Họp kín ngày thứ Sáu: một “cửa hẹp” gây lo ngại rộng
Tối cao Pháp viện sẽ họp kín để sàng lọc đơn kháng cáo, trong đó có hồ sơ của Kim Davis – cựu viên chức quận hạt Kentucky từng từ chối cấp giấy kết hôn sau phán quyết lịch sử Obergefell v. Hodges năm 2015. Dù nhiều dấu hiệu cho thấy các thẩm phán không mấy mặn mà mở lại tiền lệ, việc tòa đưa vụ này vào danh sách cân nhắc vẫn khiến giới vận động LGBTQ bất an: tòa có thể bác ngay, có thể giữ lại nhiều tuần, hoặc thậm chí kèm theo ý kiến giải thích vì sao từ chối.
Kim Davis muốn gì: từ “khóa vòi” cấp phép tới yêu cầu hủy tiền lệ
Trọng tâm truyền thông xoáy vào đề nghị “vứt bỏ” Obergefell. Nhưng phần lớn lập luận của Davis nhằm đảo ngược phán quyết bồi thường thiệt hại: bà viện dẫn Quyền tự do tôn giáo theo Tu chính án Thứ nhất để miễn trách nhiệm dân sự, nhất là khi nay đã thôi chức. Tòa phúc thẩm Khu vực Sáu đã bác lập luận ấy, buộc Davis chịu bồi thường cho các đôi bị từ chối. Về mặt thủ tục, Tối cao Pháp viện có thể chọn chỉ xét câu hỏi kỹ thuật về trách nhiệm pháp lý của một viên chức – và phớt lờ yêu cầu “lật” Obergefell.
Bức tranh nhân sự tòa đã đổi: “Kennedy ra – Kavanaugh vào”, “Ginsburg ra – Barrett vào”
Tòa của hôm nay bảo thủ hơn nhiều so với một thập kỷ trước. Thẩm phán Anthony Kennedy – tác giả phán quyết Obergefell – đã nghỉ, nhường chỗ cho Brett Kavanaugh. Thẩm phán Ruth Bader Ginsburg – biểu tượng tự do – cũng đã được thay bằng Amy Coney Barrett. Dẫu vậy, “không khí” trong các phát biểu công khai gần đây cho thấy đa số vẫn chưa muốn sớm đụng lại hôn nhân đồng giới.
Tín hiệu từ trong tòa: chỉ trích có, nhưng “stare decisis” vẫn được nhắc mạnh
Thẩm phán Clarence Thomas từng viết ý kiến kêu gọi “xem xét lại” Obergefell. Thẩm phán Samuel Alito phê bình phán quyết này không ăn khớp với chủ trương “nguyên bản luận”, song ông cũng nhấn mạnh: “Tôi không nói là nên đảo ngược.” Về phía Barrett, bà né câu hỏi trực diện nhưng thừa nhận “lợi ích dựa cậy rất cụ thể” của hàng trăm nghìn gia đình – một yếu tố cốt lõi trong học thuyết tôn trọng tiền lệ.
“Rule of Four”: muốn nhận đơn cần bốn phiếu, nhưng thắng cần năm
Về kỹ thuật, chỉ cần bốn thẩm phán là đủ để tòa nhận xét xử. Nhưng thực tế ai cũng tính tới lá phiếu thứ năm. Nếu không trông thấy con đường chiến thắng, phe muốn xét xử thường không mạo hiểm đẩy tòa vào thế thua, nhất là với một tiền lệ có “độ bám” xã hội cao như Obergefell.
Hệ quả xã hội đã ăn sâu: hôn nhân, con cái, tài chính, di sản pháp lý
Từ ngày phán quyết được ban ra, các khuôn viên tòa án trên khắp nước Mỹ chứng kiến đám cưới đồng giới nối dài; Nhà Trắng từng thắp đèn cầu vồng trong đêm mừng quyết định. Theo ước tính của giới học thuật, đã có gần sáu trăm nghìn cặp cùng giới kết hôn, kéo theo vô số hệ quả pháp lý: quyền nuôi con, quyền tài sản, thuế, thừa kế, bảo hiểm, chăm sóc y tế. Những “lợi ích dựa cậy” ấy khiến bất kỳ ý định quay ngược đồng hồ đều đối mặt chi phí xã hội khổng lồ.
Davis và trường phái bảo thủ tôn giáo: cuộc chiến dài hơi theo mô thức “Roe”
Với một bộ phận cử tri tôn giáo, Obergefell là “phản bội”. Davis trở thành gương mặt tranh đấu, chấp nhận ngồi tù vài ngày vì không thi hành lệnh tòa và bị buộc bồi thường thiệt hại lớn. Luật sư của bà khẳng định: nếu không phải vụ này thì sẽ là vụ khác, hàm ý một chiến lược bào mòn dần, tương tự chiến dịch đã dẫn tới việc lật Roe v. Wade. Phía các luật sư quyền dân sự đáp lại: không thể “ngủ quên trên vòng nguyệt quế”, bởi đối phương sẽ không bỏ cuộc.
Thực tế chính trị hiện tại: gió đã đổi chiều nhưng phản công pháp lý chưa dứt
Ba năm trước, Quốc hội thông qua luật liên bang bảo vệ hôn nhân đồng giới và khác chủng tộc với sự ủng hộ lưỡng đảng – dấu mốc chính trị cho thấy đồng thuận xã hội đã vượt xa ngưỡng tranh cãi. Tuy vậy, chuỗi thắng lợi của các nhóm tôn giáo tại Tối cao Pháp viện những năm gần đây tiếp thêm niềm tin cho phe muốn “khoan sâu” vào các ngoại lệ tự do tôn giáo, tìm cách hạn chế hiệu lực thực tế của Obergefell qua các vụ việc hẹp.
Kịch bản thủ tục gần hạn: bác ngay, giữ lại, hay viết ý kiến khi bác?
Tòa có thể công bố quyết định ngay đầu tuần tới: bác đơn trong im lặng như lệ thường; hoặc bác nhưng kèm ý kiến giải thích của một hay vài thẩm phán; hoặc giữ hồ sơ thêm nhiều tuần. Mỗi lựa chọn gửi đi một “tín hiệu”: hoặc đóng cánh cửa tái thẩm, hoặc để ngỏ những đường rãnh hẹp cho các vụ kiện kế tiếp về miễn trừ tôn giáo của viên chức công.
Bản chất cuộc đọ sức: lật tiền lệ toàn phần hay bào mòn từng mảnh ghép
Ngay cả khi không đủ phiếu để “lật” Obergefell, phe bảo thủ pháp lý vẫn có thể đẩy tòa vào các câu hỏi hẹp: ranh giới trách nhiệm cá nhân của viên chức; giới hạn miễn trừ tôn giáo trong công vụ; phạm vi “compelled speech” khi viên chức ký, cấp, chứng thực giấy tờ. Những “mũi khoan” kỹ thuật như vậy – nếu được chấp nhận – có thể không phá hủy tiền lệ trên giấy, nhưng làm rỗng một phần hiệu lực của nó trong đời sống thường ngày.
