Trong một sắc lệnh hành pháp vừa được ký, ông Trump tuyên bố Mỹ sẽ coi bất cứ cuộc tấn công nào nhằm vào lãnh thổ, chủ quyền hoặc hạ tầng trọng yếu của Qatar là "
mối đe dọa trực tiếp đến hòa bình và an ninh của Mỹ".
Đáng chú ý nhất, văn bản này sẽ mở đường cho khả năng Washington cho triển khai các biện pháp quân sự để bảo vệ cho Qatar.
"Trong trường hợp nếu xảy ra một cuộc tấn công như vậy, Mỹ sẽ thực hiện mọi biện pháp hợp pháp và phù hợp bao gồm ngoại giao, kinh tế và nếu cần, cả quân sự, nhằm bảo vệ lợi ích của Mỹ và quốc gia Qatar, đồng thời nhằm khôi phục hòa bình, ổn định", sắc lệnh này có viết.
Đây được coi là bước đi chưa từng có trong mối bang giao đầy những tranh cãi của ông Trump với Trung Đông, do nhiều lý do khác nhau, theo
CNN đưa ra bình luận.
Cam kết an ninh theo kiểu NATO
Điều gây chú ý nhất là ngôn từ trong sắc lệnh có nhiều điểm tương đồng với điều khoản bảo đảm an ninh mà
Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đang áp dụng cho các nước thành viên. (Qatar không phải thành viên NATO, nhưng hồi năm 2022, chính phủ ông Biden đã xếp nước này vào diện
"quốc gia đồng minh quan trọng ngoài NATO").
Điều 5 của khối NATO khẳng định:
"Một cuộc tấn công vũ trang vào bất cứ thành viên nào sẽ được coi là tấn công vào toàn khối và các quốc gia đồng minh cam kết sẽ có hành động hỗ trợ, kể cả bằng vũ lực".
Tuy nhiên, sắc lệnh hành pháp của ông Trump không có ràng buộc chặt chẽ đến mức phải can thiệp quân sự như khối NATO, nhưng việc coi tấn công vào Qatar tương đương với sự đe dọa nước Mỹ đã nâng cấp mối bang giao với đồng minh Arab này lên một tầm cao mới.
Nhiều tiếng nói bảo thủ xem việc ông Trump nhận chiếc chuyên cơ từ Qatar là phản bội khẩu hiệu
"America First". Bình luận viên Ben Shapiro nói thẳng thừng:
"Đây vốn không phải là 'Nước Mỹ trên hết'".
Bởi lẽ, khó có thể dung hòa sự cam kết bảo vệ Qatar ngày nay với những lời lẽ chỉ trích mạnh mẽ của ông Trump đối với quốc gia này trong quá khứ. Chưa kể, ông đã từng nhiều lần công khai nghi ngờ tính cách ràng buộc của Điều 5 NATO, thậm chí lo ngại việc bảo vệ một nước nhỏ như Montenegro có thể châm ngòi cho Thế chiến thứ III.
Giờ đây, việc ông Trump chủ động bảo đảm vấn đề an ninh cho Qatar càng làm dấy lên mối lo ngại về khả năng Hoa Kỳ có thể sẽ bị cuốn sâu hơn vào những cuộc xung đột quốc tế.
Sự cam kết của ông Trump càng đáng chú ý khi Qatar nay cũng là điểm nóng trong khu vực. Chỉ trong vài tháng gần đây, Israel đã tiến hành không kích Doha để truy diệt đám chóp bu Hamas, còn Iran cũng tấn công vào căn cứ Không quân của Mỹ tại lãnh thổ Qatar này.
Một tòa nhà bị hư hại sau cuộc không kích của Israel vào đám chóp bu Hamas đang hội họp ở Doha (Qatar) vào ngày 9/9. (Ảnh: Reuters)
Vào năm 2017, quốc gia này từng bị rơi vào cuộc khủng hoảng ngoại giao tồi tệ nhất ở Trung Đông trong nhiều thập kỷ, khi nhiều quốc gia Arab đồng loạt cắt bang giao vì tố cáo Qatar đã liên tục tài trợ chủ nghĩa khủng bố và gây ra bất ổn trong khu vực.
Bất chấp điều đó, cả chính quyền Cộng hòa lẫn Dân chủ ở Hoa Kỳ đều nhìn nhận giá trị chiến lược của việc duy trì bang giao tốt với Doha. Qatar cũng từng đóng vai trò làm trung gian trong nỗ lực hòa giải tại Gaza mà ông Trump đang thúc đẩy.
Nhưng chính vì bối cảnh này, sự cam kết an ninh của ông Trump đã trở thành một bước đi liều lĩnh: buộc Hoa Kỳ có thể phải thực sự hành động ở một khu vực luôn nóng bỏng như
"thùng thuốc súng".
"Quyết định đơn phương" của ông Trump
Tuy nhiên, khác với khối NATO, đây hoàn toàn là quyết định đơn phương của Tổng thống, được ban hành qua sắc lệnh hành pháp.
