Ngày 17-11, hàng loạt trường học tại Úc và New Zealand buộc phải đóng cửa khẩn cấp do lo ngại nguy cơ ô nhiễm amiăng từ các sản phẩm cát màu dùng làm đồ chơi và hoạt động học tập cho trẻ em. Vụ việc khiến phụ huynh, giáo viên và giới chức giáo dục hai nước đặc biệt lo lắng, bởi amiăng là chất đã bị cấm tuyệt đối ở Úc từ năm 2003 vì liên quan đến nhiều bệnh ung thư chết người.
Các xét nghiệm trước đó tại Úc phát hiện dấu vết hai loại amiăng – tremolite và chrysotile (amiăng trắng) – trong một số sản phẩm cát màu đang được sử dụng rộng rãi ở các lớp mầm non và tiểu học.
Úc: hơn 70 trường đóng cửa, kiểm tra và khử nhiễm toàn diện
Tại Úc, 71 trường công lập ở thủ đô Canberra và vùng phụ cận đã được lệnh đóng cửa ngay trong ngày đầu tuần để phục vụ công tác điều tra và làm sạch. Theo Bộ Giáo dục Australia, ban đầu chỉ có 15 trường phải đóng cửa từ ngày 15-11, sau khi Ủy ban Cạnh tranh và Người tiêu dùng Australia (ACCC) đưa cảnh báo. Tuy nhiên, rà soát cuối tuần cho thấy tổng cộng 72 trường học tại Canberra và khu vực Jervis Bay có sử dụng sản phẩm Kadink Decorative Sand – một loại cát trang trí được xác định chứa asbestos tremolite và chrysotile.
Loại cát này được dùng trong nhiều hoạt động lớp học như: trò chơi cảm giác, mỹ thuật, xây dựng mô hình hoặc đóng vai, khiến nguy cơ tiếp xúc của trẻ nhỏ và giáo viên tăng lên. Giới chức Canberra khẳng định quyết định đóng cửa là biện pháp phòng ngừa, nhằm tạo điều kiện kiểm tra, khử nhiễm môi trường trước khi cho học sinh quay lại trường.
Trong cuối tuần, các đội xử lý amiăng chuyên trách và kỹ thuật viên đã làm việc liên tục để làm sạch lớp học, khu vui chơi và các khu vực có dùng cát Kadink. Tất cả trường có nghi vấn sử dụng sản phẩm này sẽ phải:
– Kiểm tra trực quan toàn bộ khu vực học tập, vui chơi
– Lấy mẫu cát và bụi để phân tích trong phòng thí nghiệm
– Thực hiện quy trình khử nhiễm bởi các đơn vị được cấp phép xử lý amiăng
Chỉ sau khi hoàn tất các bước này, nhà trường mới được phép mở cửa trở lại.
Sản phẩm Kadink Decorative Sand và làn sóng thu hồi trên toàn nước Úc
Lời cảnh báo đầu tiên về cát màu nhiễm amiăng được đưa ra khi Cơ quan Quản lý an toàn thực phẩm Úc quyết định thu hồi một số sản phẩm cát màu của Công ty Educational Colours – đơn vị cung cấp vật liệu học tập và đồ chơi giáo dục khá phổ biến.
Ngay sau đó, các nhà bán lẻ lớn như Kmart, Target và Officeworks cũng tự nguyện thu hồi thêm nhiều sản phẩm liên quan, bao gồm:
– Các loại cát màu trang trí
– Bộ đồ chơi xây lâu đài cát
– Những bộ cát nghệ thuật, cát trang trí bán rộng rãi giai đoạn 2020–2025
Ủy ban Cạnh tranh và Người tiêu dùng Úc (ACCC) cho biết: nguy cơ để các hạt amiăng bay trong không khí hoặc đủ mịn để hít vào là “ở mức thấp”, và đến thời điểm hiện tại chưa phát hiện sợi amiăng dạng có thể hít phải trong các mẫu kiểm tra. Tuy nhiên, cơ quan này vẫn cảnh báo đây là rủi ro không thể xem nhẹ, vì chỉ cần một phần nhỏ amiăng lọt vào đường hô hấp trong thời gian dài cũng có thể dẫn đến bệnh nặng.
Công ty Educational Colours đã kêu gọi người dùng:
– Ngừng sử dụng ngay toàn bộ các sản phẩm trong diện thu hồi
– Không vứt vào thùng rác thông thường hoặc thùng tái chế
– Liên hệ các điểm tiếp nhận được chỉ định để xử lý đúng tiêu chuẩn an toàn
Mở rộng điều tra khắp các bang của Australia
Kết quả điều tra ban đầu cho thấy hơn 100 địa điểm ở Nam Australia có sử dụng sản phẩm cát Kadink, trong đó khoảng 20 nơi dùng cát rời, số còn lại được lưu trữ trong các hộp kín. Chính quyền liên bang đã hỗ trợ thu gom và xử lý toàn bộ số cát này.
