng trong bản nhạc tuổi trẻ. Với giới nghệ sĩ, đó là lời nhắc rằng bước vào sân chơi chính trị – tiền tệ mà không nắm luật, không hiểu ranh giới, có thể đánh đổi cả tự do và danh dự.
Còn với chính Pras Michel, từ đây, câu hỏi không còn là bản hit tiếp theo, mà là liệu anh có thể, sau những năm tháng sau song sắt, viết lại được một chương khác cho cuộc đời mình – một chương không còn bị ám bởi những vali tiền bẩn, những cuộc điện thoại hậu trường, và bản án mang tên “phản bội vì tiền”.
