USA Đóng cửa chính phủ: Khi chính trị lấn át đời sống và không ai muốn nhượng bộ

[Gibbs]

Shutdown sa lầy: tuần thứ ba, nỗi đau lan rộng
Bế tắc ngân sách đang trượt sang tuần thứ ba với hàng trăm nghìn công chức phải nghỉ việc không lương, hệ thống bảo tàng Smithsonian và Vườn thú Quốc gia đóng cửa, còn kiểm soát không lưu chịu áp lực căng thẳng. Trong không khí đối đầu ngày một gay gắt, đêm thứ Sáu chính quyền bất ngờ sa thải hàng trăm viên chức như đòn trừng phạt phe Dân chủ—một số quyết định ở CDC sau đó vội vã bị hủy.

Điểm nghẽn chính sách: Obamacare, Medicaid và điều kiện mở cửa lại
Tại Thượng viện, đảng Dân chủ từ chối thông qua dự luật tạm thời nếu Cộng hòa không gia hạn trợ cấp theo Affordable Care Act (ACA) sắp hết hạn cuối năm và không đồng ý đảo ngược cắt giảm Medicaid của Tổng thống Donald Trump. Phía Cộng hòa tỏ dấu hiệu sẵn sàng bàn chuyện gia hạn trợ cấp—nhưng điều kiện tiên quyết là phải mở cửa lại chính phủ trước.

Niềm tin cạn kiệt, dư luận chia rẽ
Chín tháng sau nhiệm kỳ hai đầy sóng gió của ông Trump, sự thiếu tin cậy giữa hai đảng làm bế tắc trầm trọng hơn. Dù những người bị ảnh hưởng trực tiếp đang chịu thiệt hại rõ rệt, câu chuyện shutdown chưa chiếm trọn diễn đàn công luận: thăm dò sớm cho thấy cử tri có xu hướng đổ lỗi nhiều hơn cho Cộng hòa, nhưng chưa phe nào tung được “đòn quyết định”.

Bối cảnh xao nhãng: Trung Đông, pháp đình và lệnh điều quân
Ông Trump rời Mỹ sang Trung Đông trong “vòng vinh danh” khi thỏa thuận ngừng bắn Israel–Hamas do ông thúc đẩy tạm thời đứng vững—một điểm cộng đối ngoại nổi bật. Cùng lúc, ông tiếp tục châm ngòi nhiều tranh cãi: cựu Giám đốc FBI James Comey hầu tòa, một công tố viên thân hữu truy tố Tổng Chưởng lý New York Letitia James, và Nhà Trắng tăng tốc kế hoạch đưa quân đến một số thành phố lớn giữa những tranh tụng trước tòa liên bang.

Hai diễn biến lớn có thể xoay trục tính toán
Thứ nhất, Nhà Trắng phát thông báo sa thải 4.000 viên chức nhằm xiết áp lực lên lãnh đạo Dân chủ—những người đã nhiều lần chỉ trích kế hoạch “tinh gọn” bộ máy liên bang của ông Trump. Ngay sau đó, Tổng thống công bố Bộ Quốc phòng tìm thấy nguồn quỹ nghiên cứu để chuyển sang chi trả lương binh sĩ vốn có nguy cơ bị nợ.
Việc sa thải hàng loạt—nhất là ở CDC vốn đã bị cắt xén—bị coi là hành vi lạnh lùng với người phục vụ công. Trong cảnh hỗn loạn, hơn một nửa người bị sa thải đã được phục hồi, gồm cả chỉ huy ứng phó sởi Athalia Christie, trong bối cảnh ca bệnh sởi tăng cao nhất kể từ khi Mỹ tuyên bố loại trừ bệnh cách đây 25 năm.

Đấu khẩu trên sóng: đổ lỗi thay cho đàm phán
Thượng nghị sĩ Dân chủ Mark Kelly chỉ trích làn sóng sa thải và yêu cầu một “thỏa thuận thật sự” chứ không chỉ lời hứa bỏ phiếu gia hạn trợ cấp y tế. Phát biểu “mỗi ngày là một tin vui với chúng tôi” của Lãnh đạo Thiểu số Chuck Schumer lại bị Cộng hòa tận dụng để cáo buộc Dân chủ “thích nỗi đau của dân” vì lợi ích chính trị.
Phó Tổng thống JD Vance khẳng định sẵn sàng bàn về y tế “nhưng không phải khi chính phủ bị bắt làm con tin”, và biện minh cho sa thải để bảo đảm phúc lợi thiết yếu—một lập luận bị chỉ ra là khập khiễng vì các đợt shutdown trước chỉ cho nghỉ không lương chứ không đuổi việc.
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson tấn công ngược rằng Dân chủ đang “câu giờ” để thể hiện lập trường cứng rắn với ông Trump. Bên trong Cộng hòa, bất đồng lộ rõ: Dân biểu Marjorie Taylor Greene than phiền phí bảo hiểm y tế gia tăng “đánh gục mọi người”, còn Dân biểu Kevin Kiley chất vấn vì sao Hạ viện không nhóm họp giữa lúc khủng hoảng.

Tổn hại lan rộng: từ lương binh sĩ đến niềm tin thị trường
Động thái bảo đảm lương quân nhân có thể giúp Tổng thống ghi điểm với cử tri ủng hộ quân đội, nhưng cũng làm giảm đòn bẩy gây áp lực lên Dân chủ. Trong khi đó, các đợt sa thải lặp lại có thể khiến phe Dân chủ buộc phải “đổi lấy” một chiến thắng chính sách đáng kể để biện minh cho nỗi gián đoạn mà công chúng đang chịu.

Viễn cảnh: chỉ mở khóa khi lợi ích chính trị đổi chiều
Hiện chưa có lực đẩy thực chất để mở cửa lại chính phủ. Cục diện chỉ thay đổi khi một bên tính toán rằng lợi ích chính trị của việc kết thúc shutdown lớn hơn việc duy trì bế tắc. Cho đến lúc đó, bảo tàng vẫn đóng cửa, kiểm soát không lưu vẫn căng, công chức vẫn thấp thỏm—và quốc hội tiếp tục tranh cãi xem ai phải nhượng bộ trước.

Kết luận
Cuộc đối đầu không chỉ xoay quanh những con số ngân sách mà còn là bài kiểm tra niềm tin và trách nhiệm giải trình. Gia hạn trợ cấp ACA, xử lý cắt giảm Medicaid, và cam kết không biến cơ quan liên bang thành “con tin” chính trị—đó là những chìa khóa có thể đưa Washington thoát khỏi ngõ cụt, nếu các bên thực sự muốn đặt lợi ích người dân lên trước.

9 tháng nay không đủ thời gian bàn luận sao ? Thực chất khi cộng hòa bàn luận ngân sách họ không cho dân chủ tham gia nên ngân sách cộng hòa đưa ra chỉ phục vụ cho nhu cầu của đảng cộng hòa. Dân chủ dĩ nhiên sẽ không ủng hộ ngân sách mà chỉ mình cộng hòa biên soạn. Đóng cửa là hệ qủa làm việc riêng rẻ của Trump và đám cộng hòa không tôn trọng tất cả những người mỹ.