Tại Northern Territory, 41 trường học được xác định có sử dụng cát nghi nhiễm amiăng:
– 23 trường phải cô lập một số lớp học để làm sạch,
– Nhưng chưa buộc phải đóng cửa toàn bộ trường.
Một trường tại Brisbane cũng tạm dừng hoạt động từ cuối tuần qua để kiểm tra. Riêng bang New South Wales cho biết chưa ghi nhận trường nào phải đóng cửa, nhưng tất cả cơ sở giáo dục đã được yêu cầu: nếu phát hiện còn tồn kho sản phẩm cát Kadink hoặc cát trang trí nghi vấn, phải “ngừng sử dụng ngay và loại bỏ theo đúng quy trình an toàn”.
New Zealand vào cuộc, hơn 200 trường xin hướng dẫn
Lệnh thu hồi và cảnh báo từ Australia nhanh chóng tác động đến New Zealand. Hơn 200 trường học và cơ sở giáo dục mầm non tại nước này đã liên hệ Bộ Giáo dục để xin hướng dẫn xử lý, sau khi ACCC công bố thu hồi sản phẩm cát Kadink và các loại cát màu liên quan.
Một số trường ở New Zealand đã chủ động đóng cửa tạm thời để:
– Kiểm tra kho vật liệu học tập
– Lấy mẫu cát gửi xét nghiệm
– Làm sạch những khu vực nghi có cát nhiễm amiăng
Hội đồng Thành phố Wellington mở điểm tiếp nhận miễn phí các sản phẩm cát bị thu hồi, yêu cầu người dân đóng gói kỹ và dán nhãn “có chứa amiăng” trước khi mang đến. Mục tiêu là không để các sản phẩm này lọt vào hệ thống rác thải sinh hoạt hoặc tái chế, gây nguy cơ phát tán rộng hơn.
Amiăng nguy hiểm thế nào và vì sao phải cực kỳ thận trọng?
Amiăng (asbestos) là một nhóm khoáng chất tự nhiên từng được sử dụng rộng rãi trong ngành xây dựng và công nghiệp nhờ khả năng chịu nhiệt, cách âm, cách điện tốt. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ rõ ràng giữa việc tiếp xúc lâu dài với các sợi amiăng – đặc biệt là chrysotile asbestos – và nguy cơ mắc:
– Ung thư phổi
– Ung thư trung biểu mô (ung thư màng phổi, màng bụng)
– Bệnh bụi phổi amiăng và nhiều bệnh hô hấp mạn tính khác
Chính vì vậy, Úc đã cấm hoàn toàn amiăng từ năm 2003, chỉ cho phép nhập khẩu trong một số trường hợp đặc biệt, được kiểm soát nghiêm ngặt.
Trong vụ việc hiện nay, cơ quan giám sát an toàn sản phẩm của Australia nhấn mạnh:
– Các xét nghiệm hiện chưa phát hiện sợi amiăng ở dạng có thể hít vào trong các mẫu cát đã thu hồi.
– Do hàm lượng amiăng nhỏ và chủ yếu ở dạng trộn trong cát, rủi ro phơi nhiễm được đánh giá là “thấp”.
Tuy nhiên, nhà chức trách khẳng định: việc đóng cửa hàng chục trường học, triển khai đội xử lý amiăng và khử nhiễm môi trường là bước đi cần thiết để bảo vệ sức khỏe học sinh và giáo viên trong dài hạn.
Khuyến cáo với phụ huynh: theo dõi thông báo, tránh để trẻ tiếp xúc cát nghi nhiễm
Trong khi các cơ quan chức năng đang khẩn trương rà soát toàn bộ chuỗi cung ứng cát màu và điểm vui chơi, phụ huynh được khuyến cáo:
– Theo dõi sát các thông báo mới nhất từ nhà trường và sở giáo dục tại địa phương
– Không cho trẻ tiếp xúc, chơi đùa với các loại cát màu, cát trang trí không rõ nguồn gốc, đặc biệt là các sản phẩm thuộc diện thu hồi
– Nếu nghi ngờ trong nhà có cát thuộc thương hiệu/loại đã bị cảnh báo, cần liên hệ đường dây nóng hoặc điểm tiếp nhận chính thức để được hướng dẫn xử lý an toàn, thay vì tự ý đổ ra môi trường hoặc bỏ vào thùng rác thường
Vụ việc cát đồ chơi nghi nhiễm amiăng cho thấy ngay cả các vật liệu tưởng như vô hại trong lớp học mầm non cũng có thể tiềm ẩn rủi ro lớn nếu quy trình kiểm soát chất lượng bị sơ hở. Với hơn 70 trường phải đóng cửa chỉ trong ít ngày, đây được xem là lời nhắc nhở mạnh mẽ về tầm quan trọng của việc giám sát chặt chẽ đồ chơi và vật liệu giáo dục dành cho trẻ nhỏ.
