Hàng loạt vụ cháy xe điện gần đây tại Trung Quốc đã khiến vấn đề an toàn pin trở thành chủ đề được dư luận quan tâm, đồng thời khơi dậy cuộc tranh luận rộng rãi về các rủi ro tiềm ẩn của loại phương tiện này.
Lái xe đã tử vong khi chiếc xe Xiaomi bốc cháy sau một vụ tai nạn ở Thành Đô. Ảnh: Weibo
Theo báo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng, tháng trước, nhiều vụ việc đã thu hút sự chú ý. Trong đó, ngày 13/10 tại Thành Đô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên, một chiếc xe điện Xiaomi đã bốc cháy sau va chạm ở tốc độ cao, khiến lái xe tử vong.
Ngày 23/10 tại Thượng Hải, một chiếc Li Auto bất ngờ bốc cháy trên đoạn đường gồ ghề. Chỉ trong 10 giây, ngọn lửa đã bao trùm toàn bộ xe, song người ngồi trong may mắn kịp thoát ra ngoài.
Một tuần sau, tại quận Kwun Tong, Hong Kong, lực lượng cứu hỏa phải can thiệp để dập tắt đám cháy phát sinh từ một chiếc BYD đỗ trong gara tại nhà riêng.
Hiện Xiaomi, Li Auto và BYD đều đã được yêu cầu cung cấp bình luận về các vụ việc.
Những sự cố tương tự, vốn từng xảy ra với hầu hết các nhà sản xuất xe điện, đã làm dấy lên mối lo ngại về độ an toàn của pin, khiến nhiều người dùng trên mạng xã hội cân nhắc lại quyết định mua xe. Trước đó, các hãng xe điện như Tesla, Nissan, BMW hay Hyundai cũng từng phải thu hồi xe do các vấn đề liên quan đến pin.
Thị trường xe điện Trung Quốc đang phát triển nhanh chóng. Theo Hiệp hội Xe chở khách Trung Quốc, trong tháng trước, doanh số bán lẻ xe điện mới đạt 1,4 triệu chiếc, tăng 17% so với cùng kỳ năm ngoái và 8% so với tháng trước. Từ đầu năm đến nay, doanh số bán lẻ đạt 10,3 triệu chiếc, tăng 23% so với cùng kỳ năm trước.
Dữ liệu hải quan cho thấy, từ tháng 1 đến tháng 9, Trung Quốc đã xuất khẩu gần 5,7 triệu xe, tăng 20,9% so với cùng kỳ năm ngoái, và dự kiến cả năm đạt khoảng 7 triệu chiếc.
Theo các chuyên gia, hầu hết các vụ cháy xe điện xuất phát từ hiện tượng “thoát nhiệt” (thermal runaway) trong pin. Nguyên nhân thường là va chạm vật lý, nhưng cũng có thể liên quan đến lỗi sản xuất, để xe dưới nắng nóng kéo dài hoặc sạc quá công suất.
Hiện tượng đoản mạch trong pin lithium-ion cũng có thể sinh nhiệt dữ dội. Trong trường hợp va chạm, nguyên nhân thường là do vỏ pin bị nghiền hoặc thủng. Nhiệt độ tăng cao sau đó kích hoạt phản ứng bên trong pin, giải phóng khí dễ cháy như methane hoặc hydrogen, và ngọn lửa lan nhanh theo hiệu ứng domino, khiến toàn bộ cụm pin bùng cháy chỉ trong vài giây.
Theo kết quả điều tra của Li Auto về vụ cháy tại Thượng Hải vào tháng trước, nguyên nhân là chất làm mát có độ chống ăn mòn không đủ, bị rò rỉ và kích hoạt quá trình thoát nhiệt. Hãng đã thông báo thu hồi khoảng 11.400 chiếc xe có nguy cơ gặp lỗi tương tự.
Điều đáng lo ngại là các vụ cháy xe điện thường khó dập tắt so với xe chạy xăng. Một số vật liệu catốt trong pin lithium sẽ phân hủy ở nhiệt độ cao, giải phóng ôxy và duy trì đám cháy ngay cả khi thiếu không khí. Thêm vào đó, ngọn lửa phát sinh bên trong các tế bào pin kín, khiến các chất dập lửa khó xâm nhập. Trong nhiều trường hợp, giải pháp duy nhất là làm mát liên tục để kiểm soát ngọn lửa, bởi hệ thống dập lửa trên xe (thường là bột khô hoặc chất dạng aerosol) chỉ hiệu quả ở giai đoạn đầu.
Hai loại pin chính trên xe điện – pin lithium ba nguyên tố (ternary lithium) và pin lithium sắt phosphate (LFP) – cũng có sự khác biệt về an toàn.
Pin lithium ba nguyên tố có mật độ năng lượng cao, giúp xe vận hành tốt trong điều kiện lạnh và đi xa hơn, nhưng chứa kim loại phản ứng, dễ cháy ở nhiệt độ dưới 200°C, gây cháy dữ dội. Ngược lại, pin LFP an toàn hơn nhiều, chịu nhiệt trên 500°C trước khi hỏng, chống cháy do va chạm hoặc sạc quá mức, đồng thời tuổi thọ cao hơn. Tuy nhiên, pin LFP có mật độ năng lượng thấp, nên cần pin lớn và nặng hơn để đạt cùng quãng đường.
Trung Quốc từ lâu đã tăng cường các quy định và tiêu chuẩn kỹ thuật về an toàn pin. Tiêu chuẩn hiện hành yêu cầu một bộ pin không được bắt lửa hoặc phát nổ ít nhất 5 phút sau khi xảy ra hiện tượng thoát nhiệt. Các quy định mới, được đánh giá là nghiêm ngặt nhất trong ngành và dự kiến có hiệu lực từ tháng 7/2026, sẽ siết chặt hơn nữa yêu cầu này: trong hai giờ thử nghiệm, không được xảy ra cháy hoặc nổ. Quy định mới cũng yêu cầu bổ sung bài kiểm tra khi gầm xe va chạm, ví dụ trên đường gồ ghề.
Pin thể rắn được coi là giải pháp tiềm năng trong tương lai, bởi loại pin này loại bỏ nguy cơ cháy điện phân, khó bị chập bên trong và ổn định hơn ở nhiệt độ cao. Tháng 3 vừa qua, Trung Quốc chính thức bắt đầu xây dựng tiêu chuẩn quốc gia cho pin thể rắn. Trong khi đó, một số pin bán rắn đã được sản xuất đại trà và lắp đặt trên loại phương tiện này.
Dù các vụ cháy xe điện gần đây gợi nhắc về những rủi ro tiềm ẩn, song giới chuyên gia và người dùng vẫn đánh giá xe điện là phương tiện bền vững, an toàn nếu sử dụng và bảo dưỡng đúng cách. Với ưu điểm giảm phát thải, thân thiện với môi trường và hiệu quả năng lượng cao, xe điện tiếp tục là xu hướng tất yếu trên thị trường giao thông toàn cầu. Các nhà sản xuất đang liên tục cải tiến công nghệ pin và hệ thống an toàn, hướng tới mục tiêu cân bằng giữa hiệu suất, an toàn và bảo vệ môi trường, mở ra tương lai phát triển bền vững cho ngành xe điện.
VietBF@sưu tập