Điều đó có nghĩa đây không phải là hiệp ước quốc tế đã được Thượng viện phê chuẩn thông qua, mà chỉ là lời hứa do ông Trump nhân danh chức vụ Tổng thống đã đưa ra. Các đời Tổng thống kế nhiệm sau này cũng không có trách nhiệm phải tuân thủ theo.
Việc ông Trump tự ý cam kết về an ninh, vốn thuộc thẩm quyền thông qua các hiệp ước của Thượng viện, đã một lần nữa cho thấy ông sẵn sàng vướt quá giới hạn quyền lực hành pháp.
Quyết định cam kết bảo đảm an ninh cho Qatar được ông Trump ban hành qua một sắc lệnh hành pháp ký ngày 30/9. (Ảnh: Reuters)
Trong quá khứ, ông cũng nhiều lần phớt lờ vai trò của Quốc hội để áp đặt mức thuế quan hoặc điều hành các chính sách gây ra nhiều tranh cãi và thường thành công nhờ sự ủng hộ hoặc im lặng của phe Cộng hòa.
Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu lần này, các nghị sĩ Cộng hòa sẽ có phản ứng trước quyết định đơn phương của Tổng thống hay không, đặc biệt khi đối tượng được
"bảo trợ an ninh" là Qatar, một quốc gia vốn gây ra nhiều hoài nghi trong nội bộ của đảng CH.
Trong nhiều năm qua, các nghị sĩ CH thường xuyên chỉ trích Qatar vì cáo buộc nước này vi phạm nhân quyền và liên hệ bảo trợ với các nhóm mà họ xem là khủng bố, như tổ chức Anh em Hồi giáo và bọn Hamas.
Những sự lo ngại ấy càng dâng cao sau khi ông Trump gây ra tranh cãi khi chấp nhận chiếc chuyên cơ trị giá 400 triệu USD do Doha tặng để làm chuyên cơ 01 mới của Tổng thống Mỹ.
"Tôi sẽ không bay trên một chiếc máy bay của Qatar. Họ ủng hộ bọn khủng bố Hamas", Thượng nghị sĩ Rick Scott (tiểu bang Florida) gay gắt cho biết.
Thượng nghị sĩ Shelley Moore Capito (tiểu bang Tây Virginia) thậm chí còn mỉa mai thêm:
"Điều mà tôi quan tâm nhất là xem chiếc máy bay đó có bị gắn các thiết bị nghe lén hay không".
Ngay cả các nhân vật có ảnh hưởng trong phe cánh hữu, như nữ nhân vật hoạt động Laura Loomer, cũng lên tiếng công kích mạnh mẽ, cho rằng ông Trump nên tập trung liệt kê nhóm Anh em Hồi giáo vào danh sách khủng bố thay vì đi nhận quà từ Qatar.
Khảo sát hồi năm 2023 của
Washington Post và Đại học ở Maryland cũng cho thấy dư luận Mỹ nói chung, và cả cử tri Cộng hòa, đều có cái nhìn tiêu cực về Qatar, quốc gia bị cho là cho sử dụng thể thao để làm tẩy trắng hình ảnh trên chính trường quốc tế.
Đáng nói hơn, người từng lên án Qatar dữ dội chính là ông Trump. Vào năm 2017, ông từng gọi Qatar là
"nơi tài trợ bọn khủng bố hàng đầu trên thế giới".
Chiếc Boeing 747 được Qatar hứa tặng ông Trump đậu trên đường băng của sân bay quốc tế Palm Beach sau khi Tổng thống Donald Trump đến tham quan chiếc máy bay này. (Ảnh: New York Times)
Quyết định bất ngờ này một lần nữa lại khiến cho các mối liên hệ cá nhân của ông Trump với Qatar được đưa ra cho dư luận soi xét.
Chiếc chuyên cơ xa xỉ mà Qatar tặng được ông Trump tuyên bố sẽ cho đưa vào thư viện tổng thống sau khi ông rời Tòa Bạch Ốc, thay vì để chính phủ trưng dụng. Tháng 4 vừa qua, Tập đoàn Trump cũng cho công bố ra kế hoạch xây dựng sân golf mang tên Trump tại Qatar, do một công ty được hậu thuẫn bởi quỹ đầu tư quốc gia Qatar đứng chống lưng.
Gần đây,
New York Times còn tiết lộ ra giao dịch mua bán chip trí tuệ nhân tạo cho UAE dưới thời ông Trump lại có sự trùng hợp đáng ngờ với một hợp đồng tiền số béo bở với quốc gia vùng Vịnh này.
Tất cả cho thấy ranh giới giữa lợi ích quốc gia và lợi ích cá nhân trong cách thức mà ông Trump xử lý mối bang giao với Trung Đông ngày càng mờ nhạt. Tòa Bạch Ốc bác bỏ những cáo buộc về xung đột lợi ích, khẳng định các cố vấn của Trump đã tham vấn cơ quan đạo đức (?) để bảo đảm tuân thủ theo luật pháp quy định.
Qatar từng trao tặng ông Trump những món quà ngoại giao xa hoa. Và giờ đây, có vẻ như ông cũng vừa trao lại cho Doha một
"món quà không kém phần giá trị thật to lớn".
